نامه‌های بدون پاسخ

گروه بنگاه‏های اقتصادی: پس از آنکه ناوگان تجاری ایران که شامل شناورهای شرکت ملی نفت کش و کشتیرانی ج.ا.ا می‏شد از سوی کنسرسیوم IGA یا گروه بین‏‏المللی حمایت و غرامت (P&I) تحریم گردیدند، ایران به خرید پوشش بیمه از آسیای شرقی دل بست اما در اولین مذاکرات مشخص شد که بیمه‏گران آسیای شرقی نیز قادر به انجام این پوشش‌ها نیستند. این تهدید تبدیل به فرصتی به نام تاسیس موسسه بیمه متقابل کیش یا موسسه P&I ایران به‌عنوان تشکل نوینی برای پوشش مسوولیت مالکان ناوگان کشتی‌های در آب‏های آزاد منجر شد. ناخدا ظهیری مدیرعامل موسسه بیمه متقابل کیش در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد فرصت‏ها و چالش‏های صندوق P&I را تشریح کرد. او به صراحت گفت: صندوق P&I برای پوشش مسوولیت مالکان ناوگان ایران با همت شرکت ملی نفت کش ایران، کشتیرانی ج.ا.ا و بیمه مرکزی ایران تشکیل شد اما در ادامه راه نبود قوانین و مقررات آیین‌نامه‌های مربوط به موسسات بیمه‏های دریایی و خلأ قانونی در سازمان امور مالیاتی به غیرانتفاعی، غیر سوددهی و غیر تجاری بودن این صندوق‌ها موجب شده تا به‌رغم تمام توانمندی‏ها و دارا بودن دانش دریا، صندوق در معرض زیان هنگفت قرار گیرد.

ناخدا، لطفا ابتدا از تاسیس موسسه بیمه متقابل کیش بگویید؟

همانطور که می‏دانید فعالیت موسسه حمایت و غرامت کیش P & I تحت پوشش قرار دادن مسوولیت مالکان کشتی‌ها است به نحوی که هر گونه خساراتی که توسط طرف ثالث همانند آلودگی دریاها، تصادم کشتی ها، خسارت به اسکله‌ها و ترمینال‌های بارگیری و کالای حمل شده منجر شود، موسسه مسوول جبران خسارات است. بیمه متقابل کیش از سال ۱۳۹۰ که شروع دوره تحریم‌ها بود تاکنون که به برجام منتهی شده است توانست به وظایفی که برعهده داشت به خوبی عمل کند. طی این چهار سال هرگونه اتفاقی که در بنادر دنیا، آسیای شرقی و مدیترانه برای اعضا حادث شد با عملکرد به موقع بیمه P&I حل و فصل شد.


وظایف بیمه متقابل کیش چیست؟

بیمه P&I (حمایت و غرامت) بیمه‏ای تخصصی است و نمی‏توان آن را با سایر خدمات بیمه مقایسه کرد. در بیمه P&I مسوولیت مالکان کشتی پوشش داده می‏شود که این قرارداد طی فرآیند بازرسی، مشاوره و در بسیاری از موارد آموزش منعقد می‏شود. به طوری که بیمه متقابل کیش با بیمه‏گذاران خود حرکت می‏کند و آخرین دستاوردها، قوانین و اعلامیه‏های دریایی را به مالکان کشتی ارائه می‏دهد و با بازرسی‏های دوره‏ای از کشتی‏ها رفع نقایص را تشخیص و در راستای جلوگیری از هر گونه خسارات آتی مراتب را به مالکان و اعضا اعلام می‌کند تا از خسارات بزرگ جلوگیری به عمل آید.


بازرسی و آموزش چرا؟

بیمه‏های دریایی شامل دو بخش دانش دریا و دانش بیمه‏ای است، قبل از پذیرفتن تعهد باید شناورها از نظر نوع ساخت، ساختمان، تجهیزات، آگاهی پرسنل و... فاکتورهای دیگر بررسی شوند تا میزان ریسک آنها و وقوع حادثه در این شناور شناسایی شود. در واقع اولین اقدام P&I جلوگیری از وقوع حادثه است. پیشگیری از حادثه و به حداقل رساندن زیان‏های آن یکی از وظایف ماست که توانستیم در این مدت به خوبی انجام دهیم. شناورها عمدتا با حمل کالاهای نفتی در آب‏های آزاد حرکت می‏کنند و در بنادر و ترمینال‌های نفتی و پتروشیمی دنیا عملیات بارگیری و تخلیه را به انجام می‌رسانند و چنانچه کالای آنها منجر به آلودگی یکی از بنادر شود طبق قوانین بین‏المللی کشتی بازداشت می‏شود تا خسارت پرداخت شود که هزینه اجاره کشتی و توقف بیجای آن در کنار هزینه‏های خسارت ارقام قابل توجهی است به طوری که متوسط هزینه اجاره روزانه یک کشتی نفتکش ۵۰ تا ۱۰۰ هزاردلار است. بنابراین سرعت عمل کلوپ P&I در ارائه نامه‏های گارانتی برای رفع بازداشت و پرداخت خسارات و اعزام بازرسان نقش بسزایی در به حداقل رساندن هزینه‏ها ایفا می‏کند.


آیا کلوپ P&I ایران از دانش دریا و دانش بیمه به اندازه کفایت برخوردار است؟

همانطور که اشاره شد در بیمه دریایی باید دانش دریا و دانش بیمه دریایی را در کنار هم داشت، قبولی تعهدات در این نوع بیمه ارقام قابل توجهی است به طوری که تا یک‏میلیارد دلار پوشش آلودگی نفتی به یک نفتکش داده می‏شود که در صورت وقوع خسارت زیان سنگینی باید پرداخت شود که این خسارات سنگین در حق عضویت سال بعدی نیز تاثیرگذار است و آن را افزایش می‏دهد. بنابراین بخش مهم بیمه‏های دریایی پیشگیری از خسارات و در صورت وقوع خسارت کنترل و جلوگیری از گسترش آلودگی دریاست که از طریق همکاری با شرکت‌های متخصص در این امر اجرا می‏شود. کلوپ با داشتن دفاتر فرعی در سایر کشورها به محض مطلع شدن از آلودگی نفتی در یکی از بنادر دنیا وارد عمل می‏شود. با سپردن ضمانت‏نامه به بندر موردنظر کشتی را از بازداشت آزاد و مرحله گسترش آلودگی و به حداقل رساندن آثار آن را آغاز می‏کند.


آیا دانش P&I ایران کافی است؟

از نظر دانش دریا وضعیت خوبی داریم، مهندسان ما از بهترین متخصصان این امر هستند و می‏توان به جرات گفت که می‏توانیم با کشورهای توسعه‏یافته از نظر دانش دریا برابری کنیم. در بازدید از کشتی و بازرسی از آن از نظر مشخصات فیزیکی و کارکنان آن برای آکچوئری ریسک و تعیین حق عضویت بهترین نیروها را داریم، اما از نظر بیمه‌های دریایی باید پیشرفت‌هایی را به‌دست آوریم. صندوق برای یک کشتی سوپرتانکر، تا ۲ میلیون دلار را پوشش خسارت صادر می‏کند که طبیعی است برای ایفای تعهدات نیازمند واگذاری‏های اتکایی هستیم. در بخش اتکایی باید بیشتر کار کنیم. البته معاونت اتکایی بیمه مرکزی همکاری‏های خوبی با کلوپ دارند و ۱۳ شرکت داخلی نیز بخشی از تعهدات را طی سال‏های گذشته پذیرفته‏اند.


در دوران تحریم با بازار داخل کار کردیم، آیا این روند در پسابرجام هم ادامه دارد؟

طبیعی است که منتظر باشیم بدون تردید از سرگیری همکاری با بیمه‏های اتکایی معتبر دنیا که عمدتا در اروپا هستند، نیز در دستور کار قرار خواهد گرفت.


گفتید آکچوئری بیمه‏های دریایی نیز ازسوی خود ایران انجام می‏شود؟

بله، محاسبات حق بیمه با توجه به ریسک‏ها توسط مهندسان ایرانی که از فارغ التحصیلان دانشگاه‌های ایران هستند انجام می‌پذیرد. آنها مهندس مالی هستند که در شرکت بیمه متقابل کیش با صنعت دریا نیز آشنا شدند که با ارزیابی شناورها عوامل موثر در ریسک را شناسایی و در نرم‏افزار و فرمول‏های ارزیابی ریسک قرار می‏دهند و محاسبات کلی و حق عضویت‏ها را تعیین می‏کنند. توجه داشته باشید که قبل از تاسیس موسسه بیمه متقابل کیش چنین تشکلی نداشتیم و نیروهای متعدد و متخصص امروز سرمایه‏ای است که باید برای حفظ و ارتقای آن تلاش کنیم.


اعضای کلوپ P&I ایران بیشتر از شرکت‌های ملی نفت‏کش ایران، کشتیرانی ج.ا.ا و اتحادیه مالکان کشتی‌های ایرانی می‌باشند؟

به صراحت می‌توان گفت که هنوز فرهنگ کلوپ P&I در ایران جانیفتاده است و تعداد زیادی از شناورهای آب‌های داخلی کشور ملزم به قرار گرفتن تحت پوشش بیمه‌های P & I می‌باشند. در حال حاضر کل تناژ تحت پوشش در کشور اعم از شرکت‌های عمده کشور و سایر شرکت‌های کوچک‌تر بالغ بر 14 الی 15 میلیون تناژ ناخالص است و شناورهایی که پوشش بیمه‏ای ندارند با یک خسارت ورشکسته می‏شوند چون میزان خسارات در دریا بالاست.


تا پیش از تاسیس بیمه متقابل کیش این پوشش چگونه داده می‏شد؟

تماما توسط موسسات خارجی و تعدادی از بیمه‌های داخلی که بیشتر در قسمت بدنه
(H & M) هستند این پوشش‌ها ارائه می‌گردیده است.


الان چطور؟

با گذشت چهار سال از تاسیس موسسه بیمه متقابل کیش و ورود ایران به بیمه‏های دریایی به‌رغم همکاری‏های بیمه مرکزی اما هنوز هم لازم است مقررات داخلی را با کنوانسیون‌های بین‌المللی مورد انطباق بیشتری قرار دهیم.


وضعیت کلوپ‏های P&I در دنیا چگونه است؟

گروه‏های IGA، 90 درصد تناژ دنیا را تحت پوشش دارند و مسوول تدوین قوانین بیمه‌های دریایی حمایت و غرامت دریایی هستند. در واقع بیش از 90 درصد شناورها در دنیا تحت پوشش گروه IGA که متشکل از 13 شرکت از کشورهای اروپایی و آمریکا هستند که به تازگی ژاپن هم به آنها پیوسته اما از ورود چین و کره استقبال چندانی نشده است. میزان تناژ تحت پوشش یک موسسه P&I نروژی 200 میلیون تن است درحالی‌که کل ظرفیت ایران 15 میلیون تن می‏باشد که تنها 8 میلیون تن تحت پوشش کلوپ P&I کیش قرار دارد. میزان نقدینگی صندوق شرکت نروژی یک میلیارد دلار برای پرداخت فوری خسارات و میزان نقدینگی‏ ما تنها حدود 20 میلیون دلار است. بنابراین باید در مرحله اول در منطقه خود را تقویت کند و سپس برای فرامنطقه‌ای برنامه‌ریزی طولانی مدت کرد.


آیا تاکنون فعالیت فرامنطقه‏ای داشتید؟

در دوران تحریم شناورهای خارجی که به محض ورود به آب‏های ایران از پوشش بیمه متقابل کیش استفاده می‏کردند تا کالای خود را بارگیری کنند، یک سری همکاری‏های مقطعی داشتیم که با رفع تحریم‏ها و آغاز همکاری بیمه‏های خارجی با ایران دیگر بعید می‏دانم تکرار شود.


سرمایه بیمه متقابل کیش چه میزان است؟

بیمه متقابل کیش سرمایه ندارد. بلکه با ماهیت تعاونی به شکل صندوق اداره می‏شود.


حق عضویت‏ها به چه میزان است؟

در P&I مالکان کشتی با هم یک صندوقی را تشکیل می‏دهند که هر زمان خسارتی برای یکی از کشتی‌های اعضا پیش آمد از محل صندوق جبران و طی سال‏های بعد آن مالک با پرداخت بیشتر حق عضویت آن را جبران کند. این اتفاق مربوط به ۱۵۰ سال پیش در انگلستان است و تا امروز ادامه دارد. از آنجا که ۹۰ درصد کالاهای دنیا از طریق دریا حمل و نقل و انتقال می‏شوند اهمیت کلوپ‏های P&I نیز بیشتر شده و ناوگان دریایی کشورها از آن استقبال می‏کنند. در منطقه نیز ترکیه ۲ سال است که کلوپ P&I را راه‏‏اندازی کرده و به تازگی هند نیز آن را آغاز کرده است و چین و کره‌جنوبی که قبلا این فعالیت را شروع کرده‌اند. نکته قابل توجه این است که سال‌های گذشته ۹۰ درصد متخصصان دریا در کشورمان خارجی بودند. اما در حال حاضر در خصوص دانش دریا، ایران یکی از کشورهای پیشرفته در سطح جهان و اول در منطقه است. در کلوپ P&I بیمه‏گر و بیمه‏گذار خود مالکان کشتی و اعضای هیات‌مدیره هستند. در این کلوپ سوددهی و انتفاعی بودن معنا ندارد زیرا سهامداری وجود ندارد. ۲۰ فوریه هر سال یکسال بیمه‏ای در کلوپ‏های P&I پایان می‏گیرد و صندوق براساس هزینه‏ها و خساراتی که پرداخت کرده است میزان حق عضویت را تعیین می‏کند. اگر وضعیت صندوق خوب باشد توانگری مالی آن باعث می‏شود که اعضا حق عضویت کمتری برای سال آتی بپردازد و یا سهم واگذاری اتکایی کاهش و ظرفیت نگهداری ریسک در صندوق افزایش می‏یابد و همچنین سودی به اعضا در هر صورت تعلق نمی‌گیرد.

کلوپ P&I از حدود ۳ دلار برای هر تن آغاز کرد و امسال به یک دلار و ۲۷ سنت برای اتکایی و ۳۲ سنت برای قبول خود لایه نگهداری موسسه متقابل کیش تعیین شده است. به این ترتیب تاکنون حدود ۴۵ میلیون دلار به بیمه‏گران داخلی (بیمه‏مرکزی ایران + ۱۳ شرکت بیمه) بابت اتکایی پرداخت شد و خود صندوق ۲ میلیون دلار را نگهداشت. به این معنا که ۲ تا ۱۰۰ میلیون دلار تعهد داخلی برای پوشش ناوگان شرکت ملی نفت‏کش ایران و سایر شرکت‌های کشتیرانی ایران صادر شد که ۲ میلیون دلار آن توسط کلوپ P&I و ۹۸ میلیون دلار آن توسط کنسرسیوم داخلی بیمه مرکزی و ۱۳ شرکت بیمه داخلی پذیرفته شد و دولت نیز از ۱۰۰ میلیون دلار تا یک میلیارد دلار خسارت را در صندوق ویژه تامین کرده است.


آیا وضعیت کلوپ P&I ایران خوب است؟

عملکرد کلوپ مطلوب بوده و توانسته وظایف خود را به درستی انجام دهد. اما یک بدهی سنگین در صورت‏های مالی بیمه متقابل کیش مربوط به 25 درصد مالیات بر درآمد است که شرکت مشمول آن نمی‌گردد.


آیا در دنیا کلوپ‏های P&I مشمول مالیات می‏شوند؟

خیر معافیت مالیاتی دارند به‌عنوان نمونه در اروپا شما با خوردن یک وعده غذا همان موقع مالیات آن را باید پرداخت کنید اما چگونه است که سال‏هاست به این نتیجه رسیده‏اند این نوع تشکل‏ها (P&I Club) باید از مالیات معاف باشند؟ اروپا، آمریکا و ژاپن دارای کلوپ P&I هستند که بیش از ۹۰ درصد تناژ دنیا را تحت پوشش دارند و همگی از مالیات معاف هستند. کره نیز ۱۶ سال است که کلوپ P&I دارد و بیشتر به بازار داخل خود سرویس می‏دهند نیز از مالیات معاف است. وزارت راه کشور ترکیه برای حمایت از کلوپ P&I به مالکان شناورها اعلام کرده است در صورت عضویت در کلوپ P&I از پرداخت مالیات سوخت معاف هستید، در دولت کره‌جنوبی ۵۰ میلیون دلار کمک بلاعوض به کلوپ P&I شده است. شما حمایت را ببینید. به هر حال انتظار می‌رود با توجه به شرایط خاصی که این نوع فعالیت‌ها در کشور شروع و مصداق واقعی اقتصاد مقاومتی است، این صنعت نوپا حمایت شود وگرنه درصورت پرداخت هرگونه مالیاتی، ادامه فعالیت‌های آنها دچار اخلال خواهد شد.


حق عضویت در کلوپ‏های دنیا به چه میزان است؟

طبیعی است که پایین‏تر از کلوپ P&I ایران است. با توجه به وضعیت بسیار بالای نقدینگی آنها و گرفتن سهم اتکایی بیشتر توسط خود کلوپ‌ها و اعضای کنسرسیوم آنها، البته باید توجه داشت که قدرت‌های مالی کلوپ P&I در کشور نیز پایین است، اما همانگونه که اشاره شد گروه‌های IGA خود 9 میلیون دلار را خود پوشش می‌دهند.


آیا افزایش تناژ بیمه متقابل کیش تاثیری بر حق عضویت‏ها دارد؟

بله این دو رابطه مستقیم دارند. هر چه میزان تناژ تحت پوشش افزایش یابد تاثیر مستقیم در کاهش حق عضویت دارد. اگر تمام ظرفیت ۱۵ میلیون تن داخل تحت پوشش کلوپ P&I کیش قرار گیرد بدون تردید کلوپ از توانگری مالی بهتری برخوردار و حق عضویت‏ها نیز کاهش می‌یابد.


در ترکیه که مشوق‏های مالیاتی در نظر گرفته می‏شود، تناژ شناورها چه میزان است؟

اصلا با ایران قابل مقایسه نیست. در ترکیه 8 هزار شناور اما با تناژ پایین هستند که بیشتر در آب‏های داخلی تردد دارند، اما در ایران یک سوپر تانکر شرکت ملی نفتکش ایران به تنهایی 150 هزار تن وزن ناخالص (GRT) دارد و کالای نفتی حدود 300 هزار تن برابر 2 میلیون بشکه را حمل می‏کند.


آیا ایران پتانسیل دیگری برای صادرات خدمات دریا به دنیا دارد؟

متخصصان، فرماندهان و مهندسان دریایی ایرانی از بهترین‏ها هستند و با توجه به کمبود متخصصان این فعالیت‌ها در جهان می‏توانند این خلأ نیروی انسانی را پر کنند. کشور فیلیپین از طریق دریانوردهایش سالانه میلیاردها دلار درآمد ارزی را وارد کشور می‌کند، هند و آسیای شرقی نیز در ناوگان آمریکا و اروپا مشغول به‌کار هستند درحالیکه متخصصان ایرانی‏ با استعداد بسیار خوب خود می‌توانند با صادرات خدمات دریانوردی ارزآوری خوبی برای کشور داشته باشند.


در ایران برای حفظ این سرمایه‏های به وجود آمده در دوره پساتحریم چه باید کرد؟

برای بهره‏مندی از پوشش‏ها و خدمات بیمه کلوپ P&I نیازمند یک حرکت کلی و عزم ملی هستیم. شرکت ملی نفتکش ایران و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به تنهایی نمی‏توانند این تشکل‏ها را حمایت کنند جا دارد سایر ارگان‌های ذینفع‌ دیگر در این مسیر گام بردارند. امروز در دنیا P&I کیش شناخته شده است. این یک برند ملی است و هیچ نفع شخص برای کسی ندارد و به‌عنوان یک تشکل پوشش‌های بیمه‌ای الزامی ناوگان‌های کشتیرانی کشور برای حمل کالای نفتی، پتروشیمی و محموله‌های باری را به انجام می‌رساند، بنابراین باید از آن مراقبت و حمایت بشود و نیازمند توجه بیشتری است.