صدای صحرا

سال ۲۰۰۶ را سال بین‌المللی بیابان‌ها و بیابان‌زایی نامیدند. در عین حال این مناسبت را نمی‌توان جشن گرفت. چون اگر چه صحراها مکان‌‌های زیبایی هستند، بیابان‌زایی باعث از بین رفتن انسان‌ها و معیشت جوامع می‌شود. بیش از یک میلیارد انسان که عمدتا در کشور‌های فقیر ساکن هستند تحت تاثیر فروسایی زمین قرار می‌گیرند و هیچ جا مثل آفریقا نیست که هر ساله ده‌ها‌هزار کیلومتر مربع زمین برای تولید محصولات از بین می‌رود.

کاهش نزولات جوی، فرسایش خاک و سیاست‌‌های نادرست کشاورزی و ارضی، منجر به کاهش بهره‌وری، منازعه بر سر منابع، گرسنگی، بیماری و مهاجرت به شهر‌های پرجمعیت و فاقد منابع می‌شود. تغییرات آب و هوایی و گرم شدن زمین نیز به این بحران‌ها دامن زده و انسان‌ها را در مبارز‌های مداوم و طولانی تنها می‌گذارد.

ابو کنکو که در سال ۱۹۹۱ از دنیا رفت یکی از فعالان جدی در زمینه نجات صحرا بود. او که در سال ۱۹۱۲ در کشور مالی به دنیا آمد هر ساله خارجیانی را می‌دید که می‌آیند و می‌روند و پروژه‌‌های توسعه‌ای اجرا می‌کنند که اکثرا بی‌فایده است. وی در ابتدا زندگی خوبی داشت و صاحب بیش از صد گاو بود و تا ۶۰سالگی می‌توانست نیاز‌های خانواده‌اش را تامین کند و غله اضافی خود را به همسایگان فقیر می‌داد. او در قلب صحرای آفریقا زندگی می‌کرد با اینکه کشاورزی دشوار و هوا خشک بود باران به انداز‌ه‌ای می‌بارید (۳۵۰ میلیمتر یا بیشتر در سال) که محصولات دیمی پرورش یابد و حیوانات بچرند. اما پس از خشکسالی ۱۹۸۴ و یک دهه بارندگی ناچیز، زندگی وی به هم خورد. ناگهان چرخه سابق بارندگی به هم خورد. امروز محیط زیست بیمار است، خاک ضعیف و سخت شده است و درختان خشک شده‌اند. او گفت معتقدم دلیل این تغییرات را می‌توان به بی‌احترامی ما به سنت‌‌های قدیمی نسبت داد.

او به یاد می‌آورد در دوران جوانی شاید فقط یک پیراهن در دهکده بود که مردان برای مراسم خاص قرض می‌گرفتند. در آن سال‌ها دارو‌های سنتی وجود داشت اما درمانگاه نبود. چند روز باید پیاده می‌رفتند تا به باماکو پایتخت کشور برسند. اکنون کسانی که پول دارند چند ساعت بعد وارد پایتخت می‌شوند. اما همه تغییرات خوب نبوده است. امروزه زن‌ها باید ده ساعت وقت صرف کنند تا هیزم جمع‌آوری کنند در حالی که در گذشته ده دقیقه طول می‌کشید. درخت کمتری وجود دارد و تقریبا هیج حیوان وحشی دیده نمی‌شود. بچه‌ها به مدرسه می‌روند اما جوان‌ها روستا را ترک می‌کنند. چاه‌‌های آب خشک شده‌اند. طی دو دهه گذشته بارندگی سالانه به شدت کاهش یافته است و زمین‌‌های حاصلخیزی که قبلا قابل کشت بودند حالا خشک شده‌اند.