گروه بورس- مجید اسکندری: تالار شیشه‌ای یک بازار معمولی نیست اگرچه بین فعالان این تالار و تابلوی قیمت‌ها، تنها یک شیشه شفاف فاصله است اما این فاصله نباید تنها به ظاهر فیزیکی این بازار ختم شود بلکه اجزای مختلف این بازار نیز باید فاصله اندکی با یکدیگر داشته باشند، البته در نهایت شفافیت. بورس اوراق بهادار ابتدا بازار اطلاعات است آن هم اطلاعات قیمتی و همگان سعی در کسب سریع و البته دقیق این اطلاعات را دارند تا از این طریق بتوانند به فرصت‌های بهتری برای کسب سود نائل شوند. بازار سرمایه ایران با وجود نوپا بودن، گام‌های موثری در جهت انتشار صحیح و به موقع اطلاعات مالی شرکت‌ها برداشته است با این وجود هنوز با کاستی‌هایی در این زمینه روبه‌رو هستیم. گفت‌وگوی خبرنگار دنیای اقتصاد با دو تن از کارشناسان بازار سرمایه، به بررسی ابعاد مختلف این موضوع پرداخته است: صحت نباید فدای سرعت شود یک حسابدار خبره درخصوص نحوه انتشار اطلاعات شرکت‌ها در دیگر بورس‌های دنیا گفت: ابتدا باید به راه‌های بایگانی اطلاعات نزد بورس‌ها اشاره کنم. قبل از ورود پایگاه‌های داده‌های برخط و سپس سامانه‌های بایگانی اطلاعات الکترونیکی یکپارچه تحت وب، اطلاعات مالی و غیرمالی شرکت‌ها در قالب فرم‌های از پیش‌تعیین طراحی شده به همراه منابع و مراجع آنها مثل خود صورت‌های مالی نزد بورس‌ها بایگانی می‌شد و بورس‌ها آن را به رایگان در اختیار استفاده‌کنندگان می‌گذاشتند. امیر پوریانسب افزود: ولی از زمانی که فناوری‌های جدید رایانه‌ای و اینترنت در اختیار بورس‌ها قرار گرفت آنها سامانه‌های الکترونیکی یکپارچه‌ بایگانی و اطلاع‌رسانی را در کنار روش قدیمی به خدمت گرفتند مثل ادگار در بورس آمریکا و کدال در بورس ایران. معاون سابق شرکت بورس خاطرنشان کرد: با استفاده از این فناوری‌ها طبیعتا سرعت انتشار اطلاعات هم افزایش یافته است، ولی سرعت تنها مساله در انتشار اطلاعات نیست. پیش از آن باید از درستی اطلاعات شامل صحت، ربط‌پذیری، دقت، کامل بودن و مانند اینها نیز اطمینان حاصل کرد. در هر سامانه‌ اطلاع‌رسانی مثل کدال یا ادگار نیز باید اطمینان حاصل شود اطلاعات درست هستند. وی درباره نحوه انتشار اطلاعات در بورس کشورمان تصریح کرد: شاید کنترل‌های سازمان بورس و اوراق بهادار برای حصول اطمینان از درستی اطلاعات هنوز به صورت دستی باشد بنابراین زمانبر است و سرعت نشر اطلاعات را کند می‌کند، چون درستی اطلاعات نباید فدای سرعت شود. چیزی که مهم است با فناوری‌های جدید سرعت نشر اطلاعات بالا رفته است ولی هنوز باید به سرعت افزوده شود تا تصمیمات به‌هنگام‌تری در زمان لازم اخذ شود. پوریانسب تاکید کرد: مسوولیت اصلی کیفیت و درستی اطلاعات به عهده‌ تهیه‌کننده‌ اطلاعات یا مدیران شرکت است. همچنین گواهی‌کننده‌ اطلاعات یعنی حسابرس یا بازنگری‌کننده‌ اطلاعات مسوولیت دارد نسبت به درستی اطلاعات اطمینان معقول بدهد. سربرگ‌ها، مهر استانداردند این کارشناس بازار سرمایه درخصوص انتشار اطلاعات شرکت‌ها در سربرگ سازمان بورس گفت: سربرگ بورس به استفاده‌کننده اطمینان می‌دهد که اطلاعات معتبر است. در همه‌جای دنیا اطلاعات باید در فرم‌های ازپیش‌طراحی شده، مثل k ۱۰ در بورس نیویورک، وارد شود. این منافاتی با اطلاعات منتشره‌ شرکت‌ها ندارد. پوریانسب افزود: بورس‌ها از این فرم‌ها برای استفاده‌های خود و نیز حصول اطمینان از درستی اطلاعات استفاده می‌کنند. دست‌کم سربرگ می‌تواند یک تاییدیه بر درستی اطلاعات باشد، به عبارت دیگر سربرگ یا فرم‌های بورس مانند مهر استاندارد عمل می‌کند و به استفاده‌کننده اطمینان می‌دهد که اطلاعات به تایید بورس رسیده ‌است. عضو انجمن حسابداران خبره ایران درباره وجود امکان تغییرات در مسیر انتقال اطلاعات توضیح داد: به نظر می‌رسد استفاده از تمام قابلیت‌های ادگار برای کدال می‌تواند به سرعت انتقال اطلاعات بیفزاید. در حال حاضر کدال فقط به جمع‌آوری و نشر اطلاعات می‌پردازد. ولی ادگار فقط یک سامانه‌ جمع‌آوری و انتشار اطلاعات نیست بلکه اعتباریابی، نمایه‌گذاری، و پذیرش یا رد اطلاعات را انجام می‌دهد. شاید رسیدگی‌های بورس به این دلیل زمان‌بر است که کدال مانند ادگار نیست و هنوز باید فناوری‌هایی برای تقویت آن به ویژه برای اعتباریابی خودکار به خدمت گرفته شود. در هر حال بورس هم دوست دارد این فناوری ها را داشته‌باشد تا بتواند آنها را جایگزین روش‌های دستی بکند. پوریانسب درباره مسوولیت بورس درخصوص اطلاعات منتشر شده در سربرگ این سازمان گفت: همان‌طور که پیش از این هم گفتم مسوولیت اصلی درستی اطلاعات در وهله‌ اول به عهده‌ تهیه‌کننده یا شرکت و سپس گواهی‌کننده یا حسابرس است. مسوولیت سازمان بورس فقط کمک به انتشار و استفاده از اطلاعات است. البته بورس‌ها برای حصول اطمینان از کیفیت اطلاعات ضوابطی دارند، ولی معنی‌اش این نیست که آنها مسوولیت تهیه‌ اطلاعات را هم دارند، ولی مسوولیت نشر دارند. همین‌جا پای سرعت هم به میان می‌آید. در بورس رسوب اطلاعات نداریم وی درخصوص نقش رسوب اطلاعات در بورس در ناکارآیی اطلاعاتی بازار اظهار کرد: فکر نمی‌کنم رسوب اطلاعات در بورس وجود داشته باشد، شاید منظورتان تاخیر در نشر اطلاعات باشد. البته بالا رفتن سرعت انتقال اطلاعات از ارسال کننده به دریافت کننده می‌تواند بازار را کاراتر کند ولی بورس محل تضاد منافع است. این تضاد منافع، بیشتر به دلیل نبود تقارن اطلاعات می‌تواند دامن زده شود. بورس باید اولا کیفیت اطلاعات را بالا ببرد، ثانیا نبود تقارن اطلاعات را کاهش دهد. در کنار اینها هر قدر به سرعت افزوده شود بهتر خواهد بود. درهرحال نباید کیفیت به پای سرعت مثله شود بلکه باید موازنه‌‌ای بین کیفیت و سرعت برقرار شود. پوریانسب در قبال این سوال که اگر شرکت همزمان با ارسال اطلاعات خود نسخه‌ای از این اطلاعات را در سایت شرکت منتشر کند یا سایت کدال اجازه مشاهده اطلاعات را به محض ارسال بدهد تا چه حد وضعیت اطلاع‌رسانی کنونی بازار بهبود پیدا می‌کند، پاسخ داد: مساله‌‌‌ این است که شرکت‌ها می‌توانند هر اطلاعاتی را که می‌خواهند به صورت چاپی و الکترونیکی در اختیار سهامداران یا سایر استفاده‌کنندگان قرار دهند. همچنین اگر مساله‌ اعتباریابی و پذیرش اطلاعات به صورت همزمان در کدال حل شود حتما بورس اجازه می‌دهد اطلاعات به محض ارسال مشاهده شوند، ولی به نظر می‌رسد در شرایط فعلی کدال از قابلیت کافی برای تایید همزمان اطلاعات برخوردار نباشد و بنابراین رسیدگی و تایید اطلاعات به صورت دستی صورت می‌گیرد و این‌کار حتما زمانبر است. نقایص دور از انتظار نیست وی درباره موارد اطلاع‌رسانی ناقص شرکت‌ها یادآور شد: اجازه دهید به این سوال شما با مصداق پاسخ ندهم. نارسایی‌ها، مدیریت سود و ترازنامه و تناقض‌های زیادی در اطلاعات دیده می‌شود، ولی این تقصیر بورس نیست و به شرکت‌ها باز می‌گردد. در جایی که اقتصاد، خودش را آزاد و رها می‌کند، دلار تجدیدارزیابی می‌شود، سهامداران نهادی قدرتمند کم‌شمار هستند، تضاد منافع غوغا می‌کند، راهبری شرکتی مدرن به سامان نرسیده است، در بیشتر شرکت‌ها کنترل داخلی و مدیریت ریسک از اثربخشی لازم برخوردار نیست و مواردی از این دست وجود دارد طبعا مدیریت‌ سود و اطلاع‌رسانی ناکامل، کم‌دقت و کند، همواره دور از انتظار نیست و نیز بسامد بالایی دارد. این‌ موارد همواره وجود داشته‌اند و امسال هم مشاهده‌ می شوند. ولی در مقام مقایسه با گذشته به ویژه دهه‌ ۱۳۷۰ و نیمه‌ اول دهه‌ ۱۳۸۰ کمتر هستند. پوریانسب یادآور شد: در دهه‌ هفتاد استاندارد‌های حسابداری و حسابرسی نداشتیم، جامعه‌ حسابداران رسمی شکل نگرفته‌بود، اینترنت در بازار کاربرد اندکی داشت، کدال راه‌اندازی نشده‌ بود، شرکت‌های ورشکسته و بی کیفیت کم نبودند، دستورالعمل کنترل داخلی و چیزهای دیگر را نداشتیم، ولی حالا همه‌ اینها را داریم، با این وجود هنوز مشکل داریم و تا رسیدن به وضع مطلوب باید کار کنیم. دو نگرانی اصلی در بحث اطلاع‌رسانی یکی دیگر از کارشناسان بازار سرمایه درخصوص انتشار اطلاعات در بورس‌ها گفت: مهم‌ترین هدف بورس‌ها ایجاد نقدشوندگی در بازار است که یکی از لوازمش وجود اطلاعات مربوط و به موقع است. عبدالرضا تالانه افزود: در بحث اطلاع رسانی بازار سرمایه دو نگرانی اصلی در همه بازارها وجود دارد: صحت اطلاعات و سرعت ابلاغ اطلاعات. نگرانی اول اطمینان یافتن از درستی اطلاعاتی است که از سوی شرکت‌ها ارسال می‌شود. وضع مقررات بازدارنده و تنبیهی یا اخذ تعهدنامه اخلاقی از مدیرانی که در این زمینه سابقه خوبی نداشته‌اند از راهکارهای تجربه شده در بورس‌های دیگر است. این حسابدار رسمی سپس با اشاره به وضعیت انتشار اطلاعات در بورس کشورمان گفت: ایران، در کنار مقررات وضع شده، مقام ناظر برای کاهش این نگرانی به ناچار از طریق کارشناسان خود اطلاعات را دوباره بررسی می‌کند و پس از اطمینان از درستی اطلاعات، راسا آنها را در اختیار عموم قرار می‌دهد که در برخی موارد در سربرگ‌های اولیه نیست. تالانه توضیح داد: این شیوه عمل سه مشکل تولید می‌کند: اولین مشکل این است که بدنه کارشناسی مقام ناظر در خطر لغزش قرار می‌گیرد زیرا رانت اطلاعاتی فراهم می‌کند؛ مشکل دوم این است که انتشار اطلاعات از سوی ناظر و در سربرگ ناظر، ناخواسته باعث کمرنگ‌تر شدن مسوولیت شرکت به عنوان تولید کننده اصلی اطلاعات و احیانا انتقال بخشی از مسوولیت به مقام ناظر می‌شود و مشکل سوم این است که باعث تاخیر در انتشار اطلاعات می‌شود و این مشکل، نگرانی دوم را که در ابتدا عنوان شد، تشدید می‌کند. عضو هیات مدیره کارگزاری ایران سهم در ادامه درباره سرعت انتشار اطلاعات خاطرنشان کرد: نگرانی دوم، سرعت ابلاغ اطلاعات به مخاطبان است که در همه بورس‌ها کوشیده‌اند تا از طریق استفاده از فناوری اطلاعات و سایت‌های اینترنتی سرعت ابلاغ را افزایش دهند. در ایران استفاده از فناوری اینترنتی در همه شرکت‌ها مرسوم شده و در حال حاضر در حوزه بازار سرمایه سیستم کدال نیز فعال است، اما هنوز مشکل توزیع همزمان اطلاعات بین همه مخاطبان وجود دارد، از این رو مقام ناظر برای کاهش این نگرانی از ابزار بستن نماد استفاده می‌کند. تالانه افزود: در واقع، از دید مقام ناظر، بستن نماد، فرصتی فراهم می‌کند تا بی خبران بازار نیز از اخبار عمومی شده مطلع شوند. اگر بر موضوع بستن نماد بیش از حد تاکید شود می‌تواند باعث کاهش نقدشوندگی در بازار شود که پدیده‌ای ناخوشایند است و بورس را از مهم‌ترین هدف خود دور می‌کند. لزوم دسته‌بندی اطلاعات این کارشناس بازار درباره لزوم ایجاد تغییر در مسیر انتقال اطلاعات توضیح داد: راهکار بهتر در ایران می‌تواند دسته‌بندی اطلاعات و رفتار مقتضی بر اساس نوع اطلاعات باشد. اطلاعات را می‌شود بر چند مبنا دسته‌بندی و براساس آن سیاست ابلاغ را تعیین کرد. تالانه سپس درباره امکان بهبود وضعیت اطلاع‌رسانی در صورت انتشار فوری اطلاعات در سایت شرکت‌ها یا کدال گفت: بخشی از اطلاعات قابل انتشار از رویدادهای شرکتی حاصل می‌شوند و صحت آنها قریب به یقین است. برای مثال، برگزاری مجمع و مصوبات آن از مقوله اطلاعاتی است که نیاز به بررسی مجدد ندارد و اطلاعاتی نظیر صورت‌های مالی حسابرسی شده از اطلاعاتی هستند که می‌توانند به فوریت و حتی بدون عبور از ایستگاه بازرسی مقام ناظر در دسترس عموم قرار گیرد و این امر به کارآیی بازار کمک خواهد کرد. بنابراین، انتشار همزمان برخی اطلاعات در سایت شرکت یا مشاهده فوری آن در کدال می‌تواند باعث افزایش کارآیی شود. احتیاط در بررسی اطلاعات تایید نشده وی سپس گفت: نگرانی از صحت اطلاعات، بیشتر حول اطلاعاتی قرار دارد که آمیخته به نظرات قضاوتی یا پیش‌بینی‌های مدیران شرکت‌ها است. پیش‌بینی سود هر سهم یا اطلاعات درباره تعدیل سود بیشتر در معرض شک و تردید قرار دارند و این گروه از اطلاعات مشمول بررسی بیشتر خواهند بود. البته این نوع از اطلاعات را نیز می‌توان همزمان با ارائه به مقام ناظر، از طریق سایت شرکت در دسترس مخاطبان قرار داد و به نظر نمی‌رسد که انتشار همزمان مشکل حادی تولید کند. تا وقتی که به مخاطبان تاکید شود که اطلاعات هنوز از ایستگاه تایید مقام ناظر عبور نکرده است، سرمایه‌‌گذاران می‌توانند احتیاط لازم در استفاده از اطلاعات را اعمال کنند. عضو انجمن حسابداران خبره ایران درباره وجود موارد اطلاع‌رسانی ناکافی شرکت‌ها در سال جاری گفت: در بحث عرضه‌های اولیه، خطر کمبود اطلاعات یا نادرستی اطلاعات در مقایسه با شرکتی‌های قدیمی بیشتر است. تجربه عرضه‌های گذشته نشان می‌دهد که قیمت‌گذاری در برخی از عرضه‌ها درست انجام نشده است که می‌تواند به سه دلیل رخ دهد. انگیزه ناشر برای جذاب کردن سهم و ایجاد خاطره خوش برای سرمایه گذاران، عوامل روانی و هیجانی بازار در عرضه‌های اولیه، و ارزیابی نادرست ارزش ذاتی به دلیل کمبود اطلاعات یا نادرست بودن اطلاعات. در عرضه‌های اولیه‌ای که به قیمتی بیش از ارزش ذاتی فروخته شدند یا آنهایی که با تفاوت زیاد زیر ارزش ذاتی فروش رفتند، علت اصلی کمبود اطلاعات یا نادرستی اطلاعات بوده است.