گروه بورس- شروین شهریاری: بورس تهران در روزهای میانی هفته جاری پس از مدت‌ها روند منفی یکپارچه، نشانه‌هایی از بهبود وضعیت را با روند مثبت ملایم شاخص به نمایش گذاشت، هر چند با بازگشت به روند منفی در روز گذشته و ثبت افت ۳/۰درصدی در مقیاس هفتگی، در نهایت رکود خود برای ششمین هفته متوالی را ادامه داد. در این میان، سهام صنایع کم‌ریسک با نسبت قیمت بر درآمد پایین (عمدتا در گروه دارویی) تعادلی شکننده را به نمایش گذاشتند و در چند روز اخیر نوسانات مثبتی را تجربه کردند. با توجه به نزدیک بودن پایان سال شرکت‌های کارگزاری و سرمایه‌گذاری و حرکت احتمالی این نهادها به سمت تامین نقدینگی و شناسایی سود فروش، رکود غالب بازار سهام در دهه پایانی شهریور تداوم خواهد داشت.

واکنش بازار به پایان شهریور

سال مالی بخش مهمی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاری فعال در بورس در ۳۱ شهریور‌ماه هر سال پایان می‌پذیرد و در این مقطع زمانی صورت‌های مالی این شرکت‌ها تهیه می‌شود. طبق استاندارد‌های حسابداری، شرکت‌ها باید برای کاهش ارزش سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت بورسی خود نسبت به ارزش روز «ذخیره کاهش ارزش» اخذ کنند که این اقدام به‌صورت «هزینه»، بر صورت سود و زیان تاثیر منفی می‌گذارد. همچنین، سود حاصل از افزایش قیمت سهام تنها زمانی قابل شناسایی است که سهام در بازار فروخته شود، در غیر این صورت، ارزش سهام با بهای تمام شده در دفاتر ثبت خواهد شد. به‌این ترتیب، معمولا شرکت‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاری می‌کوشند در روزهای واپسین سال مالی با فروش بخشی از سهام خود که دارای بهای تمام شده کمتری نسبت به قیمت روز است اقدام به شناسایی سود کنند. تلفیق این رویکرد با فروش‌های اعتباری (که معمولا سه روز قبل از پایان ماه به اوج می‌رسد) موجب می‌شود فشار عرضه سهام معمولا در اواخر شهریور مضاعف شود و یک واکنش مقطعی نزولی در بازار شکل گیرد. در سال جاری، رکود پردامنه بازار و عدم توانایی جذب عرضه‌های سهام موجب شده تاثیر این الگوی رفتار تاریخی بیشتر باشد و موجب تعمیق رکود بورس در روزهای پایانی شهریور شود.

تکرار رکورد منفی پس از ۹ سال

بنا بر یک سنت تاریخی، در مدت ۱۵ سال گذشته، عملکرد ۶ماهه نخست بورس تهران همواره رو به رشد بوده؛ به این معنا که تغییرات شاخص بورس به‌عنوان مهم‌ترین سنجه بازدهی بازار در نیمه اول هر سال شمسی مثبت بوده است. در این میان، تنها یک استثنا شامل سال ۸۴ مقارن با انتخابات ریاست جمهوری دوره نهم قابل اشاره است که پس از انتخابات، بازار واکنش منفی از خود نشان داد و افت ۱۴ درصدی در نیمه نخست سال را به ثبت رساند. به این ترتیب می‌توان گفت، سقوط حدود ۹ درصدی بورس در نیمه نخست سال ۹۳، دومین عملکرد ضعیف بورس در ۶ ماه نخست یک سال شمسی در دوران اخیر فعالیت بازار سرمایه به شمار می‌رود و از این جهت، شاید تجربه آن برای بسیاری از فعالان جدید بورس ناآشنا باشد. بررسی دلایل این اتفاق نشان می‌دهد که در سال جاری نیز شرایطی مشابه با سال ۸۴ موجب ضعف استثنایی بازار در نیمه نخست سال شده است؛ در آن زمان هم بورس یک جهش سه برابری (۲۰۰ درصدی) را در سال‌های ۸۲ و ۸۳ پشت سر گذاشته بود و در جست‌وجوی انگیزه‌های خارجی برای ورود به فاز اصلاح قیمت‌ها بود. این انگیزه البته از خلال تحولات پرونده هسته‌ای فراهم شد؛ جایی که با افزایش تنش‌ها، چشم‌انداز حل مناقشه سیاسی با ابهام مواجه شده بود. بررسی تحولات جاری بورس هم نشان می‌دهد که بار دیگر لزوم اصلاح قیمت‌ها بعد از رشد شتابان ۲۰۰ درصدی سال‌های ۹۱ و ۹۲ و نیز ابهام در سرنوشت پرونده هسته‌ای دست به دست هم داده‌اند تا دومین رکورد منفی بورس در نیمه نخست سال پس از ۹ سال تکرار شود؛ وضعیتی که انتظار می‌رود با تعیین تکلیف مذاکرات در دو ماه آینده و نیز به کف رسیدن قیمت‌ها ناشی از افزایش جذابیت خرید سهام به اواخر دوران خود نزدیک شده باشد.

سیگنال بانک مرکزی اروپا به بازارها

پس از یک دوره مقاومت سرسختانه آلمان‌ها در برابر تسهیل سیاست‌های پولی و اعتباری در قاره سبز، سرانجام با فشار زیاد، رئیس فعلی بانک مرکزی اروپا یعنی آقای ماریو دراگی، برنامه خرید دارایی‌ها توسط این بانک را با پوشش گسترده خبری اعلام کرد. این اتفاق موجب کاهش بیشتر ارزش یورو تا سطح کمترین مقدار در ۱۴ ماه گذشته در برابر دلار شد. کلیات طرح مزبور از قصد بانک مرکزی اروپا برای خرید اوراق با پشتوانه دارایی (ABS) حکایت می‌کند. تخمین‌های اولیه از ابعاد برنامه احتمالی بانک مرکزی اروپا حدود یک تریلیون یورو است اما اندازه بازار هدف اعلام شده توسط این بانک برای خرید دارایی (ABS ها) به مراتب کوچک‌تر و حدود ۱۵۰ میلیارد یورو است. از این جهت به نظر می‌رسد قصد نهایی ماریو دراگی حرکت به سمت خرید سایر اوراق موجود به ویژه اوراق رهنی مسکن (RMBS) و حتی‌المقدور اوراق قرضه کشورها (Sovereign Bonds) است که دامنه عمل گسترده‌تری برای اجرای برنامه خرید دارایی‌ها فراهم می‌کند. با عنایت به وزن سنگین حوزه یورو در اقتصاد جهانی، تاثیر این اقدامات انبساطی طبیعتا بر قیمت دارایی‌ها (شامل سهام، اوراق قرضه، مسکن و مواد اولیه) مثبت است و از این جهت می‌توان به تداوم روزهای خوش بازارها در سطح جهانی امید داشت؛ هر‌چند با توجه به مخالفت سنتی آلمان‌ها با برنامه خرید دارایی‌ها توسط بانک مرکزی، باید کماکان در انتظار ارائه جزئیات طرح مزبور در نشست آتی سران این بانک در ماه آینده میلادی ماند.