فرهنگ بانکداری اسلامی باید از بطن بانک‌ها به جامعه منتقل شود

نظام بانکداری بدون ربا درجمهوری اسلامی ایران، یکی از دستاوردهای پرارزش انقلاب اسلامی است. پس از پیروزی انقلاب، اداره بانکها براساس موازین اسلامی و احکام الهی، از جمله خواستهای برحق مردم بود. در دی ماه سال ۱۳۵۸، با اعلام برقراری حداقل سود تضمین شده، به جای بهره سپرده ها و کارمزد به جای بهره وامها و اعتبارات مورد مصرف بانکها، عنوان شد که بانکها اسلامی شده اند، ولی با عنایت به فقه پربار اسلام و احکام مربوط به معاملات اسلامی، این تغییرات جزیی نمی توانست به عنوان" بانکداری اسلامی" مورد قبول مردم باشد. پوست اندازی نظام اقتصادی با ارائه قانون بانکداری بدون ربا شروع شد، این پوست اندازی از یک نظام ربوی به سوی نظام بانکداری بدون ربا بود، از اینرو مجموعه عوامل تاثیر گذار بر این امر، از قبیل قانون گذاران و مجریان تلاش خود را مصروف اجرای این ظرفیت نمودند تا نظام ربوی را از میان بردارند و نظام مبتنی بر اجرای انواع عقود اسلامی را پایه گذاری و اجرا نمایند.

به همین سبب، پیش نویس قانون عملیات بانکی بدون ربا به مجلس شورای اسلامی تقدیم و در دهم شهریور ۱۳۶۲، از تصویب مجلس و تأیید شورای نگهبان گذشت. آئین نامه اجرایی قانون مزبور نیز ظرف مدتی کوتاه به تصویب هیات دولت رسید و دستورالعملهای اجرایی مربوطه هم از تصویب شورای پول و اعتبار گذشت و به بانکهای سراسر کشور ابلاغ شد و به این ترتیب نظام بانکداری بدون ربا، از اول فروردین ماه ۱۳۶۳، توسط بانکهای کشور به مورد اجرا گذاشته شد.

جناب آقای نجف پور قوانین بانکداری اسلامی با چه رویکردی در موسسه پیاده سازی شد؟

همانگونه که می دانید فرهنگ بانکداری اسلامی باید از بطن بانک ها به جامعه منتقل شود از اینرو این موسسه بعنوان یکی از گسترده ترین شبکه پولی با عنایت به نقش و جایگاه ارزشی خود که در حوزه اقتصاد اسلامی داشته با استفاده از کارشناسان فقهی و صاحبنظران عرصه پول و بانک اهتمام خود را بر این مهم استوار نمود که بتواند از منادیان و پرچمداران اجرای قانون بانکداری بدون ربا باشد. و با این رویکرد از سال ۱۳۷۸ تلاش همه جانبه¬ای را در جهت پیاده سازی قوانین اسلامی در حوزه پول و بانک به انجام رسانده است.

برای تحقق و اجرای بانکداری اسلامی چه اقداماتی در این موسسه انجام شده است؟

موسسه موسسه مالی و اعتباری مهر و ان شاء ا.. در آینده ای نزدیک بانک مهر اقتصاد برای رفع دغدغه رهبر عظیم الشان انقلاب ، مراجع عظام تقلید و متدینین جامعه اقدامات راهبردی وسیعی را طی چندین سال گذشته انجام داده تا بجای پرداختن به ظواهر معاملات بانکی به ماهیت اصلی آن توجه شود لیکن اعمال این رویکرد و اجرای دقیق قانون بانکداری بدون ربا در رسیدن به وضعیت مطلوب و ایده آل در مسیر بانکداری اسلامی هنوز هم با مشکلات فراوانی روبروست و موسسه نیز بر این امر واقف بوده ولی با این وجود عزم خود را بر این امر استوار نمودیم که قانون بانکداری بدون ربا باید با قالب و محتوای اسلامی آن انجام شود نه اینکه تنها ربا از آن حذف شود.

از اینرو موسسه در سال ۱۳۸۶ در تدوین راهبردهای کلان خود، سرآمدی و تبدیل شدن به الگو و مرجع اجرای قانون بانکداری بدون ربا و اسلامی را بعنوان راهبرد نخست خود برگزید و در این راستا چهار تصمیم استراتژیک اتخاذ شد که عبارتند از : ایجاد ساختار دبیرخانه کمیته فقهی بانکداری اسلامی، تشکیل کارگروه بررسی، تدوین و اصلاح کلیه ضوابط و مقررات و قراردادها بر پایه الزامات شرع مقدس، تدوین نظام جامع آموزشی کاربردی مباحث فقهی و بانکداری اسلامی و تشکیل کارگروه نظارت شرعی می‌باشد.

با چه رویکردی کمیته فقهی بانکداری اسلامی را تشکیل دادید؟

موسسه مهر علاوه بر اینکه خود را مکلف به اجرای قانون بانکداری بدون ربا می داند موظف است کلیه ضوابط و مقررات و طرحها و دستورالعمل ها را به تایید حوزه نمایندگی ولی فقیه در سپاه برساند لذا با بهره گیری از نظرات متولیان امر و کارشناسان فقهی در حوزه اقتصاد و بانکدرای، به این جمع بندی رسیدیم تا با تشکیل کمیته و استفاده از توان فکری افراد متخصص و صاحب نظر در این دو حوزه بتوانیم به راهکارهای عملی پیاده سازی کامل بانکداری اسلامی دست یابیم. از اینرو بحمدلله تا کنون این کمیته با حضور علمای برجسته از جمله استاد حجه الاسلام دکتر موسویان، حجه الاسلام مهدوی نماینده ولی فقیه در بنیاد تعاون بسیج حجت الاسلام عبادی و مسئولین ذیربط در موسسه بطور متوسط هر دوهفته یکبار تشکیل جلسه داده و نتایج بسیار ارزشمندی حاصل گردیده است .

در حوزه تدوین ، تنظیم و اصلاح ضوابط و آئین نامه‌ها، فرم ها و قراردادها برپایه الزامات شرع مقدس چه اقداماتی انجام داده اید؟

اجرای هر تفکر مستلزم تبشیر و انذارهایی می باشد که تبلور خود را در ضوابط و آئین نامه های اجرایی نمایان می سازد، با این رویکرد موسسه با استفاده از توان فکری کارشناسان داخل سازمان و با برقراری ارتباط با اساتید دانشگاهی وعلمای عزیر تمامی طرحها و فرمها و قراردادهای اجرایی موسسه بررسی و پس از انجام اصلاحات احتمالی به تائیدیه شرعی حوزه محترم نمایندگی ولی فقیه رسیده و در شرایط فعلی در سطح شعب سراسر کشور مورد استفاده قرار گرفته است. از مهمترین اقدامات این بخش می توان به اصلاح کلیه قراردادهای عقود اسلامی تهیه وچاپ کتاب احکام فقهی بانکداری اسلامی، تدوین جزوه آموزشی کاربردی با رویکرد اجرای صحیح عقود است اشاره کرد.

در خصوص پیاده سازی آیین نامه ها و ضوابط شرعی و ایجاد آگاهی در بین کارکنان موسسه چه اقداماتی صورت گرفته است؟

همان گونه که تمام صاحب نظران معتقدند، صرفا تنظیم آیین نامه ها و ضوابط برای انجام درست کارها راهگشا نبوده و این مهم باید در قالب برنامه های آموزشی جامع برای کلیه متصدیان به درستی تفهیم و تبیین شود از اینرو دوره های مختلفی در سطوح و لایه های سازمانی از قبیل مدیران ارشد، روسای شعب، مدیران ستادی و مسئولین اعتبارات شعب برگزار گردید تا حساسیت اجرای صحیح بانکداری بدون ربا، به این عزیزان منتقل شود. از این جهت طی سه سال گذشته به کلیه مدیران ارشد در سه دوره کامل و کلیه روسای شعب و کلیه مسئولان اعتبارات آموزش‌های کاربردی ارائه شده است.

با توحه به موارد اشاره شده در خصوص نظارت شرعی بر فعالیتهای موسسه چه اقداماتی صورت گرفته است؟

هماهنگونه که قبلاً بیان شد لازمه موفقیت در هر برنامه ای علاوه بر تدوین ضوابط و مقررات و ارائه آموزشها ، اتخاذ سیاستهای کنترلی و نظارت بر حسن انجام کار است که با جلسات متعدد ساز و کار نظارت شرعی با نظر علما در قالب چک لیست های نظارتی تدوین و برای پیاده سازی آن، کارگروهی متشکل از علمای صاحب نظر و کارشناسان اعتباری در شعب موسسه حضور یافته و ضمن بررسی وضعیت پرونده های تسهیلات و قرارداد های منعقد شده، در پاره ای از موارد با گیرنده تسهیلات نیز از منظر نحوه اجرای عقود شرعی مصاحبه می گردد. و نواقص و اشکالات آن به صورت عملی و چهره به چهره به متصدیان امر اعلام می شود تا حساسیت ویژه آن را درک و اجرایی نمایند.

برای فرهنگ سازی و ترویج قوانین بانکداری اسلامی در بین مشتریان و جامعه چه اقداماتی انجام داده اید و چه وظایفی را دیگران به عهده دارند؟

بنده معتقدم حکومت اسلامی به مقاصد بلند خود به معنای واقعی کلمه نخواهد رسید الا اینکه پایه اقتصاد خود را بر مبانی فقهی اسلام پایه گذاری نمایدو همه متخصصان امر اذعان دارند که اقتصاد اسلامی ریشه در بانکداری اسلامی دارد فلذا بررسیها نشانگر این مطلب است که تاکنون به این موضوع حیاتی به صورت تمام و کمال پرداخته نشده است. اجرای هر امری مستلزم ایجاد فرهنگ در هر جامعه می باشد با همین رویکرد و بمنظور اجرای دقیق عقود شرعی، موسسه با راه اندازی سایت پاسخگویی مسایل شرعی و پاسخگویی و مشاوره در زمینه بانکداری اسلامی به شیوه مستقیم، تلفنی و تلفن گویا تهیه جزوه ها و بروشورهای آمورش عقود اسلامی و تدوین کتاب احکام فقهی بانکداری اسلامی به عنوان یکی از راهبردهای اصلی خود به آن توجه نمود.همچنین اقداماتی از قبیل برگزاری دوره های آموزشی کوتاه مدت برای افرد موثر فرهنگی جامعه نظیر حوزه های علمیه و اساتید و دانشجویان ، تعامل با دولت برای تعیین سرفصل آموزشی در کتب درسی و دانشگاهی، تعامل با مجلس برای نهادینه نمودن فرهنگ بانکداری اسلامی از منظر قوانین و سرفصل بودجه ای ،تعامل با سازمان صدا و سیما و کارگردانان و تهیه کنندگان مشهور برای تهیه فیلم های آموزش بانکداری اسلامی ، متناسب با سن و نیاز مشتریان در لایه های مختلف ( نوجوان ، جوان ، انواع و اقسام مشاغل) در حال انجام است.