پاسخ مصدق به پیشنهاد ترومن وچرچیل

دکتر مصدق پس از گرفتن رای اعتماد از دو مجلس شورا و سنا و تایید پیشنهادهایش، پیشنهاد متقابلی را در ۲مهر ۱۳۳۱ (۲۶دسامبر ۱۹۵۲) رسما تسلیم دولت‌های انگلیس و آمریکا کرد به این شرح: ۱- پرداخت غرامت نباید بر قانون ملی کردن نفت تاثیر گذارد.

۲- ادعاهای هر دو طرف باید توسط دیوان داوری بین‌المللی لاهه مورد بررسی قرار گیرد.

۳- زیان‌های وارد به ایران ناشی از فعالیت‌های شرکت نفت انگلیس و ایران طی حاکمیت این کشور باید مورد بررسی قرار گیرد.

۴- شرکت نفت انگلیس در ایران باید قبل از هر چیز مبلغ ۲۹میلیون پوند به ایران بپردازد.

دولت انگلیس در پاسخ به پیشنهاد دکتر مصدق آن را نامعقول و غیرقابل قبول خواند و حاضر به پذیرش خواسته‌های به ‌حق ایران نشد؛ بنابراین دولت ایران تنها راه علاج را در قطع روابط سیاسی خود با این کشور تشخیص داد و در ۳۰مهرماه ۱۳۳۱ (۲۲اکتبر ۱۹۵۲م) وزیر امور خارجه قطع روابط بین دو کشور را رسما اعلام کرد.

اولین پیشنهاد مشترک آمریکا و انگلیس

در ۸ شهریور ۱۳۳۰ (۳۰ اوت ۱۹۵۲م) پیام مشترکی از سوی ترومن و چرچیل توسط لوئی هندرسن سفیر آمریکا و میدلتون کاردار موقت سفارت بریتانیا در تهران تسلیم دولت دکتر مصدق شد که ضمن آن پیشنهادات خود را برای حل رضایت‌بخش موضوع به‌ اطلاع دولت ایران به شرح زیر رساندند:

۱- این پیشنهاد شرط اول قانون ملی شدن نفت را می‌پذیرد.

۲- پرداخت عادلانه غرامت و خسارت وارد بر شرکت نفت انگلیس و ایران ناشی از ملی شدن نفت باید انجام گیرد. چگونگی و نحوه پرداخت به دیوان داوری بین‌المللی لاهه ارجاع می‌شود.

۳- دولت انگلستان درباره قرارگرفتن کلیه عملیات صنعت نفت در اختیار ایران و مجاز بودن آن کشور به استفاده‌ از کارشناسان خارجی تلویحا موافقت خود را اعلام می‌نماید.

۴- این پیشنهاد ترتیبات نهایی را موکول به مذاکرات بعدی بین دو کشور ایران و انگلستان می‌کند.

۵- دولت انگلستان حق خود می‌داند که تا هنگامی که در اصول و شرایط واگذاری موضوع غرامت به دیوان لاهه، موافقت به عمل نیامده است، حق قانونی خود و شرکت نفت را محفوظ بدارد.

۶- در صورت پذیرش پیشنهادها، دولت آمریکا مبلغ ده میلیون دلار بلاعوض در اختیار ایران قرار خواهد داد.