سرمایه گذاری هزار میلیاردی برای احداث صنایع نوین مبتنی بر مواد پیشرفته

... سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی که ریسک‌پذیری بالایی دارند، همواره از سوی بخش خصوصی با اما و اگرهای فراوانی روبه‌رو بوده است. از همین رو سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران(ایدرو) از ۸سال پیش شرکت گسترش مواد پیشرفته را برای فعالیت در امر سرمایه‌گذاری صنایع ریسک‌پذیر پایه‌ریزی‌کرده است.

سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی که ریسک‌پذیری بالایی دارند، همواره از سوی بخش خصوصی با اما و اگرهای فراوانی روبه‌رو بوده است. از همین رو سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران(ایدرو) از ۸سال پیش شرکت گسترش مواد پیشرفته را برای فعالیت در امر سرمایه‌گذاری صنایع ریسک‌پذیر پایه‌ریزی‌کرده است. عمده فعالیت این شرکت در زمینه سرمایه ‌گذاری و جهت دهی به صنایع مبتنی بر مواد مهندسی نوین ازجمله پلیمر،‌سرامیک، فلز، کامپوزیت، شیمی و نانو مواد ایجاد شد.

اما اینکه سرمایه‌گذاری‌های شرکت گسترش مواد پیشرفته با چه هدفی انجام می‌شود و اینکه سرمایه‌گذاریهای انجام شده تا به حال چه دستاوردهایی به دنبال داشته است، محور سوالات ما از مهندس زند مدیرعامل شرکت گسترش مواد پیشرفته است.

***

به عنوان اولین سوال بفرمایید، شرکت گسترش مواد پیشرفته از چه زمانی فعالیت خود را آغاز کرده است و به طور کلی در چه زمینه هایی فعالیت می کند؟

بر اساس جهت گیری های اساسی برنامه های توسعه کشور در بخش صنعت و معدن، مبنی بر اداره بنگاههای اقتصادی توسط بخش غیر دولتی، تمرکز سیاست گذاریها و حمایت و ترغیب بخش خصوصی بر سرمایه گذاری در حوزه صنعت، شرکت گسترش مواد پیشرفته، بعنوان یکی از شرکتهای تخصصی و دانش محور حوزه صنایع پیشرفته در اسفند ماه سال ۱۳۸۱، با هدف سرمایه گذاری و جهت‌دهی به صنایع مبتنی بر مواد مهندسی نوین، شامل زیرگروه های پلیمر، سرامیک، فلز، کامپوزیت، شیمی و نانومواد ایجاد شد.

هدف از ایجاد این شرکت و شرکتهای تخصصی مشابه در اصل بخاطر محدودیتهای قانونی سازمان گسترش در امر سرمایه گذاری صنایع ریسک پذیر بوده که معمولاً نیازمند حمایتهای مالی و مدیریتی خاص هستند. لذا این شرکتها ایجاد شدند تا راهبری پروژه های صنایع پیشرفته را تا استقرار طرح مورد نظر و واگذاری آن به بخش خصوصی بر عهده گیرند.

شرکت گسترش مواد پیشرفته تا به حال چه طرح‌ها و پروژه هایی را در دست انجام داشته است، و افتتاح و بهره برداری از این طرح ها چه نقشی در بومی سازی تکنولوژی در کشور خواهد داشت؟

این شرکت تا کنون در رابطه با سرمایه گذاری در طرح‌های زیر فعال بوده است:

طرح تولید الیاف پیشرفته:

برای کاربرد در صنایع کامپوزیت کشور طراحی شده و در مرحله قبل از بهره برداری قرار دارد.

طرح تولید گازهای برودتی هیدروکربنی:

گازهای خنک کننده هیدروکربنی، از جمله گازهائی هستند که پیرو تنظیم پروتکل مونترال در سال ۱۹۸۷، مبنی بر خروج گازهای هالون، از چرخه تولیدات کشورها، به تدریج جایگزین آنها می شوند. کاربرد این گازها در یخچالها، سردخانه ها، کولرها و نیز بعنوان مواد فوم زا می‌باشد. فاز اول این شرکت در شهریور سال ۱۳۸۷ به بهره برداری رسیده است. واحد راه اندازی شده در حال حاضر آمادگی واگذاری به بخش خصوصی را دارد.

طرح تولید مواد مغناطیسی سرامیکی

(آهنربا های دائمی):

مواد مغناطیسی سرامیکی، امروزه از پرکاربردترین مواد مغناطیسی هستند. عمده ترین مصارف آنها در موتورهای DC، صنایع خودرو، هوا-فضا، رایانه، ارتباطات، تولید نیرو، محصولات الکترونیکی، پزشکی، امنیتی و غیره است. شرکت مجری طرح با حجم سرمایه گذاری حدودی ۴۰۰۰۰ میلیون ریال در سال ۱۳۸۴ به بهره برداری رسیده است. و هم اکنون محصولاتی نظیر پودر و قطعه را تولید می کند که پودرهای مغناطیسی آن صادر هم می‌شود. این شرکت اولین و تنها تولید کننده در خاور میانه است. از دیگر محصولات مهم طرح، کیتهای کاهش مصرف سوخت و رسوب گیرهای مغناطیسی است که امروزه می‌تواند از اهمیت خاصی برخوردار باشد. با توجه به بهره برداری از طرح و سیاستهای شرکت گسترش مواد پیشرفته، این شرکت آمادگی دارد تا سهام خود در این شرکت را هم به بخض خصوصی واگذار نماید.

طرح تولید لنت کامپوزیتی ترمز (بدون آزبست)

ازمشکلات اساسی لنتهای قدیمی خودرو، وجود ماده مضر آزبست است. با توجه به ممنوعیتهای استفاده از آزبست، امروزه مواد کامپوزیتی جایگزین این ماده شده‌اند. محصولات این شرکت می تواند در انواع خودروها یا صنایع ریلی کاربرد داشته باشد. پیش بینی می شود این طرح تا اوایل سال ۱۳۹۱ راه اندازی شود.

طرح تولید کاتالیست های سرامیکی:

در فرآیندهای صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، کاتالیست‌ها به تسریع واکنش ها کمک می کنند. از سوی دیگر، در برخی موارد، در یک واکنش، کاتالیستها می توانند به تولید محصولی کمک نمایند که از مسیرهای دیگر قابل تولید نیست. تقریباً تمامی نیاز صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، امروزه از واردات این محصولات تامین می شود که با راه‌اندازی این طرح، مقدار زیادی از وابستگی این صنایع به منابع خارجی رفع خواهد شد.

با توجه پیشرفت اجرائی طرح به میزان بیش از ۸۰%، چنانچه بخش خصوصی تمایل داشته باشد، این طرح هم قابل واگذاری خواهد بود.

طرح تولید نانومواد

(نانو الماس):

کاربرد محصولات نانو مواد، با توجه به ویژگیهای آنها در جهان رو به رشد است. پودر نانومتری الماس از جمله موادی است که بعلت خواص فیزیکی و ساختاری خود، می تواند در انواع کامپوزیتها، آبکاری مواد، افزودنی های روغن موتور، چسب ها، پوششها، تایر هواپیما، داروهای ضد سرطان، شامپوها و مانیتورهای پیشرفته مورد استفاده قرار گیرد. این طرح هم اکنون در مرحله قبل از بهره برداری است.

طرح تولید شمش منیزیم:

با توجه به منابع عظیم دولومیت در کشور، این طرح با مشارکت بخش خصوصی و سازمان گسترش تعریف شده است که مراحل اجرائی آن در حال انجام است.

طرح تولید توربوشارژر موتور خودرو:

از آنجا که استفاده از موتورهای پایه گاز سوز در دستور کار شرکتهای خودروسازی قرار گرفته است، برای تقویت موتور این خودرو ها و نیز خودروهای بنزین سوز با رعایت کاهش مصرف سوخت، سرمایه گذاری در این طرح در دستور کار سازمان گسترش قرار گرفته است. همچنین طرح های دیگری در دست بررسی است که با تصویب آنها، سرمایه گذاری مشترک با بخش خصوصی جدی تر خواهد شد.

مسلماً با ورود این تکنولوژی های جدید به کشور، صنایع کشور هم دچار تغییر و نوسازی شده و از طرفی با آموزش نیروهای متخصص، امکان بومی سازی صنایع پیشرفته در کشور میسر خواهد شد.

بهره برداری از این طرح ها چه تاثیری در توسعه ملی دارند؟

با توجه به زیر ساختهائی نظیر وجود نیروی متخصص و تحصیل کرده، وجود منابع معدنی عظیم، وجود منابع انرژی نسبتاً پایدار (از قبیل منابع انرژی سوختهای فسیلی؛ در دسترس بودن دانش انرژی هسته ای، در دسترس بودن انرژی خورشیدی در بیشتر مناطق و فصول، در دسترس بودن منابع انرژی باد و ...)، وضعیت ژئوپلیتیک و استراتژیک کشور و سایر موارد، هرچه صنایع پیشرفته در کشور توسعه بیشتری پیدا کنند، امکان استفاده مناسب از این منابع بیشتر خواهد بود. در این راستا اگر نسبت به توسعه صنایع پیشرفته هرگونه سهل انگاری صورت گیرد، علاوه بر هدر دادن منابع انسانی و انرژی، ناچار در حوزه منابع معدنی هم باید به خام فروشی مواد اولیه اکتفا نمائیم که این موضوع هم با شاخصه های توسعه مغایرت دارد و هم ارزش افزوده خاصی برای کشور ایجاد نمی کند.

نقش شرکت در تحقق اهداف سازمان گسترش در شکل گیری سازمان توسعه ای وتوسعه صنعتی کشور چیست؟

با توجه به هدفگذاری های جدید سازمان گسترش، این شرکت هم بخاطر انعطاف پذیری لازمی که دارد، به سرعت خود را با سیاستهای جدید سرمایه گذاری تطبیق داده و در حال حاضر، بیشتر موضوعات مورد بررسی در این شرکت، در حوزه های معرفی شده از سوی سازمان برای سرمایه گذاری قرار دارد.

برنامه کلان و راهبردی "شرکت "در گسترش در حمایت و سرمایه گذاری در صنایع پیشرفته چیست؟

در برنامه های شرکت، به بحث یافتن موضوعات مناسب برای سرمایه گذاری و نیز یافتن بخش خصوصی مناسب برای مشارکت، توجه ویژه ای شده است. همچنین در موضوع یابی، به توسعه همه جانبه مناطق مختلف کشور بر اساس زیرساختها و توانمندی های موجود توجه شده که بر همین اساس سرمایه گذاری در طرح های مصوب در طرح آمایش صنعت و معدن کشور، در اولویتهای شرکت قرار گرفته است.

" شرکت" در حمایت از گسترش مواد پیشرفته چه خدماتی را به سرمایه گذاران ارایه می کند؟

ارائه موضوعات مناسب برای سرمایه گذاری، تهیه طرح توجیهی فنی و اقتصادی، مشاوره در امر مشارکت و غیره از خدماتی است که شرکت به سرمایه گذاران محترم ارائه می دهد.

روند و فرایند حمایت و عملیات و ماموریت شرکت در تهیه گزارش های توجیهی و ارزیابی طرحها را تشریح بفرمایید؟

گزارش های توجیهی شرکت که برای مشارکت سرمایه گذاران با سازمان گسترش یا این شرکت تهیه می شود بر اساس سرفصل های مشخص و اعلام شده توسط سازمان است. در مواقعی هم که سرمایه گذار نیازمند مشارکت نبوده و فقط نیازمند تهیه طرح توجیهی برای ارایه به بانک ها است، با توجه به گواهی تائید صلاحیت شرکت، این کار بر اساس سرفصل های بانک مورد نظر تهیه می شود. ولی بطور کلی، برای مشارکت با بخش خصوصی، ابتدا بر روی موضوع مطالعه اولیه ای از نظر وجود شاخص های صنایع پیشرفته صورت می گیرد.

اگر موضوع از مناسبت لازم برخوردار بود، ارزیابی شریک خصوصی طبق دستورالعملهای موجود صورت می‌گیرد. در مرحله بعد، در صورت تایید شریک یا سرمایه گذار علاقمند، موضوع به سازمان گسترش اعلام شده و مطالعات توجیهی فنی و اقتصادی بر روی موضوع انجام می شود.

چنانچه گزارشات تهیه شده در کمیته تخصصی شرکت تاییذ شود، گزارش برای بررسی بیشتر به کمیته کارشناسی سازمان ارائه می گردد و با تایید این کمیته، گزارش جهت تصویب یا بررسی بیشتر به کمیته های معین توسعه صنعت و کمیته توسعه صنعت ارائه می شود که درصورت تصویب این کمیته موضوع برای سرمایه گذاری مشترک با بخش خصوصی ارجاع می شود.

سایر خدمات صنعتی "شرکت "در زمینه مشاوره مهندسی و نظارت بر اجرای طرحها و سرمایه گذاری وخدمات مشاور مهندسی(sbdc) خدمات چیست؟

در راستای استفاده از ایده های داخلی و در جهت ایجاد دانش فنی داخلی، سازمان گسترش حمایتهائی را از طرح‌های تحقیقاتی کاربردی ارائه می نماید که هدایت و راهبری، نظارت بر اجرا و داوری در مورد موضوع ارائه شده در حوزه مواد پیشرفته، بر عهده این شرکت است. در نهایت این شرکت، موضوع یا ایده ارائه شده و مورد تحقیق را برای تجاری سازی راهنمائی نموده و یا مشارکت می نماید.

طرحهای در دست اجرا و طرح هایی که در آینده از سوی این شرکت به بهره برداری خواهند رسید، چقدر صرفه جویی ارزی برای کشور به دنبال خواهند داشت و چه میزان از نیاز داخل به این محصولات را برطرف خواهند کرد؟

در حوزه مواد پیشرفته، استراتژی شرکت گسترش مواد پیشرفته بر این است که اولاً طرح هائی اجرا شود که از شاخصه های توسعه ملی برخوردار باشد. یعنی طرح ها باید بتوانند برای منابع موجود، ارزش افزوده ایجاد کنند. ثانیاً باید متناسب با نیازهای کشور بوده و در عین حال بتوانند تخصص و توانائی متخصصان کشور را بهبود دهند.از سوی دیگر در بررسی این طرح ها علاوه بر شاخص های مالی و اقتصادی و فنی مناسب، نگاهی هم به بحث های فرهنگی، اشتغال و زیست محیطی داشته ایم تا انشأا... بتوانیم زمینه های توسعه ملی را بوجود آوریم.

دستاوردهای شرکت را از ابتدای راه اندازی تا کنون را تشریح کنید؟

این شرکت از ابتدای تاسیس تا کنون، بیش از ۲۰۰ موضوع را برای سرمایه گذاری مورد مطالعه قرارداده است که طرح های سرمایه گذاری شده قبلاً توضیح داده شد. بعلاوه در راستای تجاری سازی طرح های تحقیقاتی دانشگاهی که توسط سازمان گسترش مورد حمایت قرار می گیرند، این شرکت تاکنون بیش از ۵۰۰ موضوع را مورد ارزیابی قرارداده است که حدود یکصدو پنجاه طرح مورد تصویب قرار گرفته است.

از کارهای دیگر شرکت، انجام دو پروژه ملی تدوین استراتژی در حوزه مواد پیشرفته و تعیین اولویت های سرمایه گذاری در این حوزه است که به سفارش سازمان گسترش انجام شده.

شرکت گسترش مواد پیشرفته چه برنامه هایی را برای سال جاری و به طور کلی برنامه پنجم توسعه هدف گذاری کرده است؟

با توجه به استراتژی ها و سیاستهای شرکت، برنامه سرمایه گذاری شرکت به این ترتیب پیش بینی شده که بیش از سی موضوع مورد بررسی قرار گیرد تا از این میان بتوان به حداقل ده طرح مصوب سرمایه گذاری دست یافت.

آیا در ایجاد و توسعه طرح های پیشرفته با بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی هم همکاری داشته‌اید؟ در صورت امکان توضیح دهید.

اصولاٌ ایجاد این شرکتهای تخصصی غیر دولتی توسط سازمان گسترش در راستای سرمایه گذاری مشترک با بخش خصوصی بوده است تا چنانچه بخش خصوصی توان مالی لازم را نداشت، این شرکتها، فارغ از محدودیتهای سازمان که قانون، سقف سرمایه گذاری ۴۹% را برایش تعیین کرده، بتوانند سهام مدیریتی در شرکت های آتی التاسیس داشته باشند و ضمن راهبری آنها، در تامین منابع مالی نیز مشارکت بیشتری داشته باشند. لذا تقریباً تمامی طرح های یاد شده با مشارکت بخش خصوصی بوده و در یک مورد (طرح نانو الماس) هم تامین کننده دانش فنی، در سرمایه گذاری هم مشارکت داشته است.

آیا در بخش فنی و اقتصادی طرحهای در دست احداث با مشکلات و موانعی هم رو به رو هستید؟ چه پیشنهاداتی برای رفع این مشکلات دارید؟

با توجه به کمبود نقدینگی بانکها، مسلماً طرح ها در اخذ تسهیلات با مشکلاتی مواجه هستند که در بیشتر مواقع این مشکلات مالی موجب تاخیر در اجرای پروژه ها می‌شود. از سوی دیگر ساختار کارشناسی بانک ها به نحوی است که معمولاً تفاوتی بین یک طرح Hi-tech که چرخه عمر تکنولوژی کوتاه تری داشته و باید سریعتر به بازار برسد، با یک طرح سنتی قایل نیستند.

همچنین لازم است در سیستم های مالی و اعتباری، شاخص های جدیدی برای طرح های Hi-Tech تعریف شود تا پروژه های فوق بتوانند با سرعت بیشتر و ریسک کمتر اجرائی شوند.

نقش شرکت گسترش مواد پیشرفته در ماموریت‌های جدید سازمان گسترش را به عنوان یک سازمان توسعه ای تشریح کنید؟

با توجه به اینکه این شرکت در زمینه مشاوره برای سرمایه گذاری در بخش صنایع پیشرفته هم فعالیت می کند، توانایی های شرکت در این بخش را توضیح دهید؟

کلاً فعالیتهای این شرکت فقط در بخش صنایع پیشرفته و بویژه در حوزه مواد و فرآیندهای پیشرفته است. لذا با توجه به حجم فعالیتهای انجام شده تا کنون و تجربیاتی که در شرکت بدست آمده، می توان به جرآت اذعان داشت که این شرکت یکی از شرکتهای دانش محور بوده و سرمایه اصلی آن نیروهای متخصص و کارشناسان موجود در شرکت است. از این رو سرمایه چنین شرکتهائی بیشتر از نوع نامشهود است که اگرچه ممکن است در حال حاضر در کشور سیستمی برای قیمت گذاری آنها وجود نداشته باشد، ولی مسیر به سمتی است که باید این توانائی هم در آینده برای ارزش گذاری تیم های کارشناسی و تخصصی بوجود آید.با توجه به این موارد، تهیه طرح های توجیهی فنی و اقتصادی، راهبری طرح های مطالعاتی، تجاری سازی ایده ها و نظارت و داوری بر روی اجرای طرح های مطالعاتی و تحقیقات کاربردی و همچنین تعریف پروژه‌های مطالعاتی از توانائی هائی است که هم اکنون در شرکت وجود دارد.

در پایان اگر مطلبی مورد نظرتان هست بفرمایید؟

همانطور که قبلاً توضیح داده شد، مشکل اصلی تامین منابع مالی و اخذ تسهیلات بانکی و زمانبر بودن این فرآیند است. از طرف دیگر محدودیتهای قانونی ایجاد شده برای سازمانهای توسعه ای از جمله سقف تعیین شده برای مشارکت و سرمایه گذاری و مشمول واگذاری شدن شرکتهای تخصصی از دیگر موانعی است که موجب کندی در مسیر توسعه ملی خواهد شد. که سیاست گذاران و مجلس محترم باید در این رابطه تمهیدات خاصی را در نظر بگیرند.