روزولت و طرح «سیا»برای سقوط دولت مصدق
گروه تاریخ اقتصاد - متن مصاحبه کرمیت روزولت طراح کودتای ۲۸ مرداد با روزنامه «لوسآنجلس تایمز» اردیبهشت سال ۱۳۵۸ در روزنامه «کیهان» منتشر شد.
شعبان بیمخ و حامیان کودتا
گروه تاریخ اقتصاد - متن مصاحبه کرمیت روزولت طراح کودتای ۲۸ مرداد با روزنامه «لوسآنجلس تایمز» اردیبهشت سال ۱۳۵۸ در روزنامه «کیهان» منتشر شد. کرمیت روزولت، رییس اسبق «سیا» در خاورمیانه، طی یک مصاحبه اختصاصی با خبرنگار روزنامه لوسآنجلس تایمز، برای نخستین بار، نقش «سیا» را در کودتایی که به منظور بازگرداندن قدرت به محمدرضا پهلوی انجام گرفته شرح میدهد. کرمیت روزولت میگوید: کودتای ایران نخستین عملیات مخفی علیه یک دولت خارجی بود که به وسیله «سیا» در ماه های آخر حکومت ترومن تنظیم شده بود. با اجرای این طرح موفقیتآمیز در ایران، که «سیا» آن را طرح «آجاکس» نامگذاری کرده بود، جان فاستر دالس، وزیر خارجه دولت آیزنهاور، به حدی خشنود شد که در نظر داشت نظیر کودتای ایران را در کنگو، گواتمالا و اندونزی انجام دهد و در مصر نیز حکومت عبدالناصر را ساقط کند.روزولت مدعی است که در برابر این پیشنهادها ایستادگی و به همین علت از خدمت در سازمان «سیا» کنارهگیری کرده است. او در تابستان سال ۱۹۵۳ مدت سه هفته در ایران اقامت داشته و کودتای علیه دولت دکتر مصدق را، به طور پنهانی رهبری کرده است. روزولت اقرار میکند که مبلغ یک میلیون دلار آمریکایی، برای هزینه ایجاد بلوا و اغتشاشهای خیابانی که ۳۰۰ کشته به جای گذاشت و دولت ملی مصدق را ساقط کرد، در اختیار داشته ولی فقط ۷۵۰۰۰ دلار آن را خرج کرده است.روزولت میگوید: «پرزیدنت آیزنهاور، از چگونگی عملیات مربوط به کودتا از آغاز تا پایان آن آگاه بود و دستور اجرای کودتا، به وسیله دالس، وزیر امور خارجه، به برادرش آلن دالس، رییس سابق «سیا» و همچنین والتر بیدل اسمیت، معاون وزارت امور خارجه صادر شد.«من دستورات صریحی از این سه شخصیت برای اجرای این ماموریت دریافت کردم و انتخاب من برای انجام این کار به این دلیل بود که مدتی مهمترین مقام را، از طرف «سیا» در خاورمیانه به عهده داشتم.»روزولت، نوه تئودور روزولت رییسجمهوری اسبق آمریکا، در ادامه خاطرنشان کرده است: «سه تن از همکاران رییسجمهوری آمریکا، در زمینه ضرورت انجام این ماموریت مرا متقاعد ساختند. این سه شخصیت، فاستردالس، آلن دالس و ژنرال بیدل اسمیت بودند.»روزولت داستان چگونگی کودتا و سقوط حکومت دکتر مصدق را به طور مشروح توضیح میدهد و میگوید: «سیا» پس از تبادلنظر با انگلیسیها، تصمیم به سرنگون کردن دولت مصدق گرفت. ما، اوضاع ایران را از سال ۱۹۵۲ مورد بررسی قرار داده بودیم و انگلیسیها از مدتی پیش از آن تاریخ، در زمینه پیشنهاد کودتا در ایران با ما وارد گفت و گو شده بودند... یعنی در سال ۱۹۵۲، موقعی که سفیرکبیر انگلستان از ایران اخراج شد، در آن موقع در حدود دو سال بود که مصدق حکومت میکرد. وی طی این مدت موقعیت خود را در پارلمان مستحکم کرده بود و به تدریج قدرت و نفوذ شاه را تضعیف میکرد. مصدق با ملی کردن یک میلیارد دلار، دارایی شرکت نفت ایران و انگلیس، خشم و غضب قدرتهای غرب را برانگیخته بود. دولتهای انگلیس و آمریکا توافق کردند که مانع صدور نفت ایران شوند. بررسی درباره تهیه و اجرای طرح کودتا، زمانی آغاز شد که نمایندگان شرکت نفت ایران - انگلیس با توافق دولت انگلستان با ما، تماس گرفتند. آنها در لندن در زمینه بحث درباره طرح کودتا، با من وارد گفتوگو شدند. من به آنها گفتم آقایان من نمیتوانم در این مورد با شما مذاکره کنم... من اجازه ندارم، ولی آنها طرح خود را به طور مشروح، که موجب اتلاف وقتم شد، برای من توضیح دادند. طرح جالبی بود... با جزئیات و خصوصیات نظامی و غیرنظامی و جدولبندی و برنامه اجرا... درست مانند یک طرح نظامی و عملیات زیرزمینی، ولی به نظر من طرح قابل اجرا نبود.»روزولت در ادامه توضیح می دهد «من به واشنگتن برگشتم و در مورد تماس با انگلیسیها با آلن دالس و معاون او، مشورت و گفت و گو کردیم. ماه دسامبر ۱۹۵۲ فرارسید. آیزنهاور، در انتخابات ریاستجمهوری پیروز شد، ولی تا ژانویه ۱۹۵۳ دموکرات ها به حکومت لرزان خود ادامه میدادند.»
در این دوران دالس، رییس «سیا» و کرومیت روزولت، طرح کودتای آمریکا را برای سقوط دکتر مصدق تنظیم و تکمیل میکنند. روزولت در این مورد میگوید: «دالس اصرار داشت هاریترومن و دین آچسن، وزیر خارجه او که نسبت به دکتر مصدق «سمپاتی» دارد، از موضوع طرح آگاه نشوند. آچسن کاملا مجذوب دکتر مصدق بود به همین دلیل من هم مایل نبودم موضوع طرح کودتا را با او در میان بگذارم. من و آلن دالس میدانستیم که جان فاستر دالس، در حکومت آیزنهاور، جانشین آچسن خواهد بود و نمیخواستیم دولتی را که روزهای آخر حکومت خود را طی میکند، درگیر موضوعی کنیم که کمتر از جمهوریخواهان نسبت به آن موضوع علاقهمند بود. آلن دالس میگفت: بهتر است تا برادرم کارش را تحویل نگرفته، موضوع را مطرح نکنیم و به همین نحو عمل کردیم.»
ارسال نظر