محمدمهدی ناسوتی فرد
یکی از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی در توجیه دلایل کاهش نرخ بهره به افزایش عرضه پول اشاره کرده‌اند.

به این ترتیب که در سال 85، حجم عرضه پول حدود 42درصد رشد کرده و در نتیجه پیرو این قضیه نرخ بهره بایستی کاهش یابد.
ذکر دو نکته در این بحث خالی از فایده نخواهد بود. در بحث پول و عرضه آن در اقتصاد دو دیدگاه نسبتا کلی وجود دارد:
1- طرفداران نظریه مقداری پول
۲- کینزین‌ها.
از طرفداران نظریه مقداری پول می‌توان به ریکاردو، استوارت، مارشال و پیگو اشاره کرد. از دیدگاه طرفداران این نظریه افزایش عرضه پول منجر به افزایش سطح عمومی قیمت‌ها (تورم) می‌گردد و تنها متغیرهای اسمی جامعه را تغییر می‌دهد.کینزین‌ها اعتقاد دارند که عرضه پول می‌تواند بر متغیرهای واقعی جامعه اثر گذارد. رابطه عرضه پول و نرخ بهره از نمودار فوق حاصل می‌شود.به این ترتیب که هر چه عرضه پول افزایش یابد نرخ بهره کاهش می‌یابد. دلیل آن نیز واضح است. قیمت پول همان نرخ بهره است. هر گاه در جامعه عرضه پول (یا هر کالایی) افزایش یابد نرخ بهره (قیمت آن کالا) کاهش می‌یابد.احتمالا نماینده محترم مجلس معتقد به اقتصاد کینزی هستند. با این حال توضیح دو نکته ضروری به نظر می‌رسد.


الف) در مدل کینزی نرخ به طور خودکار کاهش می‌یابد نه با فشار و اعمال قدرت.
به این معنی که افزایش عرضه منجر به ایجاد مازاد پول می‌شود و پیامد مازاد عرضه (برای هر کالای اقتصادی) کاهش قیمت است.شواهد اقتصادی نشان می‌دهد که در نرخ بهره ۱۴درصد نه تنها مازاد عرضه برای پول که مازاد تقاضا نیز وجود دارد.در سال ۸۵ دولت به بانک‌های صنعت و معدن و توسعه صادرات پول تزریق نمود. اگر مازاد عرضه پول وجود داشته باشد باز هم نیازی به تزریق منابع خارجی به بانک وجود دارد؟
شاهد دیگر این ادعا مخالفت مدیران بانک‌ها با کاهش نرخ بهره است. اگر بانک‌ها بتوانند در نرخ بهره 14درصد یا کمتر تسهیلات بدهند و با یک Spread مناسب سپرده جذب کنند. چه دلیلی برای مخالفت با کاهش نرخ بهره دارند.
ولی مساله اینجا است که آنها هم‌اکنون نیز نمی‌توانند به راحتی تامین مالی کنند و پاسخگوی تقاضای تسهیلات باشند.
همه این مسائل نشان می‌دهد که اقتصاد در وضعیت مازاد عرضه پول وجود ندارد و در نتیجه از شرایط مناسب برای کاهش نرخ بهره برخوردار نیست.
۲ - دام نقدینگی:
نکته دیگری که کینز اشاره می‌کند تله یا دام نقدینگی است. دام نقدینگی در شرایطی پیش می‌آید که منحنی تقاضای پول افقی می‌شود در این وضعیت افزایش حجم پول باعث تغییری در نرخ بهره نمی‌شود. در این شرایط تقاضای بورس‌بازی پول افزایش می‌یابد و به علت پایین بودن قیمت پول افراد ترجیح می‌دهند پول را به صورت نقد نگه دارند.
در این حالت سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت کاهش می‌یابد و فعالان اقتصادی با حجم بالای پول نقد خود کاملا آماده حرکت (حمله) به بخش‌هایی از اقتصاد هستند که انتظار ا فزایش قیمت‌ از آنها متبادر است و این است که هیچ سیاست پولی و مالی یارای مقاومت در برابر این حجم پول را ندارد.
این پول در هر بخشی که وارد شود به یک‌باره آن را متورم می‌کند.رشد 138درصدی شاخص بورس در سال 82 و افزایش بیش از 50درصدی قیمت مسکن در سال 85 نمونه‌هایی از حرکت‌های بورس‌بازانه پول است.
پس مواظب باشیم تصمیم اشتباه، باعث وارونه شدن اهداف نشود.