گزارش افتتاح اولین کارخانه سیمان ایران

شاید تصادف باشد و شاید هم حکمتی درکار است که نمایشگاه سیمان با افتتاح اولین کارخانه سیمان در۷۷ سال پیش به یک روز افتاده است. روزنامه اطلاعات در هشتم آذر ماه سال ۱۳۱۲ گزارشی از افتتاح اولین کارخانه سیمان درایران منتشر کرده است و به این ترتیب امروز ۷۷ سال از افتتاح اولین کارخانه سیمان می گذرد. بعید است از حاضران مراسم آن روز بتوان امروز کسی را یافت اما به هر تقدیر مرور تاریخ افتتاح اولین کارخانه سیمان شاید بی مناسبت نباشد.دراین گزارش نویسنده درگزارشی توصیفی به شرح ماجرای افتتاح اولین کارخانه سیمان پرداخته است.

بخشهایی از این گزارش درپی می آید

جریان افتتاح کارخانه سیمان ایران

هنوز چند کیلومتر به کارخانه مانده بود که بناهای مرتفع؛دودکش‌های عظیم کارخانه با دود غلیظی که ازآن متصاعد بود خودآرایی می‌کرد و بینندگان را متوجه نقطه ای می ساخت که دردامنه کوه های خرابه ری واقع بود.

این جا کارخانه سیمان ایران بود که رسماً افتتاح می یافت. اتومبیل‌ها پشت سر هم درجاده حضرت عبدالعظیم درحرکت بود،هوا صاف و آفتاب شفافی این روز پرافتخاررا درخشنده تر ساخته بود مدعوین همه با لباس های مشکی خود را آراسته بودند که درمراسم مزبور شرکت نمایند.درپنج کیلومتری جاده تهران به حضرت عبدالعظیم راه تازه ای باز شده است که این راه به کارخانه سیمان ایران منتهی می شد.

درمحوطه کارخانه گارد احترام صف بسته بودند.

هیات دولت و نمایندگان مجلس درمحوطه کارخانه حضور یافته و لایحه افتتاح کارخانه از طرف آقای وزیر طرق قرائت گردید که ذیلاًبرای استحضار خوانندگان محترم درج می شود:

لایحه افتتاح کارخانه

اولین کارخانه سیمان سازی ایران که امروز....افتتاح می شود.

بدیهی است که تهیه سیمان ازمنابع داخلی مملکت برای تامین عمران و آبادی حائز کمال اهمیت می باشد. بهمین جهت ایجاد این موسسه مورد علاقه مخصوص واقع گردیده و وزارت طرق که مامور انجام این امر بود حسب الوظیفه این نیت مقدس را بموقع به اجرا گذاشته نتیجه را عرض می کند. در این راپرت وضعیت ساختمان و طرزعمل کارخانه سیمان بعرض می رسد.

احداث کارخانه از ۱۳۱۱ شروع گردیده یکقسمت از ماشینهای این موسسه ساخت کارخانه اشمیدت دانمارکی و قسمت دیگر از کارخانجات سوئد وازهر حیث مرغوب و بادوام است و بوسیله متخصصین همان کارخانه نصب شده ساختمان ابنیه برای نصب ماشینها به عهده کمپانی لنس آلمانی محول گردیده و یک قسمت از ساختمان های مختلفه فرعی کارخانه سیمان مستقیما بوسیله مامورین وزارت طرق انجام یافته و کلیتاً اداره امور مربوطه بتاسیس این کارخانه بمراقبت و مسئولیت علیقلی خان سپاهی مهندس واگذار بوده و مشارالیه با معاضدت مهندسین قسمتهای ماشین و ساختمان وظایف محوله را انجام داده است.

این کارخانه تشکیل میشود از:

۱ - دستگاه قوه بخار و تولید برق با قوه یکهزار و دویست اسب

۲ - دستگاه سنگ خورد کنی

۳ - آسیای سنگ نرم کنی

۴ - آسیای ذغال نرم کنی

۵ - کوره چرخنده سیمان پزی

۶ - آسیای سیمان کوبی

۷ - دستگاه گونی پرکنی

۸ - دارالتجزیه شیمیایی

۹ - کارخانه تعمیر

۱۰ - انبارها برای اشیاء یدکی

این کارخانه برای هر روز حداکثر استعدادساختن یکصد تون سیمان دارد ودر آتیه ممکن است با افزودن یک یا دو کوره دیگر محصول ان زیادتر شود.

مواد اولیه برای این کارخانه بحد وفور و نزدیک بمحل و از حیث ترکیبات شیمیایی دارای تمام شرایط لازم است لهذا بهترین جنس سیمان را که معروف به سیمان پرتلند است حاصل میکند که مخصوصا درساختمانهای مهمه مربوطه براه آهن و طرق و غیره مورد اطمینان و استفاده خواهد بود.

اینک نظربه اینکه تمام وسائل برای بکار افتادن این کارخانه مهیا و ماشینهای آن آماده و امتحان شده است استدعا می شود کارخانه را افتتاح و امربه شروع کار بفرمایند و اجازه فرمایند این موسسه بااسم کارخانه سیمان ایران نامیده شود.

پس از قرائت لایحه ،کارخانه شروع به کار کرد.قوای برق که یکهزار و دویست قوه اسب می باشد بقسمت های مختلف کارخانه توزیع گردید دستگاه های الکتروموتور قوای برق را اخذ نمودند و ماشین های کوه پیکر کارخانه به حرکت درآمد.

ساعت چهار و نیم بعد از ظهر مراسم افتتاح رسمی کارخانه خاتمه پذیرفت.

تماشای کارخانه سیمان،غرش و نعره چرخ ها و ماشین ها درحینی که قطعات سنگ را خرد می کرد،بعد نرم می ساخت،بعد می پخت،دیدن دیگ های عجیب،کوره چرخنده،سیمان‌پزی،آسیای سیمان کوبی و سایر قسمت های آن روح با نشاط و فرح بخشی درتمام حضار ایجاد کرده بود،همه از دیدن این موسسه مسرور و خوش وقت بودند.

تمام نقل و انتقالات مواد بوسیله ادوات الکتریکی،جراثقال و یا خطوط کوچک آهنی انجام میگرفت که دراطراف قسمتهای کارخانه کشیده شده و دستگاه های نقلیه کوچک روی خطوط حرکت می کردند.لازم به ذکر است عده ای که در این کارخانه اشتغال دارند و امور مختلفه کارخانه را انجام می دهند بیش از پانصدنفر می باشد.

قطعات سنگ و مواد اولیه از یکطرف به ماشین داده می شود و پس از طی مراحل مخصوص خود و عبور ازماشین های مختلف و پخته شدن وارد آسیای سیمان کوبی که مرتفع ترین عمارات کارخانه است گردیده و از آنجا سیمان ساخته شده به قسمتی که برای پرکردن و خارج نمودن از کارخانه است(گراورفوق)داخل می‌گردد.ماشین آلات این کارخانه همانطور که آقای وزیر طرق اظهار نظر نمودند قسمتی از دانمارک و و قسمتی از سوئد وارد شده که مجموع این کارخانه را شرکت ایران و سوئد به دولت فروخته است و قیمت آن را برطبق قراردادی که راجع به مبادله جنسی وجود داشته است به وسیله صادرات ایران تامین نموده اند.

روی هم رفته کارخانه سیمان یکی ازکارخانه های مفید و یکی دیگر از قدمهایی است که برای سعادت و ترقی اقتصاد مملکت برداشته شده و خط بطلانی روی یک قسمت دیگر ازواردات مملکتی که روز به روز می شود کشیده شده وهمانطوری که آقای وزیر طرق درآخر نطق افتتاحیه خود اظهار نمودند امید می رود این نوع موسسه درنقاط مختلف مملکت نیز دائر گردیده تا احتیاجات روز افزون تمام مملکت از حیث سمنت مرتفع گردد.