مدیر عامل شرکت بورس ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» مطرح کرد
آپشن سهام در فاز اجرا
در این بین تجربه سال‌ها فعالیت نهاد‌های اقتصادی نشان می‌دهد که اظهار نظر مقامات مسوول می‌تواند تاثیر بسیاری بر شفافیت عملکرد و ابهام‌زدایی بازار داشته باشد.
در این بین تجربه سال‌ها فعالیت نهاد‌های اقتصادی نشان می‌دهد که اظهار نظر مقامات مسوول می‌تواند تاثیر بسیاری بر شفافیت عملکرد و ابهام‌زدایی بازار داشته باشد. در همین زمینه «دنیای اقتصاد» در گفت‌وگویی با حسن قالیباف اصل، مدیر عامل شرکت بورس اوراق بهادار به تشریح فعالیت‌های این شرکت و همچنین دستاوردهای آن پرداخته است. قالیباف در این گفت‌وگو خبر از ورود شرکت‌های کره‌ای به ایران به منظور مذاکرات و راه‌اندازی نرم‌افزارهای ابزار آپشن (بازار مشتقه) داده و زمان اجرایی شدن آن را خیلی دور نمی‌بیند.راه‌اندازی ابزار آپشن می‌تواند به جذابیت بازار برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی بیفزاید و همچنین باعث کسب بازدهی سهامداران در شرایط مختلف و تعمیق بازار شود. وی در عین حال می‌گوید: توسعه بازار تحت تاثیر سه عامل قانون، نهادها و ابزارها است و ابزارها به تنهایی نمی‌توانند توسعه دهنده بازار باشند، مدیر عامل شرکت بورس اوراق بهادار درخصوص ورود شرکت بورس به بازار اولیه از رایزنی‌ها با «سازمان» و تغییر مقررات فعلی در آینده سخن می‌گوید.
بازار سهام کشورمان عموما در طول تاریخ فعالیت خود رفتاری همگن داشته است، یعنی یا یک مسیر صعودی دسته‌جمعی یا نزول همگانی را تجربه کرده است؛ علت این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اقتصاد ما در شرایط خاصی قرار دارد که معطوف به ماه‌های گذشته نیست و سابقه‌ای چند ساله دارد. همان‌طور که اشاره کردید بازار به سمتی می‌رود که یا شرکت‌ها دچار افت دسته‌جمعی شده و به یک باره نزول می‌کنند، یا به‌صورت دسته‌جمعی راه صعود در پیش می‌گیرند. دلیل چنین پدیده‌هایی در بازار به ماهیت اقتصاد کلان کشور باز می‌گردد. واکنش شرکت‌ها عمدتا سیستماتیک و یکپارچه است، به این معنی که این رفتار‌ها بیش از آنکه تحت کنترل شرکت‌ها باشد، تحت تاثیر کلیت تحولات اقتصادی کشور است. تغییر در نرخ خوراک، اخبار سیاسی و حتی تا چند ماه اخیر بحث مذاکرات هسته‌ای از مواردی بود که رفتار شرکت‌ها را دستخوش تغییرات جدی می‌کرد. در شرایط کنونی نیز ما با آینده‌ای مبهم مواجه هستیم که اقتصاد کشور را در شرایط گذار قرار داده است. بر همین اساس اگر شرایط نرمال شود و از سوی دیگر تحریم‌های هسته‌ای برداشته شود، شرکت‌ها می‌توانند در شرایط عادی به فعالیت خود ادامه داده و تغییر در این رویه را به وجود آورند. باید دقت کرد که ما انتظار ورود سرمایه‌گذار خارجی را درکشور داریم، سرمایه‌گذار خارجی نیز زمانی اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کند که بتواند تحلیل دقیق شرکت‌ها را در اختیار داشته باشد و این تنها در شرایطی صورت می‌پذیرد که ابهامات اقتصادی ما تا حد زیادی برطرف شود.
آیا نبود بازارها و ابزارهای مالی متنوع نظیر آتی و اختیار (futures & options) یکی از دلایل این نوع حرکت نیست؟ بسیاری معتقدند این ابزارها می‌توانند زمینه را برای کسب سود در شرایط مختلف بازار و نه فقط در شرایط مثبت ایجاد کنند، آیا نمی‌توان با توسعه آنها، بازار را نیز توسعه داد؟
توسعه بازار تحت تاثیر ۳ عامل قانون، نهادها و ابزارها صورت می‌پذیرد. به این معنی که ما باید یک قانون پیشرفته، نهادها و ابزارهای متنوع داشته باشیم. درست است که تنوع ابزارها منجر به تعمیق، افزایش نقد‌شوندگی و کشف قیمت بهتر می‌شود، اما تمام پارامترها در این موضوع خلاصه نمی‌شود. با این وجود، این ابزارها می‌تواند به بازار کمک کند اما بدین معنی نیست که با آپشن و فیوچرز مشکلات بازار برطرف شود. بحث کلیت بازار بحث کوچکی نیست و به‌طور حتم به سیاست‌های کلان اقتصادی کشور وابسته است. برهمین اساس بسیاری از ابهامات کنونی بازار به فضای کسب وکار و حال فعلی اقتصاد کشور ارتباط دارد و تا این موارد در کشور بررسی جدی نشود بازارها نیز با این مشکل مواجه هستند.
در حال حاضر حدود ۶ سهم آتی داریم که خیلی ناچیز است. چرا بحث‌هایی که درباره راه‌اندازی معاملات اختیار شاخص و توسعه معاملات آتی مطرح شد، بی نتیجه مانده است؟ ریشه تعویق در اجرای این موارد چیست؟ چه اقداماتی در جهت تسریع در رونمایی از معاملات اختیار و آتی انجام شده است؟
ابزاری که در حال حاضر در بورس تهران وجود دارد single stock futures به معنی معاملات آتی روی تک سهم است. در تمام دنیا ابزار آتی به‌عنوان ابزاری شناخته شده و معمول نیز مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و ابزار رایج عمدتا ابزار اختیار معامله است. سازمان و شرکت بورس تاکنون فعالیت‌های بسیاری را درخصوص ابزار اختیار معامله انجام داده‌اند. این بحث در کمیته فقهی مورد بررسی قرار گرفته و قانون آن نیز تصویب شده و برای استفاده در سبد شاخص تنظیم شده است. در بحث آتی روی سبد شاخص؛ مقرراتی را به سازمان پیشنهاد داده‌ایم که اگر مورد موافقت سازمان قرار بگیرد به مرحله اجرا در می‌آید. همچنین برای این ابزار نرم‌افزار تخصصی مورد نیاز است که در این زمینه با کشور‌های مختلف مذاکرات جدی را انجام می‌دهیم. در حال حاضر تعدادی از کارشناسان کره‌ای در ایران هستند مذاکرات جدی انجام داده و آموزش‌های لازم را در اختیار شرکت بورس قرار داده‌اند. یورونکس نیز اعلام آمادگی کرده است. اما همچنان تحریم‌های هسته‌ای باعث شده بسیاری از کشور‌های دیگر نتوانند درخواست همکاری خود را به ایران اعلام کنند. به‌طور کلی بحث سیستم معاملات بسیار مهم است و باید به روزرسانی نرمافزارها در ایران صورت پذیرد زیرا خرید این نرمافزارها توسط شرکت زمانی صورت گرفت که مخصوص بازار نقدی بود اما در حال حاضر نیاز ما به برنامه‌های بازار مشتقه است.
بسیاری معتقدند نبود ابزارهای متنوع در بازار سهام کشورمان سبب شده حتی صنایع وابسته نیز نتوانند پیشرفت محسوسی داشته باشند. مثلا مشاوران سرمایه‌گذاری در این شرایط مخاطبان کمتری دارند. از سوی دیگر، در شرایطی که تنوع ابزارهای مالی محدود است می‌تواند باعث کاهش جذابیت ورود سرمایه‌گذاران خارجی شود. نظر شما در این خصوص چیست و بازار سهام ما تا چه حد به این نوع ابزارها نیاز دارد؟
مواردی که بیان کردید نیاز بازار است، اما کلیت بازار تحت تاثیر این موارد نیست. برای سرمایه‌گذار خارجی بحث بسیار مهمی که مطرح است در زمینه انتقال پول است؛ تحریم‌های هسته‌ای همچنان پابرجا هستند و بسیاری از کشور‌ها به دلیل محدودیت در سیستم بانکی نمی‌توانند با ایران مراودات مالی داشته باشند. در بخش صنایع نیز اگر پروژه‌های توسعه‌ای در این بخش اتفاق افتد و گشایش‌های بانکی صورت گیرد، باعث می‌شود شرکت‌های خارجی با دید بهتری به بورس تهران وارد شوند. باید در نظر گرفت در قدم‌های ابتدایی محدودیت‌های LCباید برطرف شود تا بتوانیم ابزارهای متنوع را با تسهیلات بهتر در بازار استفاده کنیم و بعد از آن به فکر گسترش این ابزارها در کشور باشیم.
بخش عمده‌ای از بازارهای سرمایه پیشرفته به بازار بدهی تخصیص داده شده است، این در حالی است که در کشور ما این بازار بسیار ضعیف است. هرچند اقدامات مناسبی در این خصوص صورت گرفته است، اما هنوز تعمیق این بازار نیاز به تلاش بیشتری دارد. شرکت بورس در این زمینه چه اقداماتی انجام داده است؟
باید در نظر گرفت که بورس و فرابورس به‌عنوان بازار ثانویه مطرح است و این اوراق باید در بازار اولیه انتشار یابد. استاندارد بازار بدهی در سراسر دنیا به گونه‌ای است که دوسوم از کل بازار سهام را بازار بدهی تشکیل می‌دهد.در ترازنامه شرکت‌ها نیز به این گونه است که یک سوم از محل حقوق صاحبان سهام است و دو سوم دیگر از محل بازار بدهی تامین می‌شود. در ایران بازار بدهی جای رشد بسیار زیادی دارد، این بازار جوان است و دلیل آن به عملکرد شرکت‌ها باز می‌گردد. تا کنون شرکت‌ها تامین مالی خود را از طریق بانک‌ها انجام داده‌اند و مدت کوتاهی است که به بازار بدهی برای تامین نقدینگی روی آورده‌اند. شرکت بورس از لحاظ مقررات پذیرش و قواعد معاملاتی با محدودیت مواجه نیست، هر ناشری اعم از شهرداری‌ها و دولت و شرکت‌ها اقدام به انتشار ابزار بدهی کند می‌تواند در بازار اوراق بهادار شروع به پذیره‌نویسی و معامله کند. در حال حاضر در بحث اوراق اسناد خزانه، اوراق صکوک و مشارکت ما مقررات داریم و هیچ محدودیتی در این زمینه نداریم. درخصوص آگاهی و آموزش در این زمینه، معاونت نظارت بر بورس‌ها و ناشران فعالیت‌های لازم را انجام می‌دهد. این نهاد برای شرکت‌ها و هلدینگ‌ها آموزش‌های لازم درخصوص تامین مالی از طریق بازار بدهی را انجام می‌دهد.
با توجه به آنکه شرکت بورس در فرابورس عرضه شده و به نوعی در خود بورس قرار ندارد، آیا این امر کمی از اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به بورس نمی‌کاهد؟ یعنی زمانی که عمده شرکت‌های بورسی در بازار خود عرضه می‌شوند تا نشان دهند بازار مطمئنی دارند، ما شرکت بورس را در فرابورس عرضه کرده‌ایم.
شرکت بورس بر اساس دستورالعمل‌ها این فعالیت را انجام داده است. اگر هم اکنون این شرکت در فرابورس عرضه می‌شود براساس مقررات تنظیم شده در سازمان بورس است. ما هم اکنون در حال پیگیری هستیم و با سازمان بورس رایزنی‌هایی را نیز انجام داده‌ایم تا سازمان در مقررات خود این مورد را بررسی کند. حتی در بازار ثانویه فرابورس ما با محدودیت‌هایی مواجه بودیم که با پیگیری‌های شرکت بورس این محدودیت‌ها را تا حد زیادی کاهش دادیم. در همین زمینه در آخرین مجمع بورس یکی از درخواست سهامداران این بود که معاملات شرکت بورس با سهولت بیشتری صورت پذیرد و نمایندگان سازمان نیز قول مساعدت در این زمینه را اعلام کردند.
راه‌اندازی ETF ها، چگونه می‌تواند در تامین مالی مجموعه‌های جدید یا در حال کار موثر باشد؟ در میان ابزارهای مالی جدید، کدام یک برای تامین مالی پروژه‌ها مفید است؟
ETFها ابزار جدیدی هستند که زمان زیادی از استفاده آنها در جهان نیز نمی‌گذرد. این ابزار از انعطاف بسیار زیادی برخوردار است. در شرایط کنونی ETFها در بازار ایران نیز معامله می‌شود و از مزایای بسیار زیادی برخوردار است. ETFها همان صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند با این تفاوت که نیاز به صدور و ابطال مکرر ندارد و در بازار نیز قابل معامله است. یکی از مزایای این ابزار این است که می‌تواند به راحتی برای شاخص‌های مختلف تعریف شود.این ابزار همچنین می‌تواند در تعیین سطح حضور سرمایه‌گذار خارجی موثر باشد. به‌عنوان مثال در یک بازار بین‌المللی یک ETF برای شاخص بورس تهران تعریف می‌شود وبعد سرمایه‌گذار خارجی می‌تواند به راحتی از طریق این ETFها از سبد آن شاخص خریداری کند. به‌طور کلی این ابزار در شرایط کنونی از برنامه‌های مهم شرکت بورس است که در حال پیگیری است ودر برنامه شرکت بورس نیز مطرح شده که آموزش‌های مربوط به آن بیش از گذشته در اختیار سرمایه گذاران قرار بگیرد.اما دراین میان نکته مهم این است که در حال حاضر عمده صندوق‌های ما به سمت ابزار بدهی حرکت کرده‌اند. ارزش دارایی صندوق‌های سرمایه‌گذاری رقمی حدود ۲۱تا ۲۲ هزارمیلیارد تومان است. از این رقم ۱۷ تا ۱۸ هزار میلیارد تومان مربوط به اوراق با درآمد ثابت است و بخش ناچیزی از آن در بخش سهام سرمایه‌گذاری شده است. شرکت بورس امیدوار است در آینده‌ای نه چندان دور که شرایط بازار بهتر شود درخواست صندوق‌ها برای ETF ها نیز افزایش پیدا کند. یکی از امکانات مطرح شده دراین زمینه صندوق پروژه‌هاست. این صندوق‌ها به شکل ETF می‌تواند به بازار کمک کند. در شرایط کنونی بازار خوشبختانه از نظر تنوع ابزار از شرایط مطلوبی برخوردار است و صندوق‌های متعددی تعبیه شده که می‌توانند به حوزه‌های مختلف به خصوص مسکن و معدن و صنعت به منظور تامین مالی کمک کند.
ارسال نظر