انرژی باد، سرمایه‌ای پایان ‌ناپذیر

*دکتر احمد کاویانی

رئیس هیات مدیره شرکت صبانیرو

استفاده از نیروی باد با تاریخ زندگی انسان در روی زمین پیوند دارد و شکل‌های گوناگون آن در نمادهای باقیمانده از اعصار گذشته، خودنمایی می‌کند منجمله ساخت آسیابهای بادی است که به روایت تاریخ نخستین بار توسط ایرانیان در ۲۰۰ سال پیش از میلاد صورت گرفته و نمونه‌هایی از این آسیابها در مناطق خواف و نهبندان وجود دارد و بعضی از آنها هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرند. ایده استفاده از آسیابهای بادی در قرون بعدی به اروپا و سپس به امریکا انتقال یافت و سالها در آنجا مورد استفاده قرار گرفت. تجربه صنعتی شدن و استفاده از منابع هیدروکربوری در قرن اخیر مدتی باد را به عنوان منبع بزرگ انرژی به فراموشی کشید لکن آلودگی محیط زیست و نگرانی از پایان یافتن نفت و گاز بشر را مجدداً به سوی استفاده از نیروی پاک و پایان ناپذیر باد کشانید، به طوریکه امروزه گسترش استفاده از نیروی باد یکی از مهمترین برنامه‌های توسعه‌ای تقریباً تمامی‌کشورهای پیشرفته دنیا شده و روز به روز منابع و تکنولوژی‌های جدیدی در این زمینه به کار گرفته می‌شوند. بعضی از مزیت‌های اقتصادی و زیست محیطی انرژی باد که همگان را به سوی آن جلب می‌کند به شرح زیر است:

منبع انرژی رایگان، تجدیدپذیر و همیشه در دسترس

عدم وجود تشعشعات، آلودگی و تولید گازهای گلخانه‌ای

اصلاح الگوی تولید در جهت توسعه فرهنگ استفاده از انرژی سبز

زمان کوتاه نصب و راه‌اندازی تاسیسات نیروگاههای بادی نسبت به سایر انواع

تولید برق با شاخص‌های اقتصادی قابل قبول

هزینه اندک نگهداری و تعمیر

ایجاد فرصت تبدیل ذخایر سوخت فسیلی به مواد صنعتی با ارزش افزوده بالاتر

روند توسعه استفاده از انرژی باد در جهان در نمودار زیر نشان دهنده عزم جدی کشورهای جهان در گسترش تولید برق از باد است. چنانچه ملاحظه می‌شود میزان کل ظرفیت نیروگاههای بادی در جهان تا پایان ۲۰۱۱، بالغ بر ۲۳۷۰۰۰ مگاوات گزارش شده که با نصب ۴۰۵۶۴ مگاوات فقط در سال ۲۰۱۱ نسبت به سال گذشته ۲۰درصد افزایش داشته است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۱۶ ظرفیت نصب شده نیروگاهی جهان به ۵۰۰ گیگاوات بالغ گردد.

کشورهای چین، امریکا، آلمان، اسپانیا، هند، فرانسه، ایتالیا کشورهای پیشتاز احداث مزارع بادی دنیا هستند که در این میان چین با سرعتی حیرت‌انگیز به پیش می‌رود.

کل ظرفیت نیروگاههای بادی نصب شده در ایران در طول بیش از ۱۰ سال گذشته به ۹۵ مگاوات می‌رسد که ۸۳ مگاوات آن توسط شرکت صبانیرو تولید و نصب شده است.

در چشم‌انداز صنعت برق ایران، در افق ۱۴۰۴ برآورد ظرفیت قابل احداث نیروگاههای انرژیهای نو ۲۰۰۰ مگاوات می‌باشد که سهم نیروگاههای بادی در این میان ۱۶۹۰ مگاوات (معادل۲۴/۱درصد ظرفیت کل نیروگاههای کشور) برآورد می‌شود، که این رقم در مقایسه با درصد جهانی (۶/۸درصد) و پنانسیل بالای انرژی باد در ایران (که بیش از ۳۰۰۰۰ مگاوات فقط در خشکی) رقم کوچکی است.

سدید اولین شرکت بخش خصوصی درصنعت باد کشور

در سال ۱۳۷۹ وزارت نیرو باتوجه به تواناییهای فنی، مالی و تولیدی گروه صنعتی سدید، از این گروه درخواست نمود تا تولید توربینهای بادی رادر کشور آغاز نماید و برای انجام این هدف قول عقد قرارداد ۵۰۰ مگاوات توربین بادی را به سدید داد، که سدید با نگاه ملی و نیت توسعه تکنولوژی و ارتقاء توانمندیهای کشور در انرژیهای نو این ماموریت را پذیرفت و اقدام به احداث کارخانه صبانیرو نمود. که این کارخانه تابحال تنها کارخانه تولید توربینهای بادی کشور در خاورمیانه است، لکن از قول ۵۰۰ مگاواتی دولت تاکنون حدود ۱۲۰ مگاوات تحقق یافته و طبعاً کاهش سفارش، بار مالی زیادی را بر دوش این شرکت تحمیل نموده است.

از مهمترین اقداماتی که در طول سالهای گذشته انجام شد، این بود که همزمان با افتتاح نیروگاه ۳۳ مگاواتی بینالود (مهرماه۱۳۸۷) توسط ریاست محترم جمهوری

که کلیه عملیات ساخت و نصب و راه‌اندازی آن توسط این شرکت انجام شد با تلاش سدید و سانا دولت محترم قیمت خرید برق بادی را به قیمت معمول دنیا (حدود ۱۰ یورو معادل حدود ۱۳۰ تومان برای هر کیلووات) افزایش داد و این اقدام ورود بخش خصوصی به ایجاد نیروگاههای بادی را از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر نمود.

نتیجه ورود بخش خصوصی این شد که تاکنون حدود ۱۲۰۰۰ مگاوات تقاضای احداث نیروگاه بادی به سازمان انرژیهای نو ایران (سانا) تقدیم شده و برای حدود ۱۰۰۰ مگاوات قرارداد خرید برق منعقد شده است. نمودار زیر نشاندهنده اقتصادی بودن تولید برق بادی و با صرفه بودن آن نسبت به نیروگاههای گازی است.

هم‌اکنون شرکتهای متعدد بخش خصوصی برای دریافت خدمات مشاوره‌ای ومکان‌یابی از تواناییهای صبانیرو استفاده کرده و خواستار استفاده از توربینهای تولیدی این شرکت هستند.

لازم به توضیح است که در حال حاضر توربین تولیدی صبانیرو با ظرفیت ۶۶۰ کیلووات بر ساعت است که با توان متخصصین داخلی نه تنها ظرفیتشان به ۷۵۰ کیلووات افزایش یافته بلکه بیش از ۹۰درصد قطعات آن تولید داخل شده و توانایی علمی‌و فنی تولید مابقی اجزا و قطعات آنهم وجود دارد و در این زمینه خوشبختانه سازمان انرژیهای نو و معاونت فناوری ریاست جمهوری اقدامات موثری را انجام داده و چندین دانشگاه و مرکز پژوهشی را درگیر پروژه‌های ساخت داخل نموده‌اند و شرکت صبانیرو همراه با تمام این اقدامات در حال بومی‌کردن کامل تولید این توربین می‌باشد. این اقدامات دونتیجه بسیار مهم را برای صنعت برق بادی کشور به ارمغان خواهد آورد. اول: در زمانی که تحریمهای بین‌المللی بیشترین فشارها را بر کشور و خصوصاً بخش انرژی وارد کرده و موانع سختی را در راه تهیه مواد اولیه و قطعات توربینهای بادی ایجاد کرده است صبانیرو با بومی‌کردن تولید توربین نقشه‌ها و فشارهای استکبار جهانی را در این زمینه خنثی خواهد نمود.

دوم: تولید بومی‌این توع توربین، توان بالقوه ایجاد و جذب تکنولوژی و تولید توربینهای با ظرفیت‌های مگاواتی را به صبانیرو داده و هم‌اکنون شرکت برای تولید این توربینها فعال شده است. گرچه باتوجه به جغرافیای کشور و جاده‌های مواصلاتی، تولید توربینهای با ظرفیت بالاتر کشور را از توربین فعلی صبانیرو بی نیاز ننموده و این توربین همواره بخش قابل توجهی از نیاز کشور را تامین خواهد کرد.

انتظارات سدید از دولت

با اذعان به اینکه تاکنون وزارت نیرو و خصوصاً سازمان انرژیهای نو ایران تلاش زیاد و قابل تقدیری را در راه‌اندازی و توسعه صنعت برق بادی کشور داشته‌اند لکن از آنجا که سدید با توصیه دولت محترم وارد عرصه تولید توربین‌های بادی شده و تاکنون تنها تولید کننده توربین بادی است و با تلاش و سرما‌یه‌گذاری فراوان عملاً در حال بومی‌و ملی کردن کامل دانش، تکنولوژی و تولید این توربین است و همچنین موانع و مشکلات سرمایه‌گذاری در این بخش باعث شده که سرمایه‌گذاران بخش خصوصی تاکنون نتوانسته اند به مشتریان فعال برای شرکت تبدیل شوند، لذا حمایت دولت محترم و وزارت نیرو از کارخانه صبانیرو نقش اصلی و حیاتی در ادامه فعالیت این سرمایه ملی را دارد و بدون آن ادامه حیات شرکت بسیار مشکل خواهد بود. لذا انتظار دارد در واگذاری پروژه‌های تعریف شده (منجمله ۱۲۸ مگاوات پروژه مصوب جدید و ادامه پروژه بینالود و ...) تسریع نموده و در پذیرش مشخصات استانداردهای تولیدات داخلی به جای خارجی نگاه حمایتی بیشتری را داشته باشد. در سال تولید ملی و حمایت از سرمایه‌گذار داخلی مانند تمام صنایع اصلی کشور از طریق تعرفه‌های وارداتی محصولات داخلی را در مقابل رقبای خارجی حمایت نماید.