هدفمندسازی یارانه ها و رشد نقدینگی

دکتر کوروش پرویزیان*

با اجرای قانون هدفمند سازی یارانه ها، نقدینگی جدیدی به پایه پولی کشور افزوده نخواهد شد، به عبارت دیگر در کل نظام اقتصادی کشور جابجایی نقدینگی اتفاق خواهد افتاد نه ورود نقدینگی جدید؛ بنابراین پرداخت نقدی یارانه ها، عامل تورم زایی نخواهد بود. البته با عنایت به مبانی نظری علم اقتصاد و تجربه اقتصاد کشور در باب اثر تعیین کننده رشد حجم پول و نقدینگی بر تورم، تداوم سیاست های مهار پول، ضروری به نظر می رسد؛ چرا که اگر قرار باشد در دوره اجرای قانون هدفمندکردن یارانه ها، تورم ناشی از رشد حجم پول و نقدینگی وجود داشته باشد، اجرای این قانون اثری مضاعف در ایجاد تورم خواهد داشت. نکته دیگر اینکه، رشد اقتصادی دارای ظرفیت مشخص سالیانه است و هر چه تزریق پول بیشتر شود، نه تنها باعث رشد بیشتر نخواهد شد بلکه تورم را افزایش می دهد. ‌رشد نقدینگی، ‌اگر چه در کوتاه مدت ممکن است تولید کنندگان را راضی نگه دارد اما در بلندمدت باعث پدیدار شدن مشکلات بسیاری خواهد شد و انحراف نقدینگی به سمت بازار مسکن،‌خرید و فروش و ... خواهیم بود و در نهایت، ‌این تولید کنندگان و سرمایه گذاران هستند که زیان خواهند دید .

هدفمندسازی یارانه ها و نرخ ارز

با حذف یارانه‌های انرژی، هزینه‌های تولید به شدت افزایش و به همان نسبت نیز قدرت رقابت‌پذیری واحدها کاهش خواهد یافت. در این حالت ثبات نرخ ارز تا حدود زیادی به این امر دامن خواهد زد. به این ترتیب که بانک مرکزی در قالب تزریق منابع ارزی، به نوعی، نرخ ارز را در محدوده ای مشخص تثبیت نموده که این امر پیامدهایی برای کشور به همراه داشته است. هرچه فاصله نرخ ارزی که توسط مقامات پولی تعیین می شود، با نرخ تعادلی اقتصاد بیشتر باشد، شکنندگی و عدم تعادل بازار ارز بیشتر می شود. به عنوان یک راهکار می توان استفاده از ساختار نرخ ارز را شناور در نظر گرفت. در نظام شناور بدون مداخله دولت، بیشتر بودن نرخ تورم داخل در مقایسه با تورم در کشورهای شریک تجاری به همراه تقلیل ارزش پول داخلی و افزایش ارزش پول شرکای تجاری، باعث افزایش صادرات کشور و کاهش واردات می‌شود و تراز جاری پرداخت‌های خارجی را بهبود می‌بخشد.

هدفمندسازی یارانه ها و نرخ سود بانکی

اجرای قانون هدفمندی یارانه ها دارای تأثیرات فراگیری بر عوامل اقتصادی مؤثر در تعیین نرخ سود بانکی خواهد بود. بنابراین در شرایطی که هنوز از تأثیرات اجرایی کردن قانون هدفمند کردن یارانه اطلاع دقیقی نیست، نمی توان نسبت به تعیین قطعی نرخ سود بانکی اقدام نمود. این امر لزوم بازنگری در سیاست های تعیین نرخ ارز به صورت سالیانه را مشخص می سازد. به این معنی که اگرچه تعیین سالیانه نرخ سود بانکی، به بانکها و مشتریان امکان برنامه ریزی دقیق تر می دهد، اما تغییر در ساختار اقتصادی، بازنگری در نرخ سود بانکی را در مقاطع مختلف کمتر از یکسال ضروری می نماید. این مفهوم با بحث شناوربودن نرخ سود بانکی همسو است که تاکنون در ایران موضوعیت نداشته است. در برخی کشورها، نرخ سود بانکی براساس تورم اعلام شده هفتگی و یا ماهانه بانک مرکزی همان کشور مشخص می‌شود. شناور بودن نرخ سود را می توان ابزاری مفید برای دوران گذار اقتصادی دانست . البته این اقدام معایبی چون شائبه آشفتگی اقتصادی برای سرمایه گذاران را ایجاد می کند.

هدفمندسازی یارانه ها و سیاست های اعتباری بانک مرکزی

طرح هدفمندکردن یارانه‌ها می تواند فرصت‌ها و تهدیدهایی بسیاری را برای سیستم بانکی فراهم نماید. بنابراین سیاست های اعتباری بانک مرکزی باید به گونه ای تدوین گردد که در راستای بهترین استفاده از فرصت ها و کمترین آسیب از سوی تهدیدات باشد. به عنوان یکی از فرصتها می توان به بالا بردن توان رقابتی بانک‌ها در شرایط رکود تورمی اشاره کرد؛ بدین معنی که بالارفتن نرخ تورم در اثر اجرای قانون هدفمندی یارانه ها از یکسو و رکود حاکم بر بازار از سوی دیگر، فضایی را به وجود آورد تا بانکها بتوانند با حضور خود در صحنه بازار، آنرا در اختیار بگیرند. برای حداکثر بهره گیری از این فرصت، ابزارهایی لازم است که یکی از آنها در اختیار داشتن منابع کافی می باشد. به عنوان نمونه می توان با توزیع منابع آزاد شده از محل یارانه ها به بخش های مختلف اقتصادی، رشد اقتصادی کشور را مدیریت نمود. از سوی دیگر و از منظر تهدید، می توان به تعطیلی بسیاری از واحدهایی تولیدی و صنعتی اشاره نمود که به دلیل افزایش قیمت تمام شده محصولات خود، دیگر مزیت تولید نخواهند داشت. این امر موجب بروز مشکلاتی در ایفای تعهدات این دسته از مشتریان و به دنبال آن ایجاد اختلال در تعاملات ایشان با بانکها خواهد گردید.این امر خود به رکود تولید و افزایش نرخ واردات محصولات مختلف دامن خواهد زد. برای دوری از چنین تهدیدی، تدوین سیاست های حمایتی، فراهم آوری سیستم های اعتبارسنجی منسجم، ساماندهی وثایق دریافتی و... می تواند بهترین راهکار باشد.

* مدیر عامل بانک توسعه صادرات ایران