آزادسازی سهام عدالت در حالی به سال 93 موکول شد که قرار بود اجرای این برنامه تا پایان سال 92 رقم بخورد، اما به دلیل مشکلاتی که بر سر راه عملیاتی کردن این طرح وجود داشت، تنها بخشی از مقدمات آن صورت گرفت تا پرونده سهام عدالت 8 ساله شود. به گزارش خبرگزاری مهر، پیش از دی ماه سال گذشته رئیس سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرده بود که آزادسازی سهام عدالت تا سه ماه آینده عملیاتی خواهد شد، پس از آن در نیمه بهمن‌ماه مطرح کرد که قرار بود در دو ماه اخیر تعیین تکلیف شود، اما این کار صورت نگرفت و در نهایت به سال جاری افتاد.
بر این اساس سازمان خصوصی‌سازی طرحی را آماده و به وزیر اقتصاد ارائه کرد تا مقدمات کار نهایی شود، به همین دلیل مطالعات مربوط به آزادسازی سهام عدالت در این سازمان انجام و طی آن طرحی آماده شد و در خاتمه طرح آزادسازی سهام عدالت در کمیسیون‌های اقتصادی هیات وزیران آغاز شد. البته رئیس سازمان خصوصی‌سازی نسبت به اینکه موضوع آزادسازی سهام عدالت در متن لایحه بودجه سال ۹۳ به تصویب نرسید، انتقاد کرد و گفت که اگر موضوع مربوط به آزادسازی سهام عدالت در متن لایحه بودجه ۹۳ به تصویب مجلس می‌رسید می‌توانستیم پیش از پایان سال ۹۲ اجرای این طرح را آغاز کنیم، اما مجلسیان مطرح می‌کنند که این موضوع در قالب قانون یکساله و بودجه نمی‌گنجد و علاقه مند هستند که لایحه‌ای جداگانه از سوی دولت به آنها ارائه شود.
آزادسازی یکجای سهام عدالت
به هر حال در شرایط فعلی امکان واگذاری سود سهام عدالت وجود ندارد؛ اما در طرح آزادسازی گزینه‌هایی برای آن پیش‌بینی شده است. بر اساس مصوبات، سازمان خصوصی‌سازی دولت می‌تواند ۳۰ درصد سهام عدالت را آزاد کند، اما با توجه به اینکه شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی هنوز وارد بورس نشده‌اند این میزان سهام نیز فعلا قابل آزادسازی نیست و درعین حال مسوولان سازمان خصوصی‌سازی معتقد به آزادسازی یکجای سهام عدالت هستند. مسوولان سازمان خصوصی‌سازی و بورس پیش‌بینی می‌کنند که در فصل دوم سال جاری با تعیین تکلیف نهایی طرح، آزادسازی سهام عدالت هم به سرانجام برسد. در حال حاضر تنها حدود ۳۰ درصد از ارزش سهام عدالت واگذار شده دریافت شده، به عبارت دیگر کمتر از ۲ هزار میلیارد تومان از سود سهام عدالت هنوز دریافت نشده است و به هر اندازه که سود سهام وصول شود آزادسازی آن نیز انجام خواهد شد. پیش از آزادسازی سهام عدالت، لازم است که به ایرادات و ابهامات فراوان، کلان و کلیدی آن پاسخ داده شود تا در نهایت شاهد آزادسازی بخشی از سهام عدالت که اقساط آنها وصول شده یا قابل تخصیص هستند، باشیم و به نظر می‌رسد دولت با همکاری مجلس با جدیت به دنبال آزادسازی سهام عدالت در سال جاری است. اولین واگذاری سهام عدالت حدود هشت سال پیش انجام شد، زمانی که سهام برخی از شرکت‌های دولتی که در لیست واگذاری بودند، به سبد سهام عدالت اختصاص یافت. بخشی از سهام شرکت‌های گروه دو به سهام عدالت تخصیص یافته که از این بخش، برخی از آنها قیمتگذاری و قطعی شده و برخی هنوز تخصیص نیافتند و وارد بورس نشده‌اند، بنابراین قیمت قطعی آن نیز مشخص نیست و برای اینکه قیمت قطعی این شرکت‌ها مشخص شود، باید حتما وارد بورس شوند. یکی از مشکلات اصلی بر سر راه سهام عدالت و آزادسازی آن به شرکت‌های سرمایه پذیر در بحث سهام عدالت بازمی‌گردد، در حال حاضر ۱۵ شرکت سرمایه پذیر سهام عدالت قیمت ندارند و وارد سبد سهام عدالت نشده‌اند.
آزادسازی سهام عدالت ۱۵ سال زمان نیاز دارد
بر اساس تخمین‌ها، آزاد شدن ۱۰۰ درصد سهام عدالت مشمولان، به‌طور میانگین ۱۵ سال به طول می‌انجامد، اما از آنجا که قانون مصوب مجلس شورای اسلامی، سقف مقرر را ۱۰ سال تعیین کرده است، مشمولان می‌توانند مابه‌التفاوت اقساط سهام خود را در پایان این زمان خریداری کنند. از سوی دیگر زمان آغاز به کار طرح سهام عدالت، سال ۱۳۸۵بوده ولی سهام بعضی از شرکت‌ها در سال ۱۳۸۸ به مردم واگذار شد و با این تفاسیر، سقف ۱۰ سال در قانون در خصوص سهام این شرکت‌ها، با تاخیر نسبت به بقیه شرکت‌ها سررسید خواهد شد.
همچنین هنوز شناسایی مشمولان سهام عدالت به پایان نرسیده است، با وجود اینکه قرار بود سهام عدالت 6دهک درآمدی را شامل شود، در نهایت 7 دهک جمعیتی را شامل شد و هنوز کار شناسایی آخرین مشمولان دریافت سهام عدالت یعنی کارگران فصلی و ساختمانی به اتمام نرسیده و ستاد شناسایی مشمولان سهام عدالت کار خود را به پایان نرسانده است. در حال حاضر 41میلیون نفر مشمول سهام عدالت هستند، اما با ورود کارگران ساختمانی تعداد آنها به 50 میلیون نفر خواهد رسید. همچنین 44 هزار میلیارد تومان سهام به بخش سهام عدالت تخصیص داده شده و قیمت روز آن 120 هزار میلیارد تومان است. این در حالی است که پول آن توسط مشمولان به دولت پرداخت نشده و این پول باید از محل سود سهام عدالت به دولت پرداخت شود. بر این اساس هم‌اکنون 30 شرکت سرمایه‌گذاری استانی و 30 شرکت تعاونی سهام عدالت وجود دارد. همچنین دولت در لایحه بودجه سال 93 ایجاد صندوق سهام عدالت را پیش‌بینی کرده بود که با انتقاداتی نیز همراه بود.
پیشنهادهای سازمان بورس
علی صالح آبادی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در این رابطه مطرح کرده است که آزادسازی سهام عدالت نیاز به فرهنگ‌سازی، آموزش و اطلاع‌رسانی دارد و با آزادسازی سهام عدالت تعداد سهامداران بازار سرمایه به 50 میلیون نفر افزایش خواهد یافت. وی با اعلام اینکه باید مردم بتوانند سهام عدالت خود را در شرایط مناسبی بفروشند و اجازه نمی‌دهیم ارزش ذاتی آن کاهش یابد، افزود: سازوکار آزادسازی سهام عدالت طوری خواهد بود که خرید و فروش این سهام در فضای رقابتی و بر محور ارزش ذاتی آن ساماندهی شود. شرکت‌هایی که در سبد سهام عدالت قرار دارد، از بنگاه‌های خوب اقتصادی محسوب می‌شوند. سال گذشته سازمان بورس تشکیل صندوق سرمایه گذاری سهام عدالت برای آزادسازی این سهام را پیشنهاد کرده بود و سعی می‌کند که سازو کار خرید و فروش آن را نهایی کند. صالح آبادی با اعلام اینکه آزادسازی سهام عدالت از طریق صندوق‌های قابل معامله امکان‌پذیر است، گفت: در حال حاضر با توجه به اینکه صندوق‌های قابل معامله یا ETF ها، صندوق‌های آتی، صندوق‌های سرمایه گذاری‌های مشترک و صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس راه اندازی شده است، آزادسازی سهام عدالت از طریق آنها می‌تواند انجام شود. از سوی دیگر یکی از مشکلاتی که بورسی‌ها را در بحث آزادسازی سهام عدالت نگران کرده، موضوع عدم دسترسی بسیاری از افراد به بورس برای فروش سهام عدالت خود است که در این بین واسطه‌ها شکل می‌گیرند و دلالان معاملات سهام عدالت را به دست خواهند گرفت و این موضوع خود معضلی برای دارندگان سهام عدالت ایجاد خواهد کرد. برخی‌ها برای رفع این مشکل ارائه خدمات به سهامداران توسط شرکت‌های تعاونی شهرستانی را پیشنهاد می‌کنند. همچنین برخی دیگر پیشنهاد می‌کنند سهام عدالت به همان ترتیبی که واگذار شده، آزادسازی شود. با آغاز سال جدید فعالان بازار سرمایه تشنه آزادسازی سهام عدالت و خرید و فروش آن هستند و این در حالی است که سهامداران سهام عدالت نیز منتظر آزادسازی این سهام و کسب سود هستند.