بازگشت رونق به بورس نیازمند اتخاذ افزایش رقابت‌پذیری واقعی است
هیجان صفر در بازار سهام
کارشناسان به حافظه بازار اشاره دارند و رفتار به دور از هیجان در شرایط کنونی را ناشی از تجربه تلخ سهامداران در سال‌های اخیر عنوان می‌کنند. علاوه بر این کارشناسان به این موضوع تاکید دارند که ضعف کنونی اقتصاد در شرایط کنونی ضربه‌های خود را بر بورس به‌عنوان یکی از اجزای اقتصاد وارد کرده است و در شرایطی که همچنان مشکلات اقتصادی توسط صنایع ملموس است انتظار برای رشد هیجانی شاخص غیرمنطقی به نظر می‌رسد. در این میان، امید به بهبود وضعیت اقتصادی پس از رفع کامل تحریم‌ها و ایجاد روابط بین‌المللی در شرایطی می‌تواند به بهبود اقتصاد منجر شود که قوانین و مقررات برای بهبود حضور سرمایه‌گذاران خارجی و حضور مستقیم شرکت‌های مختلف خارجی به منظور ایجاد فضای رقابتی در اقتصاد کشور، اصلاح شود. ایجاد رقابت در اقتصاد کشور به‌عنوان مهم‌ترین موضوع برای خروج از وضعیت کنونی توسط کارشناسان عنوان می‌شود که حضور سرمایه‌گذاران خارجی نیازمند فرهنگ‌سازی، تغییر تفکر و همچنین دور شدن از فضای حمایتی و کنترلی است.
بورس جدا از بدنه اقتصاد نیست
روند کند شدن اقتصاد کشور را از ابتدای سال جاری شاهد بوده‌ایم. در کنار رکود موجود در صنایع داخلی، افت قیمت جهانی کالا به خصوص نفت، اثرات منفی خود را بر اقتصاد داخلی نیز گذاشته است. در شرایط کنونی افت قیمت سبد نفتی اوپک به سطح ۳۲ دلار و انتظارات موجود برای افت بیشتر قیمتی با نگاه به افزایش عرضه از سوی کشورمان در ماههای آتی (با رفع تحریم‌های بین‌المللی) نیز چشم‌انداز رشد قیمت نفت را تیره ساخته است. در این شرایط، حال نامساعد اقتصاد کشور اثرات خود را بر بورس تهران نیز گذاشته است. به این ترتیب، با وجود به امیدواری به بهبود وضعیت اقتصادی پس از رفع تحریم‌های بین‌المللی، اما رکود کنونی اقتصاد مانع از خودنمایی این خوش‌بینی‌ها در بورس تهران شده است. در این خصوص «دنیای اقتصاد» به گفت‌وگو با دکتر شاهین شایان آرانی، کارشناس ارشد بازار سرمایه، پرداخته و دلایل بی واکنشی بورس تهران به این خوش‌بینی‌ها را جویا شده است.
شایان آرانی، با اشاره به اینکه بورس عضوی جدا از بدنه اقتصاد نیست، در ادامه افزود: اقتصاد کشور در شرایط کنونی در دوران ریاضت مالی به سر می‌برد. وی با اشاره به اینکه وضعیت کنونی اقتصاد را باید در عملکرد نامناسب اقتصادی پیشین جست‌وجو کرد، گفت: بی‌برنامگی و بی‌توجهی دولت قبل نسبت به پارامترهای کلان اقتصادی و همچنین جهش تورم عمومی تا سطح 45 درصد عاملی برای وضعیت نابسامان اقتصاد در شرایط کنونی است. دولت فعلی از ابتدا به دنبال مهار تورم افسارگسیخته در سال‌های پیش برآمد. به نظر می‌رسد در تحقق این امر نیز موفق بوده است. به منظور کنترل تورم تیم اقتصادی دولت به مهار نقدینگی پرداختند، در نتیجه، به اصطلاح با سفت کردن کمربند اقتصادی سعی کرد التهاب قیمت‌ها را کاهش دهد. این امیدواری وجود دارد که تورم بر اساس شنیده‌ها در ماههای آتی برای نخستین بار تک رقمی شدن را تجربه کند. در پیش گرفتن سیاست‌های کاهش تورم و در شرایط سخت تحریم‌های بین‌المللی وضعیت دشواری را برای اقتصاد کشور به وجود آورد. در شرایط کنونی نیز همچنان اتفاق عملی مانند حذف تحریم‌های بین‌المللی مشاهده نمی‌شود، در شرایطی که همه در انتظار برجام هستند، اما همچنان اتفاق عملی در این خصوص رخ نداده است که بتوان به بهبود وضعیت اقتصادی در شرایط فعلی امیدوار بود. بر این اساس، تا انعکاس عوامل مثبت ناشی از رفع تحریم‌های بین‌المللی نمی‌توان انتظار حرکت پرشتاب بورس را داشت و به نظر می‌رسد در ماههای آینده نیز بورس روند کنونی خود را ادامه دهد. این کارشناس ارشد بازار سرمایه در ادامه افزود: وجود انتظارات مثبت از بهبود وضعیت سودآوری شرکت‌ها در پی رفع تحریم‌های بین‌المللی تا حدودی از شاخص حمایت کرده است. در ماههای آتی در صورت برآورده نشدن این انتظارات میتوان حتی تشدید فضای رکودی را انتظار داشت. با توجه به فشار موجود بر افت شاخص و همچنین رکود موجود در بازارهای کالایی و کاهش درآمدهای دولت با افت قیمت نفت، انتظار از حضور مردم در بازار سهام غیر معقول به نظر می‌رسد.
مسیر رونق کجاست؟
پس از تایید غیر نظامی بودن برنامه هسته‌ای کشورمان توسط شورای حکام آژانس طی هفته‌های آینده انتظار رفع کامل تحریم‌های بین‌المللی وجود دارد. در این خصوص، اعضای تیم مذاکرات هسته‌ای کشورمان از حذف تحریم‌ها در سه هفته آینده خبر داده‌اند. گسترش روابط بین‌المللی و امید به حضور سرمایه‌گذاران خارجی، خوش‌بینی به خروج اقتصاد از شرایط کنونی را افزایش داده است. با این حال، باید به این موضوع توجه داشت که خروج از رکود کنونی اقتصاد و رسیدن به اقتصادی کارآمد نیازمند تسهیل شرایط سرمایه‌گذاران خارجی و همچنین ایجاد فضای رقابت‌پذیری است. شایان آرانی در این خصوص به «دنیای اقتصاد» گفت: با وجود اینکه انتظار برای بهبود روابط بین‌المللی وجود دارد اما متاسفانه شک و بی اعتمادی به‌عنوان مانعی در برابر تحقق این مهم وجود دارد. به منظور رفع این بی اعتمادی و جذب سرمایه‌گذاران خارجی باید قوانین داخلی با قوانین بین‌المللی مطابقت پیدا کند. از طرفی باید فرهنگ و تفکر نسبت به جذب و مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی تغییر کند. به این منظور به نظر می‌رسد باید فضای دولتی موجود تغییر کند و فضا برای ایجاد رقابت سالم در کشور ایجاد شود. در صورت جلب اعتماد است که میتوان انتظار حضور سرمایه‌ها در داخل کشور و بهبود وضعیت اقتصادی را داشت. تحول قوانین نظام بانکی، بازار سرمایه و همچنین کارگزاری‌ها از مواردی است که به عقیده این کارشناس ارشد بازار سرمایه در کنار دیگر موارد باید مورد توجه قرار گیرد.
وی در ادامه گفت: به نظر می‌رسد شرایطی برای حضور مستقیم شرکت‌های معتبر خارجی در داخل وجود نداشته باشد و امکان ایجاد فضای رقابتی در داخل کشور مهیا نباشد. برای مثال در صورت حضور خودروساز خارجی با در نظر گرفتن شرایط لازم میتوان انتظار ایجاد فضای رقابتی در صنعت خودرو کشور را داشت. مشارکت‌های خودروسازان داخلی با خارجی کاملا مناسب ارزیابی می‌شود اما محقق شدن انتظارات با حضور مستقیم شرکت‌های بزرگ امکان‌پذیر است. در دیگر صنایع مانند بانک و بیمه نیز همین موضوع صادق است. تجربه‌های پیشین ایجاد فضای رقابتی در اقتصاد کشور را میتوان در صنعت مخابرات کشور مشاهده کرد. حضور اپراتور خارجی در کشور باعث ایجاد فضای رقابتی و روند رو به جلو در این صنعت شده است. این موضوع در شرایط جلب رضایت عموم جامعه، بهبود وضعیت اقتصادی را انتظار داشت. بر این اساس، حضور بانک‌ها و بیمه‌های خارجی در داخل کشور و عرضه سهام این شرکت‌ها در بازار سهام می‌تواند واکنش واقعی فعالان بازار سهام را به دنبال داشته باشد.
این کارشناس بازار سهام در پایان افزود: با حمایت و کنترل انگیزه رقابت وجود ندارد. در شرایط کنونی نفت به سطح ۳۰ دلار رسیده و بار دیگر توجه به وضعیت بد اقتصاد جلب شده است، در حالی که اگر بار دیگر نفت به سطح ۱۰۰ دلاری برسد همه به شادی پرداخته و مشکلات کنونی را فراموش می‌کنند.
حک شدن تجربه تلخ در حافظه بازار
از ابتدای شروع به کار دولت فعلی و با امید به بهبود روابط بین‌المللی رشد‌های مقطعی را در دماسنج بازار سهام شاهد بودیم. واکنش هیجانی بازار نیز با شروع جدی مذاکرات هسته‌ای تشدید شد. بر این اساس، با نزدیک شدن به هر دور از مذاکرات هسته‌ای و امید به نتیجه مثبت از این نشست ها، هجوم فعالان به بازار برای خرید سهام رقم خورد. در این خصوص، میتوان به رشد بازار در بازه‌های زمانی، مهر تا اواسط دی سال ۹۲، اردیبهشت و همچنین تیر ۹۳ و آبان همین سال و در ادامه رشد شاخص در ابتدای سال جاری و همچنین در روزهای قبل از حصول توافق هسته‌ای اشاره کرد. با این حال پس از تخلیه هیجانات در پی مواردی مانند عدم حصول نتیجه خاص در سال ۹۲ و ۹۳ و همچنین نبود اثر واقعی از بهبود وضعیت در ادامه افت شدید شاخص را در بازه زمانی بلافاصله پس از جهش شاخص رقم زد. این موضوع باعث تخلیه هیجانات در ماههای اخیر و به خصوص پس از حصول توافق هسته‌ای شده است.
به این ترتیب، نزول شاخص در روز پس از توافق هسته‌ای و همچنین، بخشی از بی‌واکنشی بورس در شرایط رکود فعلی اقتصاد کشور نسبت به بسته شدن پرونده هسته‌ای را میتوان به تجربه تلخ سهامداران نسبت داد. شایان آرانی از این موضوع با عنوان «حافظه بازار» یاد می‌کند و می‌گوید: همان طور که پیش‌تر اشاره شد، حافظه تیره بازار را میتوان ناشی از عدم حضور اثر واقعی از گشایش‌های بین‌المللی دانست. این موضوع تجربه تلخی را در ذهن سهامداران باقی گذاشته و مانع از حرکت‌های هیجانی و به دور از منطق در بازار سهام شده است.
دربازار چه گذشت؟
در جریان معاملات دیروز و همگام با افت شاخص کل دیگر شاخص‌های بازار نیز روند نزولی را تجربه کردند. شاخص کل هم وزن با ۱۳ واحد افت عدد ۹ هزا رو ۶۱۲ واحد را تجربه کرد. شاخص سهام آزاد شناور اما با کاهش ۶۸ واحدی عدد ۶۸ هزار و ۲۱۰ واحد را تجربه کرد. شاخص بازار اول نیز در حالی با کاهش ۲۵ واحدی عدد ۴۲ هزار و ۷۳۱واحد را تجربه کرد که شاخص بازار دوم با ۳۸۷ واحد افت روی عدد ۱۴۰ هزار و ۳۳۶ واحد ایستاد.
ارسال نظر