تحلیل «دنیای اقتصاد» از دستورالعمل گره‌گشایی در بازار
گره روی گره
گروه بورس- علیرضا کدیور: از امروز شنبه، فعالان بازار بخشی از برنامه‌های خرید‌و‌فروش خود را با دستورالعمل رفع گره معاملاتی که در اواخر هفته گذشته از سوی شرکت بورس به بازار ابلاغ شده و از امروز اجرا می‌شود، تنظیم می‌کنند. بر اساس این دستورالعمل:
۱.گره معاملاتی وضعیتی است که در آن یک نماد معاملاتی به‌رغم برخورداری از صف سفارش خرید یا فروش حداقل معادل یک برابر حجم مبنا برای شرکت‌های با ۳میلیارد سهم و بیشتر و دو برابر حجم مبنا برای سایر شرکت‌ها، به علت عدم تقارن قیمت‌های درخواست خرید و فروش، حداقل به مدت ده جلسه معاملاتی متوالی مورد معامله قرار نگیرد یا متوسط معاملات روزانه آن در این دوره (به استثنای معاملات در نماد ژعمده)، کمتر از ۵درصد حجم مبنا باشد.
۲. برای رفع گره معاملاتی، تاثیر حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نماد مورد نظر، برای دوره مشخصی که از ۵جلسه معاملاتی متوالی بیشتر نیست، حذف می‌شود.
۳. فهرست شرکت‌های دارای گره معاملاتی براساس وضعیت سفارش‌های پایان جلسه معاملاتی و حجم معاملات آخرین ۱۰جلسه معاملاتی توسط بورس، استخراج و حداکثر تا ساعت ۱۶ همان‌روز از طریق سامانه معاملات و همچنین سایت این شرکت به اطلاع عموم می‌رسد. حذف حجم مبنا در جلسه معاملاتی، روز بعد اعمال خواهد شد.
۴. پس از رفع گره معاملاتی یا خاتمه دوره پیش‌بینی شده در بند ۲، حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی سهام شرکت لحاظ می‌گردد.
در حقیقت شرکت بورس اوراق بهادار تهران برای دومین‌بار در طول یک‌ماه گذشته، دستورالعمل رفع گره‌های معاملاتی را منتشر کرد. این دستورالعمل که پیش‌تر به دلیل وجود برخی ابهامات به تعویق افتاده بود، این‌بار بدون کوچک‌ترین تغییر در متن آیین‌نامه، دوباره از هفته آینده به اجرا درمی‌آید.
تنها تغییر ایجاد شده در آیین‌نامه جدید، اصلاح تعریف گره معاملاتی به صورت کاهش حداقل میانگین تعداد سهام معامله شده طی ۱۰جلسه معاملاتی متوالی از ۲۰درصد به ۵درصد حجم مبنا است.
به بیان دیگر، شرکت بورس از یکسو بدون توجه به عواقب این دستورالعمل و امکان دستکاری قیمت سهام، اقدام به انتشار و اجرای دوباره آن کرده و از سوی دیگر، محدودیت رفع گره معاملاتی را نیز فشرده‌تر کرده است. به این معنا که در دستورالعمل ابتدایی، گره معاملاتی با حداقل معاملات بیشتری باز می‌شد، در حالی که در دستورالعمل جدید، بورس در واقع گره معاملاتی سهام شرکت‌های دارای صف خرید و فروش را کورتر خواهد کرد. به عنوان مثال فرض کنید حجم مبنای شرکتی فرضی که دارای صف خرید یا فروش است، ۱۰هزار سهم باشد و این شرکت به طور میانگین شاهد معامله ۶۰۰ سهم طی ۱۰ جلسه معاملاتی متوالی بوده است. طبق دستورالعمل قبلی، این شرکت مشمول این دستورالعمل می‌شد، چرا که شرط شامل شدن به عنوان گره معاملاتی معامله کمتر از دوهزار سهم بوده است. در حالی که براساس دستورالعمل جدید، نماد این شرکت دارای گره معاملاتی تشخیص داده نمی‌شود و این به معنای ایجاد محدودیت بیشتر در دستورالعمل جدید است.
همچنین اجرای این آیین‌نامه به معنای واگذاری اختیار از بین بردن یا حفظ صفوف خرید و فروش سهام از سوی نهاد اجرایی بورس به سهامداران عمده و فعالان بازار است، چرا که سهامداران عمده می‌توانند در صورت وجود صف خرید یا فروش برای سهام متبوع خود، نسبت به عرضه سهام در صف خرید به میزانی که میانگین ۱۰روزه معاملاتی را حداقل به بیش از ۵درصد حجم مبنا برساند یا خرید سهام از صف فروش به همین میزان اقدام کنند که این موضوع به معنای تثبیت گره در مورد آن نماد است. همچنین سهامداران عمده می‌توانند به انتخاب خود و بدون عرضه سهام در صف خرید یا خرید سهام از صف فروش، شرایط را برای رفع گره معاملاتی نماد مزبور فراهم کنند. یکی دیگر از نقایص موجود در این دستورالعمل این است که در صورت محرز شدن وجود گره معاملاتی در مورد یک نماد، شرکت بورس محدودیت حجم مبنا را برای ۵جلسه متوالی حذف می‌کند که این به معنای تغییر حدود ۱۰درصدی قیمت سهام مزبور در طی این مدت است. فرآیندی که ممکن است در پایان آن باز هم گره معاملاتی آن نماد را رفع نکند.
در حقیقت یکی از مشکلات دستورالعمل‌هایی از این دست، این است که فعالان بازار به دلیل مشخص بودن روش‌های خروج از شمول این دستورالعمل می‌توانند همچنان از نواقص آن به نفع خود بهره‌برداری کنند و در عمل این موضوع نمی‌تواند هدف نهایی شرکت بورس که همانا روان شدن معاملات و افزایش قدرت نقدشوندگی سهام است، تامین کند. باید توجه داشت که گره معاملاتی باید حالتی تلقی شود که طی آن خرید یا فروش سهام یک شرکت خاص در یکی زمان معین میسر نیست، به بیان دیگر یکی از شرایط لازم برای فعالیت در بازار سرمایه، امکان نقد شوندگی سریع سهام است و هر فردی در هر زمان باید بتواند در یک قیمت مشخص، سهام یک شرکت را خریداری کند یا آن را به فروش برساند. البته شرط اطلاع‌رسانی شفاف از سوی شرکت و نظارت دقیق از طرف نهاد ناظر بورس بر معاملات سهام شرکت‌ها به منظور جلوگیری از دستکاری قیمت و زیان سهامداران خرد در هر زمان ضروری است. باید توجه داشت که انتشار این دستورالعمل تنها می‌تواند بخشی از گره‌های معاملات را به صورت ناقص مرتفع کند و محدود کردن رفع گره معاملاتی به وجود صف خرید یا فروش به میزان مشخص و حداقل حجم معاملات نمی‌تواند منجر به افزایش نقدشوندگی سهام در بورس تهران شود. همچنین برخی از سیاست‌های ایجاد شده در گذشته از جمله بازار گردانی سهام که سیاستی در جهت افزایش نقدشوندگی است، به دلیل اجرای نادرست، به صورت معکوس عمل کرده است و در عمل قدرت نقدشوندگی سهام را کاهش داده است. هرچند این بار شرکت بورس در اجرای دستورالعمل رفع گره‌های معاملاتی مصر است، اما به نظر می‌رسد مشخص شدن تبعات اجرای این آیین‌نامه در کوتاه‌مدت باعث اصلاح یا توقف اجرای آن خواهد شد.
ارسال نظر