یادداشت
بازار فلزات و فرصت‌ها
قیمت فلزات، چه در گروه فلزات پایه و چه در گروه فلزات تزیینی، در چند سال گذشته نوسانات زیادی داشته است که برآیند این نوسانات روندی افزایشی را نشان می‌دهد.
دکتر منوچهر اولیازاده*
قیمت فلزات، چه در گروه فلزات پایه و چه در گروه فلزات تزیینی، در چند سال گذشته نوسانات زیادی داشته است که برآیند این نوسانات روندی افزایشی را نشان می‌دهد. در این میان عوامل متعددی را می‌توان موثر دانست که از آن جمله می‌توان به افزایش بهای نفت در بازارهای جهانی و سیاست‌های پولی و مالی جدید کشورهای اروپایی و آمریکایی اشاره کرد. همچنین همانند سایر حوزه‌های اقتصادی، در این بخش نیز ردپای کشوری به نام چین به چشم می‌خورد که با رشد اقتصادی ۵/۹ تا ۱۰درصدی خود طی سال‌های اخیر، بدون شک تاثیری اساسی در اقتصاد جهانی داشته است. بازار پر اشتهای چین در این سال‌ها بخش عظیمی از تولید فولاد، سیمان و نفت جهان را بلعیده و قیمت‌ها متاثر از این حجم مصرف سیری صعودی داشته است. این سیر صعودی تا بدان جا پیشرفته که قیمت‌های فعلی در طول تاریخ معاملات بی‌سابقه بوده و کلیه شواهد و قرائن نیز از ادامه افزایش قیمت‌ها و یا حداقل حفظ شرایط فعلی با تغییرات کم تا سال‌های آینده خبر می‌دهد. در این رابطه به مثال‌های مختلفی می‌توان اشاره کرد، مس در آستانه تاریخ‌سازی است، قیمت این فلز از حدود ۲۰۰۰ تا ۲۲۰۰دلار در هر تن در ابتدای سال ۱۳۸۳ به نزدیک به ۶۰۰۰دلار در هر تن در ابتدای امسال رسیده است. (یعنی ۳۰۰درصد رشد طی ۲سال) تقاضای جهانی به شدت رشد کرده و موجودی فیزیکی فلزات نیز به شدت کاهش یافته است. این روند تنها شامل مس نبوده و برای دیگر فلزات نیز رخ داده همچون طلا که قیمت آن به رقم رویایی بیش از ۶۰۰دلار در هر اونس رسیده است. در همین راستا صرف هزینه‌های اکتشافی در جهان نیز دچار تغییرات اساسی و شگرف شده است. پس از آنکه از سال ۱۹۹۷ (اوج سرمایه‌گذاری در بخش اکتشاف مواد معدنی) تا ۲۰۰۲ روند سرمایه‌گذاری در این بخش نزولی بود. اساس تغییرات بازار، کمبود تولید و دیگر مسائل، میزان سرمایه‌گذاری در اکتشاف مواد معدنی به یک سیر صعودی و تحت یک تابع نمایی از ۹/۱میلیارد دلار در سال ۲۰۰۲ به ۸/۳میلیارد دلار در سال ۲۰۰۴ رسیده است. بیشتر سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته نیز در بخش‌های طلا و فلزات پایه بوده است. وضعیت تجارت برای شرکت‌های معدنی که در زمینه فلزات گرانبها فعالیت می‌کنند، روزبه‌روز در حال بهبود است. تبسم معدنکاران، جلوه خوشایندی به ملاقات‌های صنعتی داده است و فضای خوش‌بینی به صنعت راه یافته است.
رشد پنج ساله بازار خریداران فلزات گرانبها در سه ماه انتهایی سال ۲۰۰۵ و ماه‌های اولیه سال ۲۰۰۶ شدت گرفته است. در اواسط آوریل سال ۲۰۰۶، قیمت هر اونس پلاتین بالای ۱۱۰۰دلار بود. هر اونس طلا ۶۰۰دلار و هر اونس نقره ۸۵/۱۲دلار معامله شد، این سطح قیمت از فلزات گرانبها از ابتدای دهه ۱۹۸۰ تا به حال بی‌سابقه بوده است. در حالی که قیمت پالادیم به رکورد بالایی نزدیک نشد، اما تا ۳۶۰دلار برای هر اونس افزایش یافت که این میزان بالاترین قیمت پالادیم از اواسط سال ۲۰۰۲ بوده است.
مطمئنا افزایش قیمت فلزات گرانبها برای تولیدکنندگان آنها امری مثبت تلقی می‌شود. همچنین قیمت سوخت، معرف‌های شیمیایی، مواد منفجره و دیگر مواد مصرفی افزایش یافته و این افزایش قیمت‌ها منجر به افزایش هزینه‌های تولید در معادن فعال موجود و افزایش هزینه‌های سرمایه‌گذاری جهت توسعه پروژه‌های جدید شده است. در برخی کشورهای معدنی، ریسک سیاسی در حال افزایش است. در همه جا سازمان‌های غیردولتی خصوصا تشکل‌های محیط زیستی مشغول فعالیت برای کند کردن روند توسعه معادن جدید هستند.
اکتشاف در بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۲ به سمت زوال می‌رفت و در نتیجه آن اکتشافات مهم جدید تقریبا به صفر رسید. محصولات معادن طلا قبل از افزایش قیمت در سال ۲۰۰۵، در بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۴ حدود ۵/۹درصد کاهش یافت. محصولات معدن نقره نیز فقط به صورت حاشیه‌ای در پنج سال گذشته افزایش یافته‌اند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که رکود در بخش اکتشاف در سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۲ و به پایان رسیدن ذخایر کانسارها در معادن قدیمی، کاهش مجدد تولیدات معادن طلا را در پی خواهد داشت. دیگر مشاهدات نشان می‌دهند که تولیدکنندگان اصلی طلا و تعدادی از شرکت‌های دیگر به دنبال پروژه‌های جدیدی هستند که در پنج سال آینده به بهره‌برداری خواهند رسید. این پروژه‌های جدید باید بتوانند کاستی‌های نقاط دیگر را جبران کنند.
میزان اکتشاف از پایین‌ترین میزان خود در سال ۲۰۰۲ نیز تنزل نموده و در آینده نه چندان دور می‌بایست اکتشاف جدید آغاز شود. توسعه پروژه‌های جدید سال‌ها طول خواهد کشید اما یک محیط اقتصادی پررونق و قوی به عنوان مشوقی در جهت تسریع در روند حرکتی پروژه‌ها عمل می‌کند.
در حالی که رشد تولید فلزات گرانبها طی پنج سال گذشته کاهش یافته است، تقاضای آن در حال افزایش بوده است. در بخش طلا، تقاضای سرمایه‌گذاری راهنمای کلیدی بازار خریداران بوده است، اخیرا نیز رشد مورد انتظار و تقاضای سرمایه‌گذاری عامل کلیدی افزایش قیمت نقره بوده است. در پخش پلاتین و پالادیم نیز سرمایه‌گذاری جهت خرید نقدی، عاملی در جهت افزایش شدید قیمت این فلزات بوده است.
تحلیلگران بازار در توضیح افزایش تقاضای سرمایه‌گذاری در بخش طلا مشکل خاصی ندارند. در طی پنج سال گذشته، جهان به محیط نامطمئن‌تری تبدیل شده است. ریسک‌های سیاسی و اقتصادی، ریسک نرخ برابری ارزهای موجود و ریسک تورم، همگی در پیش رو هستند. بازار طلا محل امنی برای سرمایه‌گذاری برای کسانی است که در جست‌و‌جوی جایی برای فرار از عدم قطعیت هستند.
گروه CPM، در گزارش سالانه خود در بخش طلا در سال ۲۰۰۶ بیان می‌کند که از سال ۲۰۰۱ تا سال ۲۰۰۵، سرمایه‌گذاران خصوصی (شامل افراد حقیقی و موسسات خصوصی)، ۵/۱۹۴میلیون اونس طلا به خزانه‌های خود اضافه کرده‌اند و هم‌اکنون همین سرمایه‌گذاران خصوصی میزان طلای بیشتری نسبت به تمام دولت‌های دنیا در اختیار دارند.
چرخه‌های جدید سرمایه‌گذاری - به خصوص جریان‌های تجارت نقدی (ETF) که با موجودی طلا پشتیبانی می‌شوند. در افزایش فعالیت سرمایه‌گذاران در بازار طلا موثر بوده است. جریانات ETF موجب تسهیل دسترسی به بازار می‌شوند. در این موارد هزینه‌های داد و ستد پایین است. سرمایه‌گذاران می‌توانند بدون تحویل فیزیکی طلا اقدام به خرید آن کنند. در این شرایط موفقیت تجارت اعتباری طلا باعث تحریک بازار نقره جهت استفاده از این نوع تجارت شد.
روی هم رفته به نظر می‌رسد که تقاضا برای فلزات گرانبها بیش از حد متوسط و شاید بالاتر از آن باقی بماند.
احتمال آن که تقاضای سرمایه‌گذاران برای طلا به زودی کاهش یابد، پایین است.
در حالی که افزایش قیمت فلزات گرانبها چشم‌انداز شرکت‌های معدنی تولیدکننده فلزات گرانبها را مثبت ترسیم کرده است، افزایش هزینه‌ها نیز توجه مداوم آنها را طلب می‌کند.
با توجه به تمامی این موارد افزایش قیمت فلزات برای کشورهای متعددی که معادن فعال در این زمینه دارند سودهای اقتصادی خوبی به همراه داشته است. پیش‌بینی روند قیمت در سال‌های آتی در کشورهایی همچون ایران که با داشتن ذخایر عظیم معدنی هنوز کانسارهایی در مرحله اکتشاف و معدنی در حال راه‌اندازی دارند، بسیار مهم است، چرا که از ابتدای شروع به کار در اکتشاف تا تولید شمش فلز فاصله زمانی نسبتا طولانی باید سپری شود و مشخص نیست در صورت شروع به کار و یا تقویت سرعت پیگیری امور در اکتشاف کانسارها و یا راه‌اندازی معادن، آیا هنگام بهره‌برداری از این معادن نیز با قیمت مناسبی سر و کار داریم یا نه؟ از این رو پیش‌بینی روند قیمت‌ها تاثیر بسزایی در برنامه‌ریزی طرح‌های در دست پیگیری دارد.
*استاد دانشکده مهندسی معدن دانشگاه تهران
ارسال نظر