بورس انرژی در دو فاز آغاز به کار می کند
رضا ریاحی
معاون بازار برق شرکت مدیریت شبکه برق ایران
بحث راه اندازی بورسی با نام انرژی در سال جاری همراه با جدی شدن بحث ادغام وزارت خانه های نیرو و نفت مطرح شد اما ساختار بورس برق از سال 1383 همزمان با تشکیل شرکتی با عنوان مدیریت شبکه برق ایران به منظور راه‌اندازی بورس برق شکل گرفت.

اینکه چه مراحلی طی شد تا شاهد شکل گیری یکی از بزرگترین بورس هایی کالایی در منطقه باشیم، از جمله سوالاتی بود که باعث شد تا با رضا ریاحی معاون بازار برق ایران در شرکت مدیریت شبکه برق ایران به گفتگو بنشینیم، متن زیر مشروح این گفت و گو است که در پی می آید:
لطفا تاریخچه ای از بورس انرژی برایمان بگوئید.
بورس برق در سال ۱۳۸۷ از شورای عالی بورس مجوز های اولیه را دریافت کرد و طی آن زمان جلساتی برای توجیه سازمان تشکیل شد ومدارک را به سازمان بورس ارائه دادیم در همین حال مجموعه مطالعاتی نیزصورت گرفت و مستنداتی که سازمان بورس لازم داشت تهیه وبه آن سازمان ارسال شد و در نهایت سازمان بورس اوراق بهادار با بازدید‌هایی که از شرکت و نحوه مبادلات برق به عمل آورد، با راه اندازی بورس برق موافقت کرد و این موضوع به صورت رسمی در شورای بورس مطرح و تصویب شد در این بین با ادغام وزارت نیرو و نفت بحث ادغام بورس برق با نفت در قالب بورس انرژی مطرح شد.
آیا وزارت نیرو موافق ادغام بورس برق و نفت بود یا خیرو اینکه اصلا در دنیا چنین چیزی وجود دارد؟
در ابتدا وزارت نیرو موافق ادغام بورس برق با نفت نبود و تمایل داشت به صورت شرکت مستقل تشکیل شود و اما در نهایت مقرر شد بورس انرژی با محوریت برق آغاز به کار کند. در حال حاضر هیات موسسین بورس انرژی به پایان رسیده انتخاب شده طبق نظر سازمان بورس هر شرکت نمی تواند بیش از ۵ /۲ درصد از سهم بورس انرژی را داشته باشد و متقاضیان بر اساس گردش مالی و حوزه فعالیت شرکت ها می‌توانستند برای عضویت در هیات موسسین در بورس انرژی ثبت نام کنند.
در بورس های انرژی که در حال حاضر در بازارهای جهانی فعال هستند معمولا گاز ، برق و آلودگی هوا مورد دادو ستد قرار می‌گیرد و عمده دلیلی که باعث گرد هم آمدن این کالاها شده این است که قابلیت انبار شدن را ندارند اما کالایی مثل نفت قابلیت انبار شدن را دارد و بعید است که بتواند در کنار برق مورد مبادله قرار بگیرد.
پذیره نویسی عمومی چه زمان انجام می شود؟
اعلام زمان دقیق پذیره نویسی عمومی و انتخابات هیات مدیره و مدیر عامل بورس انرژی بر عهده سازمان بورس است اما بعد از آن نیز بحث برگزاری مجمع عمومی و انتخاب هیات مدیره و مدیر عامل پیش خواهد آمد که طبق برنامه ها باید تا پایان آذر ماه اقدامات صورت گیرد . از جمله اقداماتی که طی این مدت از سوی مدیریت شبکه برق ایران صورت گرفته تا کارها بر اساس برنامه پیش رود تهیه پیش نویس اساسنامه بورس انرژی با مشاوره سازمان بورس بوده همچنین تدوین پیش‌نویس آیین نامه های معاملاتی و نحوه پذیرش کالا و پذیرش عضو بوده که مستندات آن جهت تصویب در سازمان بورس آماده شده است.
نرم افزارهای مبادلاتی بورس برق نیز مانند بازار برق است؟
مهمترین نکته برای تشکیل بورس انرژی بحث نرم افزارهای معاملاتی آن است که با مشاوره کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های خارجی و داخلی بر اساس استاندارد های بورس‌های جهانی و مطابقت آن با قوانین داخلی ما نرم افزارهائی در حال تهیه و تدوین می باشد و نرم افزار معاملات دوجانبه به صورت پیش زمینه ای برای بورس از 6 ماه پیش تا حالا که در مرحله راه اندازی آزمایشی است، و نیروگاه ها در فضای مجازی اقدام به عرضه می کنند و در مقابل شرکت‌های توزیع برق نیز با ا رائه قیمت اقدام به خرید برق می‌نمایند.
لطفا اطلاعاتی از خریداران و فروشندگان برق در بورس بدهید.
طبق برنامه های ما با راه اندازی رسمی بورس انرژی شرکت های توزیع به عنوان خریدار برق و شرکتهای برق منطقه ای که مالک تعدادی از نیروگاهها هستند بعنوان فروشنده برق و تعدادی از نیروگاههای خصوصی و نیروگاههایی که در صف واگذاری سازمان خصوصی سازی هستند نیز بعنوان فروشنده در مرحله یا فاز نخست بورس برق حضور پیدا می کنند. در مرحله بعدی نیز شرکتهای برق منطقه‌ای به عنوان بخشی از خریداران و مصرف کنندگان عمده مانند کارخانه های بزرگ صنعتی بعنوان بخشی از خریداران در بورس حضور پیدا خواهند کرد.
با راه اندازی بورس سه حالت برای خریدار و سه حالت برای فروشنده در نظر گرفته ایم تا مشکلی یا کمبودی در برق رسانی بوجود نیاید، به این صورت که اگر فروشنده ۱۰۰ مگاوات برق بفروشد و در زمان تحویل کمتر از میزان فروش داشته باشد بتواند مابقی را از بازار روزانه که به صورت موازی با بورس حرکت می کند تهیه و در بورس بفروشد و همچنین در مورد مازاد تولید نیز بتواند آن را در بازار روزانه بفروشد و در مورد خریدار نیز این موارد صدق می کند که در صورت خرید بیش از نیاز بتواند مازاد را در بازار روزانه بفروشد و در صورت کم بودن میزان خرید نسبت به مصرف خریدار بتواند میزان مورد نیاز را از بازار روزانه تهیه کند.
ترکیب سهامداران بورس انرژی به چه صورت است؟
طبق اعلام سازمان بورس حضور ۱۸۱ نهاد مالی (شرکت های سرمایه گذاری، کارگزاران و دیگر نهادها) برای مالکیت ۶۰ درصدی شرکت بورس انرژی و حضور ۹۰ فعال این حوزه در ۲۰ درصد دیگر سهام آن ، از ۳۰ شرکت و نهادمالی قطعی شده است.
پیشنهاد اولیه مدیریت شبکه برق ایران در مورد ترکیب سهامداران شرکت بورس انرژی 40 درصد فعالان حوزه تجارت برق و 40 درصد موسسات مالی و 20 درصد هم عرضه عمومی بود اما سازمان بورس 20 درصد فعالین حوزه نفت و انرژی و 60 درصد هم موسسات مالی و 20 درصد در عرضه عمومی را پذیرفت . با اعلام اسامی پذیرفته شدگان نشست مشترک با هیات موسسین و بورس متعاقبا برگزار خواهد شد.
چند درصد برق تولیدی کشوردر فاز نخست وارد بورس انرژی می شود؟
امسال 20 درصد نیروگاه ها وارد بورس می‌شوند و سال آینده 30 درصد و طبق قانون نیز در پایان دولت دهم باید برق50 درصد نیروگاهها در بورس انرژی عرضه شوند.
روند مبادلات برق در حال حاضر به چه ترتیب است؟
در حال حاضردر بازار روزانه کلیه نیروگاهها یک روز قبل میزان تولید خود را بر اساس تولید در هر ساعت به همراه قیمت پیشنهادی اعلام می کنند، خرید نیز بر اساس میزان مصرف کلی در هر ساعت برای شبکه نیاز است از نیروگاهها انجام میگیرد. هم اکنون نرخ برق بر اساس هیات تنظیم برق در بازار روزانه تعیین می شود و نرخ تعرفه برق خانگی و صنعتی نیز در مجلس تصویب می شود اما در قانون هدفمندی یارانه ها با حذف یارانه‌های برق قیمت برق بر اساس قیمت‌های جهانی و قیمت هایی که در این بورس تعیین می شود مورد مبادله قرار خواهد گرفت.
قیمت پایه برق در بورس مشخص شده است؟
در بازار فعلی مدیرت شبکه برق ایران به عنوان نماینده ای از جانب خریدارو فروشنده عمل می کند اما با راه اندازی وبورس خریدار و فروشنده با هم روبرو شده و نیاز خود را تامین می کنند. هر شرکتی درخواست حضور در بورس را برای سازمان بورس ارسال کرده واین سازمان بسته به توان تولید و دیگر موارد با حضورشان در بورس انرژی موافقت می‌کند.
قیمت پایه در بورس بستگی به قیمت های جهانی دارد و قیمت‌گذاری از اختیارات سازمان بورس است و در حال حاضر قیمت‌هایی که بین نیروگاه‌ها مبادله می شود از قیمت های مصارف خانگی و صنعتی به دلیل یارانه ای که می برند بالاتر است اما از قیمت های جهانی پایین تر است، لذا پیشنهاد ما برای ابتدای فعالیت بورس نیز همین قیمتهای روزانه است.
چه ابزار مبادلاتی در بورس انرژی بکار میگیرد ؟
در مورد مبادلات آتی واجرای آن در بورس انرژی پیشنهادی که در این‌باره داشتیم سلف موازی بوده و در این نوع مبادلات خریدار نه تنها نمی‌تواند برقی را که از نیروگاهی که سلف موازی داشته بفروشد بلکه می تواند همان میزان برق را از نیروگاهی دیگر تامین کرده و به غیر بفروشد.
محل بورس انرژی مشخص شده؟
ساختمان بورس انرژی هنوز مشخص نشده و قرار است از محل همان سرمایه اولیه شرکت بورس انرژی ساختمان ونرم افزا تامین شوند.
نکته آخر؟
تعامل بورس انرژی وشرکت مدیریت شبکه از چهار منظر مهم ذیل است: اول در بورس انرژی محور های مد نظر ما یکی بحث میترینگ یا اندازه گیری است و دوم نیز ترانزیت یا انتقال استفاده از شبکه انتقال است که طبق اصل ۴۴ حتما باید در دست دولت باشد و سوم نیز بحث کنترل شبکه و برقراری تعادل بین خریدار و فروشنده است و چهارم نیز جبران نوسان های موجود در بورس از طریق بازار روزانه است.
چشم انداز مدیریت شبکه برق ایران:
امنیت پایدار در شبکه ، رقابت منصفانه در بازار و دسترسی آزاد به شبکه