گروه بورس- مجید اسکندری: فعالان بازار سرمایه در اواخر شهریورماه شاهد افزایش عرضه‌ها از سوی سرمایه‌گذاران حقوقی هستند. این عرضه‌ها که بیشتر از سوی شرکت‌های کارگزاری و سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد طی روزهای گذشته موجب تشدید روند منفی بازار شد به گونه‌ای که برخی از سرمایه‌گذاران حقیقی با تبعیت از جو حاکم بر بازار در صف‌های فروش قرار گرفتند. افزایش عرضه‌های یادشده در حالی رخ می‌دهد که بیشتر شرکت‌های یادشده به پایان سال مالی خود نزدیک می‌شوند و باید صورت‌های مالی و عملکرد سالانه خود را گزارش کنند. آنها در این شرایط برای جبران برخی تعهدات خود در قبال اعتبارهای دریافتی، اقدام به عرضه سهام موجود در پرتفولیوی خود می‌کنند.

گاهی اوقات نیز پس از پایان سال مالی (پایان شهریورماه) و در اوایل سال مالی بعد (اوایل مهرماه) این شرکت‌ها سهام عرضه‌شده را بار دیگر خریداری می‌کنند.

این نوع دادوستد در برخی موارد ممکن است تعادل موجود در بازار را برهم بزند. از دیدگاه مدیر نظارت بر کارگزاران سازمان بورس و اوراق بهادار این اقدام منع قانونی ندارد او به سرمایه‌گذاران توصیه می‌کند همواره و به خصوص در بازه زمانی یادشده براساس تجزیه و تحلیل‌های منطقی عمل کرده و به فعل و انفعالات سرمایه‌گذاران حقوقی توجه چندانی نداشته باشند.

تفاوت کارگزاری‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها در تاثیر بر بازار

مدیر نظارت بر کارگزاران «سازمان» درباره تاثیر پایان سال مالی شرکت‌های کارگزاری و سرمایه‌گذاری بر روند افزایش عرضه‌ها در بازار توضیح داد: عملیات اصلی شرکت‌های سرمایه‌گذاری محدود به خرید و فروش و نگهداری اوراق بهادار به نام خود بوده و سال مالی بیشتر آنها منتهی به پایان شهریورماه است، بنابراین مدیران این‌گونه شرکت‌ها در راستای بهبود عملکرد عملیاتی خود به منظور درج در صورت‌حساب سود و زیان منتهی به پایان سال مالی، سعی می‌کنند بخشی از سهام موجود در پرتفوی سرمایه‌گذاری خود را که نسبت به قیمت زمان خرید، افزایش قابل توجهی را تجربه کرده است، عرضه کنند.

محمد عطایی افزود: اما درخصوص شرکت‌های کارگزاری این موضوع سنخیتی ندارد، زیرا عملیات اصلی شرکت‌های کارگزاری اصولا خرید و فروش و نگهداری اوراق بهادار به نام خود نیست و پرتفولیوهای تحت تملک آنها با توجه به الزامات مقرراتی محدود است. از این رو حتی اگر شرکت‌های کارگزاری به منظور شناسایی سود بیشتر در پایان سال مالی نسبت به فروش اوراق بهادار تحت تملک خود اقدام کنند، حجم عرضه‌های آنها به حدی نخواهد بود که بازار را تحت تاثیر عمده قرار دهد.

وی خاطرنشان کرد: تاثیر پایان سال مالی بر افزایش عرضه‌ها در بازار از جنبه شرکت‌های کارگزاری به نظر می‌رسد از مجرای دیگری رخ دهد. این مجرا، مجرای معاملات اعتباری است که در آن اوراق بهادار با استفاده از تسهیلات بانکی که شرکت‌های کارگزاری از بانک‌ها اخذ می‌کنند، برای سایر مشتریان خریداری می‌شود. بنابراین با توجه به پایان مهلت مقرر برای تسویه این گونه تسهیلات از سوی شرکت‌های کارگزاری در پایان سال مالی آنها مشتریانی که قبلا از اعتبارات شرکت‌های کارگزاری برای خرید اوراق بهادار استفاده کرده و قادر به تسویه آن از طریق واریز وجه نیستند به ناچار دست به فروش و عرضه سهام خود می‌زنند.

مدیر نظارت بر کارگزاران «سازمان» درخصوص قانونی بودن فروش سهام در اواخر شهریورماه و خرید مجدد آن در اوایل مهرماه از سوی شرکت‌های یادشده که به شناسایی سود منجر می‌شود، گفت: قوانین و مقررات درخصوص این گونه شناسایی سود توسط شرکت‌های سرمایه‌گذاری مسکوت است. براساس استانداردهای حسابداری با توجه به وقوع یک رویداد مالی در زمان فروش سهام، شناسایی سود مربوطه خالی از اشکال بوده و طبیعتا خرید بعدی آن هم بدون اشکال است.

عطایی درباره دلایل تفاوت سال مالی بیشتر شرکت‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاری با بقیه شرکت‌های بورسی توضیح داد: یکی از دلایل این امر آن است که سال مالی بیشتر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس منتهی به پایان سال تقویمی است و طبق قانون تجارت این شرکت‌ها باید حداکثر ظرف مدت ۴ ماه پس از پایان سال مالی (یعنی تا پایان تیرماه سال بعد) اقدام به برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه صاحبان سهام و تصمیم‌گیری درخصوص توزیع سود کنند، بنابراین شرکت‌های سرمایه‌گذاری که در پرتفوی خود سهام شرکت‌های بورسی را دارا هستند ترجیح می‌دهند سال مالی خود را به گونه‌ای تعیین کنند که تا پایان سال مالی آنها سود قابل شناسایی از محل سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌های بورسی مشخص شود.

وی ادامه داد: دلیل دیگر این موضوع به محدودیت‌های سخت‌افزاری موجود در موسسات حسابرسی بازمی‌گردد. با توجه به اینکه اغلب موسسات حسابرسی در پایان سال تقویمی درگیر حسابرسی شرکت‌های بورسی هستند و در این بازه زمانی طبیعتا دسترسی به خدمات حسابرسی به منظور حسابرسی شرکت‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاری بسیار دشوار است، از این رو شرکت‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاری برای استفاده از خدمات حسابرسی با هزینه‌های پایین‌تر ترجیح می‌دهند سال مالی متفاوت با سال مالی شرکت‌های بورسی انتخاب کنند.

این کارشناس بازار سرمایه به منظور مقابله با آثار فصلی فعالیت شرکت‌های یادشده و تاثیر نامطلوب آن بر بازار پیشنهاد کرد: از راه‌های پیشنهادی اصلاح مقررات به گونه‌ای است که سال مالی شرکت‌های سرمایه‌گذاری در طول سال تقویمی توزیع شود. راه‌ دیگر اصلاح شیوه‌های مربوط به ارزیابی عملکرد مدیران شرکت‌های سرمایه‌گذاری به گونه‌ای است که عملکرد آنها در بازه‌های زمانی میان‌مدت و نه کوتاه‌مدت ارزیابی شود تا مدیران مجبور نباشند به خاطر بهبود عملکرد کوتاه‌مدت خود اقدام به فروش و عرضه سهام موجود در پرتفولیوهای خود کنند.

عطایی در پایان به سرمایه‌گذاران پیشنهاد کرد: به سرمایه‌گذاران و به خصوص سرمایه‌گذاران حقیقی پیشنهاد می‌شود، براساس تجزیه و تحلیل‌های بنیادی منطقی و براساس اطلاعات مالی حسابرسی شده شرکت‌ها اقدام به خرید اوراق بهادار کرده و افق سرمایه‌گذاری خود را فارغ از فعل و انفعال سرمایه‌گذاران حقوقی در دوره‌های میان‌مدت و بلندمدت تعریف کنند.

تلاش برای بهبود سمت چپ ترازنامه

در این زمینه یکی از کارگزاران بورس با اشاره به اینکه پایان سال مالی شرکت‌های کارگزاری می‌تواند یکی از عوامل تاثیرگذار بر بازار باشد، گفت: این تنها یکی از علل موجود است که می‌تواند به افزایش عرضه‌ها در بازار منجر شود.

محمد کفاش افزود: پایان سال مالی بیشتر شرکت‌های کارگزاری ۳۱ شهریور هر سال است و همه آنها علاقه دارند که تا جایی که ممکن است، بدهکاری کمتری در صورت‌های مالی‌شان آورده شود از سوی دیگر سعی دارند میزان وام دریافتی‌شان از بانک‌ها نیز کمتر باشد تا به این ترتیب سمت چپ ترازنامه‌شان بهتر باشد.

وی ادامه داد: بسیاری از کارگزارانی که اعتبار گرفته‌اند، مجبورند سهام خود را بفروشند که این موضوع به قوی شدن سمت عرضه و ضعیف شدن سمت تقاضا می‌شود بنابراین تعداد خریداران کم و تعداد فروشندگان زیاد می‌شود و فشار مضاعفی به بازار می‌آید.

این کارگزار بورس درخصوص شرکت‌های سرمایه‌گذاری توضیح داد: این شرکت‌ها بودجه‌ای در نظر گرفته‌اند که براساس آن، سود را به دو بخش تقسیم می‌کنند یک بخش سود نقدی و بخش دیگر سود حاصل از خرید و فروش سهام. آن دسته از شرکت‌ها که سود حاصل از خرید و فروش سهام آنها به حد بودجه نرسیده باشد اقدام به فروش سهم‌هایی می‌کنند که بتوانند از محل فروش آنها سود شناسایی کنند.

همچنین برخی شرکت‌های سرمایه‌گذاری در برخی شرکت‌ها سهامدار عمده‌اند که سهم موردنظر بخش بزرگی از NAV پرتفوی آنها را تشکیل می‌دهد، بنابراین اگر قیمت آن سهم کاهش یابد، NAV آنها نیز کاهش خواهد یافت، بنابراین شرکت‌های سرمایه‌گذاری یادشده سهم موردنظر را خریداری کرده و قیمت را افزایش می‌دهند تا از این طریق پرتفوی‌شان آسیب نبیند.

کفاش در واکنش به این سوال که آیا اقدام آن دسته از شرکت‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاری که در اواخر شهریورماه سهام موجود در پرتفوی خود را واگذار کرده و در اوایل مهرماه بار دیگر آن را خریداری می‌کنند، قانونی است، پاسخ داد: البته لزومی ندارد که همان سهم را بخرند، البته این کار موجب برهم‌زدن تعادل بازار می‌شود ولی غیرقانونی نیست.

وی درخصوص دلیل انتخاب پایان شهریورماه هر سال به عنوان سال مالی بیشتر شرکت‌های کارگزاری خاطرنشان کرد: بیشتر کارگزاری‌ها دارای سهامداران حقوقی هستند که این سهامداران حقوقی (شرکت‌ها) سال مالی‌شان ۳۰/۹ یا ۲۹/۱۲ است، بنابراین برای اینکه در برگزاری مجمع با تداخل و مشکل مواجه نشوند سال مالی خود را ۳۱/۶ تعیین کرده‌اند.

این کارشناس بازار سرمایه در پایان به سرمایه‌گذاران توصیه کرد: بسیاری از سرمایه‌گذاران اسیر جو احساسی می‌شوند و در زمان منفی وارد صف‌های فروش می‌شوند، بنابراین توصیه می‌شود براساس تحلیل و به دور از هیجانات مقطعی در بازار فعالیت کنند.

کاهش تاثیر پایان سال مالی کارگزاران بر بازار

یکی دیگر از کارشناسان بازار سرمایه درباره تاثیر پایان سال مالی شرکت‌های کارگزاری بر بازار یادآور شد: این موضوع بر روند منفی بازار تاثیر دارد، اما به دلیل اینکه بازار در مقایسه با سال‌های قبل حرفه‌ای‌تر شده تاثیر آن کمتر است اما به هر حال به دلیل اینکه شرکت‌های کارگزاری در حال فروش سهام به منظور به صفر رساندن اعتبارات خود هستند، شاهد تداوم روند منفی بازار هستیم.

حجت سرهنگی درباره فروش سهام در پایان سال مالی و خرید مجدد آن در اوایل سال مالی بعد از سوی شرکت‌های کارگزاری و سرمایه‌‌گذاری خاطرنشان کرد: بیشتر شرکت‌های سرمایه‌گذاری اقدام به چنین کاری می‌کنند و تعادل بازار را برهم می‌زنند البته در سال جاری با توجه به بازدهی ۵۰ تا ۶۰ درصدی بازار، بسیاری از این شرکت‌ها سهام خود را طی چند ماهه ابتدای سال فروخته و در تیرماه سودهای خوبی شناسایی کردند اما در این میان تعدادی از حقیقی‌ها نیز به دلیل اعتبارهایی که گرفته بودند در صف‌های خرید قرار گرفتند.

وی درخصوص سال مالی شرکت‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاری گفت: اگر سال مالی شرکت‌های سرمایه‌گذاری به ۳۰/۹ تغییر یابد، برای خود آنها بهتر است البته برخی از آنها این کار را کرده‌اند که با شرکت‌های کارگزاری تداخل مجمع نداشته باشند.

سرهنگی به سرمایه‌گذاران توصیه کرد: سرمایه‌گذاران بهتر است در اوایل شهریورماه فروش‌های خود را انجام دهند و از نقدینگی حاصل شده برای خرید در اواخر شهریورماه استفاده کنند البته همواره باید به ارزش بنیادی سهام توجه داشته باشند.