تأمین مالی تنها افزایش سرمایه نیست

"سپهر " خدمات مالی متفاوت ارائه می دهد

نیاز به وجود شرکت‌ها ی تأمین سرمایه از زمان توسعه بازار سرمایه در دهه ۸۰ بیش از گذشته محسوس شد. از همان زمان برخی شرکت‌ها تلاش کردند به صورت غیر رسمی، خدمات مربوط به شرکت‌های تامین سرمایه را به فعالان بازار ارائه کنند. اما به دلیل مشکلات قانونی و مهیا نبودن زیرساخت‌های فعالیت، درعمل تا تصویب قانون بازار اوراق بهادار، نهادی با کارکردهای مشابه تامین سرمایه‌ها ایجاد نشد. در این شرایط اولین شرکت تأمین سرمایه در سال ۸۶ ۱۳ تأسیس شد وطی این دو سال هفت شرکت پا به عرصه ظهور در صنعت تأمین مالی یا بانکداری سرمایه گذاری گذاشتند. مدیرعامل شرکت تأمین سرمایه سپهر به عنوان پنجمین شرکت تأمین سرمایه می گوید : سال ۱۳۸۸ سال تأمین سرمایه ها بود. چهار شرکت از هفت شرکت فعال در صنعت تأمین سرمایه در این سال پا به عرصه رقابت گذاشتند. شرکت سهامی خاص تأمین سرمایه "سپهر" نیز به عنوان پل ارتباطی بین بازار پول و بازار سرمایه آذر ۸۸ تأسیس شد و بعد از طی مراحل قانونی در روز ۵ بهمن ۱۳۹۰ با اخذ مجوز از سازمان بورس فعالیت خود را آغاز کرد. برای آشنایی بیشتر با صنعت تأمین سرمایه درایران به سراغ بهروز زارع ، مدیرعامل شرکت تأمین سرمایه سپهر رفتیم :

نقش شرکت‌های تأمین سرمایه در بازار سرمایه چیست؟

بازار سرمایه همانند هر بازار دیگری دارای نهادهایی است که مجموعه وظایف و فعالیت‌های بازار را اجرا و ساماندهی می‌کنند. شرکت‌های تأمین سرمایه یکی از ارکان اساسی در بازارهای سرمایه هستند که با ایفای نقش واسطه میان دارندگان منابع مالی و درخواست‌کنندگان این منابع، ایجاد و انتقال دارایی‌های مالی را تسهیل نموده و ریسک‌های بازار سرمایه را کاهش می‌دهند. این شرکت‌ها با برنامه‌ریزی و انجام فرآیندهای عملیاتی ثبت و عرضه‌ی انواع اوراق بهادار در بازار سرمایه و همچنین تعهد پذیره‌نویسی این اوراق و در نهایت کمک به نقدشوندگی آن در بازارهای ثانویه از طریق برعهده گرفتن بازارگردانی آنها، به تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی در بازار اولیه کمک می‌نمایند.

با تصویب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران در آذرماه ۱۳۸۴، زمینه قانونی لازم برای فعالیت شرکت‌های تأمین سرمایه در بازار سرمایه کشور فراهم آمد. براساس این قانون شرکت‌های تأمین سرمایه به نهادهای مالی اطلاق می‌شود که واسطه بین ناشران اوراق بهادار و سرمایه‌گذاران بوده و فعالیت‌هایی نظیر کارگزاری، بازارگردانی، مشاوره سرمایه‌گذاری و پذیره‌نویسی اوراق بهادار را انجام می‌دهند. با توجه به مفاد قانون و ضوابط تدوین شده برای فعالیت آنها، شرکت‌های تأمین سرمایه را می‌توان ارائه دهندگان طیف وسیعی از خدمات در بازارهای سرمایه دانست.

تامین سرمایه ها از چه ابزارهایی برای توسعه خود و بازار استفاده می کنند؟

نکته اصلی این است که نحوه و سازوکار تامین مالی در بازار سرمایه توسط شرکت های تامین سرمایه عمدتا مبتنی بر ایجاد اوراق بهادار است. اگر فرض کنیم در بانک ها از طریق سپرده گذاری جذب می شود و اشکال مختلف سپرده با ویژگی های خاص و بازدهی های خاصی طراحی می شود و در اختیار مشتریان قرار می گیرد تا آنها به سرمایه گذاری ترغیب شوند. شرکت های تامین سرمایه این وظیفه را برعهده دارند تا ابزارهای جدیدی را طراحی کنند. این شرکت ها می توانند امکان مشارکت انواع سرمایه گذاران با سلایق متفاوت را فراهم کند. چه از حیث بازدهی های متفاوت و چه از حیث ریسک های متفاوت که این اوراق می توانند داشته باشند. تفاوت اصلی ابزارهای مالی در بازار سرمایه با سپرده های بانکی این است که عموما بازدهی های بالاتری دارند ولی در عین حال، ریسک هم برای آنها متصور است. بنابراین، وظیفه اصلی شرکت های تامین سرمایه، طراحی ابزارهای جدید و ارایه آن به سرمایه گذاران است.

تا کنون چقدر در بازار سرمایه توسط این شرکتها تأمین مالی انجام شده است ؟

بخشی از آنچه که امسال در کشور ما رخ داده، مربوط به فعالیت های بازار سرمایه است، یعنی اوراقی که از طریق مکانیسم سازمان بورس و اوراق بهادار توسط این شرکت ها منتشر شده و بخشی هم مربوط به اوراقی است که از طریق مکانیسم بانک مرکزی اجازه انتشار پیدا کرده است. در سال جاری شرکت های تامین سرمایه در هر دو حوزه ورود پیدا کردند و مسوولیت بازاریابی، فروش و تعهد پذیره نویسی این اوراق را بر عهده گرفتند،اطلاعات بخشی از اوراق که از طریق مکانیسم بانک مرکزی عرضه شد، به صورت عمومی انتشار پیدا نکرده و نمی توان تخمین دقیقی از آن ارایه داد. اما بخشی که در حوزه بازار سرمایه است و از طریق سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز گرفته، حدود ۵۰۰ میلیارد تومان است.

شرکت‌های تأمین سرمایه چه میزان در تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی مؤثرند؟

در بازارهای مالی، تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی عمدتاً از طریق اخذ تسهیلات از بانک‌ها، انتشار سهام و سایر اوراق بهادار انجام می‌شود. به دلیل نوع ساختار ویژه اقتصاد ایران، تا سال‌های اخیر تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی دولتی از طریق منابع بودجه‌ای (عمدتاً حاصل از فروش نفت) و تأمین مالی بنگاه‌های خصوصی از طریق تسهیلات بانکی انجام شده است. با این حال بعد از تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال ۱۳۸۴، زمینه برای گسترش تأمین مالی بنگاه‌ها از طریق بازار سرمایه فراهم آمده است. واگذاری بخش بزرگی از اقتصاد توسط دولت به بخش خصوصی، محدودیت دولت در انجام سرمایه‌گذاری‌های جدید و محدودیت‌های بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری در تأمین مالی تمامی طرح‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در سال‌های اخیر، و در کنار آن معرفی ابزارهای مالی جدید در بازار سرمایه موجب توجه جدیدی به تأمین مالی از طریق این بازار گردیده است. از این رو با تعمیق و گسترش بازار سرمایه انتظار می‌رود این شرکت‌ها نقش مهم‌تری در تأمین مالی بنگاه‌ها اقتصادی در آینده نزدیک ایفا نمایند.

تأمین سرمایه سپهر برای تأمین مالی بنگاه های اقتصادی چه برنامه ای دارد ؟

تأمین سرمایه سپهر سعی دارد تا با ورود به بازار ابزار های مالی جدید تنوع نیاز مشتریان بازار پول و سرمایه را پاسخ دهد. با توجه به شرایط اقتصادی فعلی و نوسان های بازار دست یابی به این ایده یعنی ارائه شیوه های نوین تأمین مالی شاید کار راحتی نباشد . همین دلیل خود باعث شده تا تأمین سرمایه ها تنها به بهره گرفتن از اوراق بهادار مورد تأیید سازمان بورس بسنده کرده و به راحتی نتوانند ابزارهای جدید مالی طراحی کنند.

تعهد پذیره‌نویسی اوراق بهادار به‌منظور تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی، حوزه اصلی فعالیت شرکتهای تأمین سرمایه محسوب می شود. حوزه فعالیت این شرکتها گسترده‌تر از این است که تأمین مالی بنگا ه ها تنها به افزایش سرمایه و تعهد پذیره نویسی و ضمانت نقد شوندگی و بازاریابی و سبدگردانی ختم شود. سپهر نیز در کنار خدمات فوق در زمینه مشاوره عرضه اوراق بهادار قابل تبدیل به سهم و عرضه اوراق بهادار در زمینه تأسیس شرکتها و افزایش سرمایه شرکتها و زنجیره گسترده ای از خدمات مشاوره مالی و بانکداری اختصاصی در اختیار مشتریان خود قرار می دهد.

سپهر تا کنون برای کمک به تأمین مالی بنگاه های اقتصادی چه کرده است ؟

شرکت تأمین سرمایه سپهر طی یک سال حضور در بازار سرمایه کشور تا به امروز تعهد پذیره نویسی بانک خاورمیانه ، ضمانت نقد شوندگی صندوق سرمایه گذاری کاریزما ، بازار گردانی اوراق اجاره صکوک شرکت سرمایه گذاری مسکن ، راه اندازی صندوق سرمایه گذاری با در آمد ثابت سپهر آگاه را در کارنامه کمک به تأمین مالی بنگاه های اقتصادی کشور ثبت کرده است.

در زمینه ارزش گذاری سهام چطور ؟

تا کنون سهام شرکت های سرمایه گذاری پارس آریان ، موسسه مالی و اعتباری توسعه و شرکت توسعه سرمایه گذاری سپهر هشتم ارزش گذاری شده اند.

به عنوان سوال پایانی با توجه به آنکه از این مؤسسات اغلب با نام Investment Bank یاد می‌شود چرا به جای استفاده از نام «بانک سرمایه‌گذاری» از عنوان «تأمین سرمایه» استفاده می‌شود؟ آیا این مؤسسات با هم متفاوتند؟

در واقع در کشورهای مختلف از عناوین متفاوتی مانند Investment Bank یا Merchant Bank برای این مؤسسات استفاده می‌شود. با این حال عبارت «بانک سرمایه‌گذاری» یک ترجمه واژه به واژه است که به منظور عدم اشتراک لفظی توسط تدوین‌کنندگان قانون بازار اوراق بهادار استفاده نشده است. باید توجه داشت که این شرکت‌ها نه بانک هستند و نه کار سرمایه‌گذاری انجام می‌دهند. یعنی اینکه مانند بانک‌ها پس‌اندازهای اشخاص را به عنوان سپرده، جمع‌آوری نمی‌کنند و از طرف دیگر منابع خود را صرف سرمایه‌گذاری در طرح‌ها و بنگاه‌های اقتصادی نمی‌کنند. این شرکت‌ها عمده خدمات مالی را اشخاص ثالث انجام داده و بابت ارائه این خدمات کارمزد دریافت می‌کنند، در حالی که بانک‌ها در مفهوم متعارف خود منابع جمع‌آوری شده از طریق سپرده‌ها را به صورت تسهیلات مستقیماً به درخواست‌کنندگان اعطا می‌کنند. همانگونه که ذکر شد یکی از شاخه‌های اصلی فعالیت این شرکت‌ها واسطه‌گری در بازارهای اولیه و ثانویه ابزارها مالی است. این شرکت‌ها همچنین نقش اصلی در فرآیند ادغام و تملیک شرکت‌ها و تجدید ساختار آنها را برعهده دارند.

اگرچه شروع فعالیت مشخص و بارز شرکت‌های تأمین سرمایه در بازارهای مالی به حدود یک قرن پیش برمی‌گردد، سابقه فعالیت شرکت‌های تأمین سرمایه در برخی کشورها حدود دو قرن است. چنین قدمتی باعث شده تا با گسترش فعالیت بازارهای سرمایه، نقش این مؤسسات برجسته ‌تر شده و در حال حاضر خدمات بسیار متنوع و وسیعی در این بازارها ارائه نمایند. بدیهی است رسیدن به چنین نقشی توسط شرکت‌های تأمین سرمایه در ایران نیازمند توسعه نقش بازار سرمایه در تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی و از سوی دیگر ایجاد بسترهای مقرراتی لازم برای توسعه فعالیت این شرکت‌هاست.