تولید پسته با علم روز همگام نیست

علی نظری *

تولید پسته در ایران با دو چالش بزرگ مواجه است؛‌ اول خشکسالی و بحران آب ناشی از حفر بی‌رویه چاه‌های مجاز و غیرمجاز و دوم عقب ماندگی در بهره‌گیری از دانش و تکنولوژی، به گونه‌ای که متوسط تولید پسته در ایران هر سال نسبت به سال‌های قبل در مناطق پسته‌خیز رو به کاهش است. این روند، موجب کاهش قابل توجه درآمد ساکنان مناطقی که اقتصاد آنها متکی به تولید پسته است، خواهد شد و لذا بحران‌های ناشی از بیکاری، مهاجرت و مسایلی از این قبیل، پیش‌ روی جمعیت این مناطق است. به باور نگارنده، عدم انجام مسئولیت‌ها و تعهدات ارگان‌های مسئول، طی سالیان گذشته شرایط این بخش مهم کشاورزی را به این وضع رسانده است و متاسفانه، علی‌رغم بسیار خطرناک بودن این شرایط، اقداماتی در خور و شایسته برای مواجهه با این شرایط نیز انجام نمی‌شود؛ نه توسط باغداران و نه مسئولین. اخیرا اما،‌ کار بسیار زیبایی برای نشان دادن این وضعیت بحرانی توسط یکی از کارشناسان پسته انجام شده است که ذکر آن خالی از لطف نیست. وی از طریق جمع آب مصرفی در شهرستان‌های استان کرمان (که آمار برداری آن توسط اداره آب استان از طریق میزان برداشت هر یک از چاه‌های کشاورزی در سال ۸۵ صورت گرفته)، میانگین مصرف آب برای تولید هر کیلو پسته طی سال‌های ۸۵ تا ۹۰ را محاسبه کرده است. بر اساس این محاسبات، بیشترین مقدار در شهرستان راور با ۴۶ مترمکعب به ازای هر کیلو و رفسنجان ۱۹ متر مکعب به دست آمده، در حالی که این عدد برای آمریکا، به عنوان اصلی‌ترین رقیب پسته ایران، حدود ۴ متر مکعب است. با توجه به اهمیت حیاتی آب برای مناطق پسته‌خیز ایران و با در نظر داشتن خشکسالی بسیار طولانی که با آن مواجهیم این مقدار اتلاف آب، اوج بهره‌وری بسیار پایین تولید پسته در کشور ما را نشان می‌دهد. در این شرایط، راه افزایش بهره‌وری جز از طریق تحقیق و ترویج دانش و تکنولوژی روز دنیا و همکاری و همدلی باغداران و مسئولین ممکن نیست. لازم به توضیح نیست که شاخص بهره‌وری در بسیاری از رشته‌های تولیدی ایران، در قیاس با رقبای خارجی آنها خیلی بهتر از پسته نیست ولی با توجه به اینکه پسته یک محصول صادراتی بوده و رقابت بسیار حساسی را با رقبای خود در صحنه های بین‌المللی باید تحمل کند؛ این موضوع در مورد پسته ضرورت فزاینده‌ای به خود می‌گیرد و می‌تواند آینده این محصول استراتژیک را با خطر جدی مواجه سازد. واقعیتی که وجود دارد این است که شرایط آب، خاک و اقلیم در ایران با آمریکا‌ و سایر کشورهای پیشرفته کاملا متفاوت است و لذا امکان کپی کامل وجود ندارد که در این شرایط، مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی باید دانش فنی مورد نیاز باغداران را برای رسیدن به این حد از بهره‌وری به دست آورده و ترویج دهند و این امر محقق نمی‌شود (چنانچه طی سالیان گذشته نیز نشده است) مگر آنکه پیشروان این صنعت دست به دست هم داده و به صورت متشکل و هماهنگ این موضوع را دنبال کنند.

* نایب رییس اول انجمن پسته ایران

مدیرعامل شرکت صادراتی توسعه تجارت کوهبنان