گروه بورس - مهرنوش سلوکی: روزهای زیادی از شروع آخرین ماه تابستان نگذشته که بسیاری در انتظار عرضه‌های اولیه سهام در بورس تهران هستند. اظهارات مدیرعامل سازمان بورس نیز درخصوص نحوه عرضه‌های اولیه، درست در همین روزهای ماه گذشته بود.

فطانت در گفت‌وگویی مطبوعاتی زمان عرضه‌های اولیه را از اول شهریور ماه با فعالیت شرکت‌های کوچک بیان کرد. از سوی دیگر؛ این مدیرعامل شرکت بورس ایران بود که دو پیش شرط را به‌عنوان پارامترهای عرضه‌های اولیه مطرح کرد. قالیباف‌اصل، شرط نخست را آمادگی بازار سهام برای عرضه‌های اولیه و دومین شرط را آمادگی سهامداران عمده جهت واگذاری سهام دانست. «دنیای اقتصاد» در این گزارش در گفت‌وگویی با کارشناسان به بررسی این دو پیش شرط در بازار سهام پرداخته و بسترهای لازم جهت شروع عرضه‌های اولیه در بازار سهام را واکاوی می‌کند.

عرضه‌های اولیه با ثبت سفارش

یکی از مباحث مشترکی که بین غالب سهامداران بالقوه و بالفعل مطرح است، موضوع عرضه عمومی اولیه‌ سهام (IPO) است. عرضه عمومی اولیه‌ (IPO) یعنی اولین فروش سهام یک شرکت به سهامداران در بورس. با اینکه بررسی سال‌های گذشته به خوبی نشان می‌دهد که بسیاری از سهامداران همواره خاطره خوبی از عرضه‌های اولیه دارند اما این عرضه‌ها عموما با حاشیه‌های زیادی مواجه بوده است. از این رو مدیریت سازمان بورس و اوراق بهادار طی یک ماه گذشته و در نشستی مطبوعاتی شروع عرضه‌های اولیه سهام شرکت‌ها را از ابتدای شهریور ماه و با فعالیت شرکت‌های بسیار کوچک و همچنین نحوه‌ نشر آنها را از طریق یکی از دو روش جاری و ثبت سفارش دانست. فطانت همچنین در ادامه اضافه کرد که بعد از یک دوره اختیاری، کلیه عرضه‌های اولیه با روش ثبت سفارش انجام خواهد شد.

اما صحبت درخصوص عرضه‌های اولیه در این نقطه به پایان نرسید و در روز‌های بعد حسن قالیباف‌اصل، مدیرعامل شرکت بورس از آماده بودن چند شرکت برای واگذاری خبر داد و دو پیش شرط اصلی عرضه‌های اولیه سهام در شهریور را اعلام کرد. وی با اشاره به اینکه شرکت‌هایی مثل پالایش نفت جی، سرمایه‌گذاری توسعه معین ملت، فولاد کاوه جنوب کیش، توسعه سرمایه و صنعت غدیر، واسپاری ملت و... پذیرش شده و آماده عرضه هستند بیان کرد، شرط نخست، آمادگی بازار سهام برای عرضه‌های اولیه است که نحوه ارائه آنها به‌صورت تدریجی بیان شده است. قالیباف اصل در ادامه با بیان اینکه عواملی چون اوضاع اقتصادی و وضعیت هرکدام از صنایع مورد توجه فعالان و مسوولان بازار سهام در عرضه‌های اولیه قرار دارد، ادامه داد: پیش شرط دوم به تمایل سهامداران عمده در واگذاری سهام آنها با قیمت‌های مناسب و منطقی بستگی دارد؛ چرا که مالکان اصلی بنگاه‌ها باید انگیزه لازم در واگذاری شرکت‌ها را داشته باشند.

بر همین اساس، «دنیای اقتصاد» درگفت‌وگویی با کارشناسان بررسی می‌کند که منظور از آمادگی بازار سهام چیست و چه زمانی می‌توان به این موضوع امیدوار بود؟ همچنین، سهامداران عمده در چه شرایطی آمادگی لازم برای واگذاری را دارند؟ یعنی شرکت‌هایی که پذیرش آنها انجام شده، نیازمند چه مراحلی برای واگذاری هستند که ممکن است با آمادگی سهامداران عمده همراه نشود؟

عرضه‌های اولیه به‌عنوان محرک بازار

احسان رضاپور، مدیر توسعه بازار شرکت مشاورسرمایه‌گذاری آوای آگاه در پاسخ به این سوال‌ها بیان کرد: منظور از آمادگی بازار سهام، شرایط حاکم بر روند معاملات، سرمایه فعال و در گردش بازار همچنین نگرش غالب سرمایه‌گذاران به صنایعی است که عرضه اولیه در آنها صورت گیرد.

وی در ادامه با اشاره به ابزار عرضه اولیه به‌عنوان محرک بازار بیان کرد: از آنجا که در اکثر موارد عرضه‌های اولیه در قیمت‌های مناسبی صورت می‌گیرد و بازده کوتاه مدتی نصیب سرمایه‌گذاران می‌کند تمایل به خرید و حضور در عرضه‌های اولیه در بین سهامداران حتی در بازارهای کم رونق بالاست، تا جایی که بعضا از افزایش عرضه‌های اولیه به‌عنوان ابزاری برای تحریک بازار به سمت رونق نیز یاد می‌شود. رضاپور همچنین نحوه ورود این نقدینگی به بازار را از دو طریق دانست و تشریح کرد: تمایل به خرید سهام عرضه اولیه، باعث می‌شود سرمایه‌گذاران با قطعی شدن عرضه، استراتژی تجهیز نقدینگی را برای استقبال و سرمایه‌گذاری درنماد تازه‌وارد در پیش بگیرند که از دو محل تحقق می‌یابد.

نخست، ورود منابع جدید به بازار و دوم، فروش سهام قبلی حتی به‌صورت موقت. در بازار کم رونق احتمالا فروش سهام قبلی فرد، شانس بیشتری بین استراتژی‌های ممکن برای انتخاب شدن دارد. بنابراین می‌تواند موجب افزایش فشار فروش در بازار و افت قیمت سهام شرکت‌های دیگر و بر هم خوردن نظم حاکم بر بازار جهت تامین نقدینگی عرضه اولیه جدید را موجب شود. وی در ادامه گفت: در این بین اقدام اشتباه برخی سرمایه‌گذاران این است که سهام شرکت‌هایی که سود‌ده بوده یا نقدشوندگی بهتری دارند را مورد کم لطفی بیشتری قرار می‌دهند و این نوع سهام با افزایش فشار فروش بعضا افت قیمتی بیشتری را تجربه می‌کنند. از آنجا که در این حالت سهام خوب و نقدشونده بازار روند منفی درپیش می‌گیرد می‌توان انتظار داشت که سایر سهم‌ها و کلیت بازار را فضای پرعرضه و منفی‌تری در برگیرد.

بنابراین معمولا مقاومت‌های بیشتری در زمان‌های رکودی و پایین بودن ارزش معاملات برای عرضه‌های اولیه از سوی ناظر بازار و بورس وجود دارد که به تاخیر در انجام عرضه‌های اولیه می‌انجامد. مدیر توسعه بازار شرکت مشاور سرمایه‌گذاری آوای آگاه، در ادامه و درخصوص آمادگی سهامداران عمده برای واگذاری سهم‌ها بیان کرد: فرآیند قبل از عرضه به این صورت است که تقاضای پذیرش شرکت در بورس مطرح و هیات پذیرش، صورت‌های مالی، امیدنامه و سایر موارد دارای اهمیت را بررسی می‌کند که یا آن را تایید یا آن را مشروط به لحاظ کردن و برآورده‌سازی مواردی می‌کند. وی در ادامه و درخصوص عملکرد شرکت‌ها در این مدت نیز بیان کرد: بر اساس ضوابط فعلی، شرکت شش ماه فرصت دارد تا موارد شرط شده را بر طرف کند. این موارد می‌تواند شامل برطرف کردن بندهای مالیاتی و حسابرسی شرکت یا تبدیل ساختار شرکت از سهامی خاص به عام یا افشای بیشتر اطلاعات سهامداری، مدیریتی، عملکردی و مالی یا موارد دیگر باشد.

ادامه در صفحه ۱۰

رکود بورس؛ مانع عرضه‌های اولیه

در صورت تایید نام شرکت در بورس درج می‌شود که در این صورت شرکت برای انجام عرضه ۴ ماه فرصت خواهد داشت. اما ممکن است سیاست سهامدار عمده به دلایلی اعم از اختلاف نظر درخصوص قیمت و میزان سهام مورد عرضه، تغییر با اهمیت در وضعیت شرکت، صنعت یا چشم‌انداز آن، شرایط حاکم بر معاملات شرکت‌های مشابه در بازار یا سیاست‌های حاکمیت شرکتی و سهامداری و سایر موارد این‌چنینی با تغییر مواجه و باعث شود طی این مدت مجاز عرضه در بازار صورت نگیرد. وی همچنین افزود: در این صورت تقاضای تمدید این مدت با دلایل مشخص از سوی سهامدار عمده یا بورس در هیات پذیرش مطرح می‌شود تا عرضه بتواند در زمانی دیگر صورت گیرد یا کلا لغو شود. قبل از عرضه نیز معمولا جلسات معارفه برگزار می‌شود که البته اختیاری است و برای شفاف‌تر شدن اطلاعات شرکت و پاسخ به سوالات احتمالی سرمایه‌گذاران برگزار می‌شود.

آمادگی بازار منوط برچند عامل

پیمان حدادی، کارشناس بازار سرمایه نیز آمادگی بازار سهام برای عرضه‌های اولیه را منوط بر چند عامل دانست و گفت: آمادگی بازار سهام به چند عامل بستگی دارد که مهم‌ترین‌ آن روند کلی بازار است. بدین معنی که در یک بازار منفی که ما شاهد کاهش قیمت سهام هستیم، عرضه اولیه نمی‌تواند موفق باشد. عامل دوم بازار، نقدینگی بازار است و از آنجا که هر عرضه اولیه از نقدینگی بازار کم می‌کند، بنابراین وجود نقدینگی در بازار بسیار حائز اهمیت است. در حال حاضر حجم پایین معاملات، نشان از نبود نقدینگی در بازار دارد که نمی‌تواند شرایط خوبی را برای عرضه‌های اولیه مهیا سازد.

این کارشناس در ادامه بیان کرد: از عوامل دیگر، صنعت مورد‌نظر در عرضه اولیه است. به فرض ورود یک شرکت سیمانی یا فولادی به بازار، در شرایطی که کل صنعت از لحاظ بنیادی شرایط خوبی ندارند، نمی‌تواند انتظار عرضه اولیه موفق را داشت. وی در ادامه افزود: یکی دیگر از شرایط مهم عرضه، شفاف‌سازی کامل اطلاعات است. یعنی قبل از عرضه صورت‌های مالی تمام اطلاعات را پوشش داده باشند. در عرضه‌های اخیر شاهد بوده‌ایم که بعد از عرضه سهم، با یک شفاف‌سازی مبنی بر عقد قرارداد جدید، شرکت تعدیل مثبت داده و شاهد رشد قیمت سهام بوده‌ایم. در صورتی که همین شفاف‌سازی قبل از عرضه سهام هم می‌توانست انجام شود.

این کارشناس آخرین نکته درخصوص عرضه‌های اولیه را اینچنین بیان کرد: نکته مهم دیگر ارزش سهام قابل عرضه است. وقتی یک شرکت کوچک در بازار عرضه شود، قطعا تعداد بسیار کمی سهم به فعالان بازار خواهد رسید که سود حاصل از سرمایه‌گذاری از لحاظ ریالی بسیار ناچیز خواهد بود. به همین دلیل در روزهای بعد از عرضه، خیلی شاهد حمایت از سهام نخواهیم بود. حدادی همچنین درخصوص آمادگی سهامداران عمده نیز بیان کرد: عامل سهامدار عمده بیشتر بستگی به قیمت عرضه اولیه دارد.

هر چقدر امکان عرضه با قیمت بالاتر باشد، قطعا سهامدار عمده بیشتر راغب به عرضه سهام خواهد بود. قیمت عرضه اولیه هم باز به‌طور غیر‌مستقیم بستگی به عوامل بازار (نقدینگی و حجم معاملات) دارد. یعنی سهامدار عمده تا وقتی بازار روند مثبت به خود نگیرد و از وجود نقدینگی برای فروش سهم در بازار اطمینان نداشته باشد، سهام را عرضه نمی‌کند. چرا که هیچ سهامدار عمده‌ای خواهان این نیست که بعد از عرضه سهم، شاهد ریزش قیمت سهام خود باشد.