فارس- عرضه سهام شرکت‌های اصل ۴۴ هر‌چند با استقبال عمومی سرمایه‌گذاران، رونق بازار سهام را فراهم کرده اما عدم عرضه خرد سهام این شرکت‌ها و تاکید بر عرضه بلوکی آن، سبب تک‌قطبی شدن بازار شده است.

براساس این گزارش، با اجرایی شدن واگذاری شرکت‌های اصل ۴۴ و عرضه سهام ۴ شرکت ملی مس، فولاد مبارکه، ایرالکو و فولاد خوزستان بازار سهام به خوبی از این شرکت‌ها استقبال کرد که همین امر ضمن افزایش معاملات و ارزش جاری بورس، موجب بازگشت امید و اطمینان به بازار سهام و انتظار برای تداوم سودآوری بازار سهام شد. این اقبال عمومی به سهام شرکت‌های اصل ۴۴ با عرضه ۱۰۰‌میلیون سهم فولاد خوزستان و جذب ۳۰‌میلیارد تومان در عرض دودقیقه تشدید و به اوج رسید، اما تمرکز بیش از حد سهامداران بر روی سهام این شرکت‌‌ها به دلایل مختلف و عدم عرضه سهام از سوی سهامداران عمده (خصوصا ایمیدرو) موجب تک‌قطبی شدن بازار و خاموش شدن آرام‌آرام چراغ این سهام در بورس شده، به طوری که کارگزاران بورس که همواره نشانه‌های وضعیت روز بازار سهام را به سرعت دریافت می‌کنند، از این موضوع ابراز نگرانی کرده‌اند‌.

لزوم تعادل در عرضه‌های خرد و بلوکی

در این رابطه خسرو پورمعمار، کارگزار بورس و رییس شورای کانون کارگزاران ضمن اشاره به این مطلب که عرضه سهام شرکت‌های اصل ۴۴ خون تازه‌ای را در بازار سهام تزریق کرده است، می‌گوید: سهام شرکت‌های اصل ۴۴ به دلایلی چون رشد قیمت‌های جهانی محصولات و برخورداری از مزیت نسبی و مواد اولیه، فروش و صادرات محصولات و تکنولوژی مناسب با استقبال عمومی مواجه شده‌اند.

وی می‌افزاید: از سوی دیگر سهام شرکت‌های خودرویی و سیمانی که دارای اهمیت بسزایی در بازار هستند، با وجود سنگینی بر شاخص به دلایلی چون حاشیه سود پایین محصولات خودرویی و عدم آزادسازی سیمان با بی‌توجهی مواجه شده‌اند و شرکت‌های معدنی و پتروشیمی نیز تا چند وقت پیش از وضعیت متعادلی برخوردار نبودند.

این کارگزار با تاکید بر رونق بازار سهام، در خصوص مشکلات کنونی شرکت‌های اصل ۴۴ در بورس معتقد است: متاسفانه عرضه سهام این شرکت‌ها در بازار سهام بسیار اندک و پایین بوده و در عرضه بلوکی و ۴۰درصدی این شرکت‌ها نیز مردم و بخش‌خصوصی نمی‌توانند در جابه‌جایی یک‌هزار و ۶۰۰‌میلیارد تومان مثلا فولاد مبارکه حضور داشته باشند.

پور‌معمار ادامه می‌دهد: لذا مزایده بین‌المللی و واگذاری به سرمایه‌گذاران خارجی مطرح شده که هر چند در نوع خود مطلوب و لازم و باعث رونق و ثبات بازار می‌شود، اما باید مراقب بود که هدف خصوصی‌سازی با سرمایه‌گذاران داخلی کشور محقق شود.

رییس شورای کانون کارگزاران بورس کشور تصریح می‌کند: بخش‌خصوصی داخلی از سال‌ها پیش کوچک و بی‌توجه مانده و نظام سرمایه‌داری در کشور کوچک و ضعیف شده که جا دارد با درنظر گرفتن تعادل در عرضه‌ها این بخش تقویت شود.

از دیدگاه پور‌معمار در عرضه سهام شرکت‌های اصل ۴۴ باید به میزان توجه به سرمایه‌گذاران عمده و خارجی به مردم و سرمایه‌گذاران خرد داخلی نیز توجه مناسبی شود.

مدیرعامل شرکت کارگزاری پارس نمودگر با اشاره به این نکته مهم که شرکت‌هایی مانند مخابرات، ‌راه‌آهن و شرکت‌های نفتی خصوصی نشده‌اند، می‌گوید: تمام منابع موجود کشور محصول ۵۰ سال انباشت سرمایه‌ است که نمی‌توان در عرض چند سال به بخش‌خصوصی واگذار شوند که در این صورت فاجعه به بار می‌آید.

پورمعمار بر این باور است: باید در واگذاری حداقل ۱۰۰‌میلیارد دلار از دارایی‌های دولت مراقب بود تا با واگذاری کوتاه‌مدت به دولت ظلم نشود، اما از طرف دیگر با جلب مشارکت عمومی در جهت خصوصی‌سازی داخلی حرکت کرد.

هشدار نسبت به بروز دلسردی

محمدرضا رهبر، دیگر کارگزار قدیمی و با تجربه نیز معتقد است که بازار سهام این روزها با رونق معاملات روبه‌رو شده است، اما از این فرصت و رونق، سازمان خصوصی سازی و دولت با عدم عرضه سهام شرکت‌های اصل ۴۴ به خوبی استفاده نمی‌کنند.

وی می‌گوید: از ابتدای سال تا مردادماه معاملات سهام با رشد ۳۰‌درصدی مواجه شده و در برابر معامله یک‌هزار و ۶۰۰‌میلیارد تومانی مدت مشابه سال قبل ارزش معاملات امسال بالغ‌بر ۲هزار و ۲۰۰‌میلیارد تومان است. وی ادامه می‌دهد: از طرف دیگر شاخص کل بورس با ۲۵۰ واحد افزایش گویای بهبود قیمت‌ها و رونق بازار سهام است.

مدیرعامل کارگزاری حافظ، درگیر شدن بازار با عدم عرضه سهام را نکته مهمی می‌داند و معتقد است: در برابر وجود تقاضاهای انبوه سهامی عرضه نمی‌شود و تمام عرضه‌ها در انحصار شرکت‌های دولتی است و این بخش حاضر به ارائه سهام جدید در بورس نیست. وی می‌افزاید: دولت و سازمان خصوصی‌سازی با توجه به جو روانی مثبت و رونق معاملات در‌حال‌حاضر بهترین فرصت را در عرضه سهام و واگذاری شرکت‌ها دارند، اما از این امکان استفاده نمی‌کنند و به عرضه بلوکی سهام توجه بیشتری نشان داده‌اند. رهبر خاطرنشان می‌کند: در عرضه بلوکی تعداد محدودی از سهامداران عمده و حقوقی خواهند توانست سهامی را خریداری کنند و مردم و بخش‌خصوصی هرچند به طور مثال در عرضه ۴۰‌درصدی فولاد‌مبارکه یک‌هزار و ۶۰۰‌میلیارد تومان را ندارند، اما به هر حال منتظر عرضه سهام خرد هستند. وی به لزوم توجه‌سازمان خصوصی‌سازی به عرضه سهام خرد در بازار تاکید می‌کند و هشدار می‌دهد: در صورت عدم عرضه سهام جدید بازار، این شرکت‌ها دلسرد شده و آرام آرام کناره‌گیری خواهد کرد. رهبر در خاتمه می‌گوید: عدم عرضه سهام شرکت‌های اصل ۴۴ به بخش‌خصوصی و مردم و تشکیل صف‌های خرید چند ۱۰میلیونی سهام این دسته از شرکت‌ها با اهداف برنامه چهارم و اصل ۴۴ و بازار سرمایه‌‌سازگار نیست و دولت باید در عرضه سهام بلوکی و خرد عدالت را رعایت کند.

شکست انحصار سهام بلوکی

اکبر زرگانی‌نژاد از کارگزاران با سابقه بازار سهام نیز با اشاره به رشد دو هفته اخیر معاملات می‌گوید: امید به آینده بازار در میان کلیه عناصر و فعالان بازار تقویت شده و سرمایه‌گذاران امیدوارند با این روند به اهداف خود برسند، اما معاملات سهام بر روی سهام ۳ شرکت اصل ۴۴ متمرکز شده است. وی می‌گوید: در برابر این تمرکز بیش از حد، سرمایه‌گذاران به سهام دیگر شرکت‌ها کمتر توجه کرده‌اند که این اتفاق به معنی عدم اقبال بخش اعظمی از صنایع حاضر در بورس است. وی در پاسخ به این سوال که دلیل این تمرکز چیست؟ با اشاره به دلایل برون و درون‌سازمانی شرکت‌ها به روش معاملات سهامداران اشاره می‌کند و می‌گوید: اکثر سهامداران به‌جای برخورداری از دیدگاه بلندمدت به سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت روی آورده‌اند که این روش باید از طریق تثبیت جو روانی حاکم بر بازار توسط سایر نهادها و تداوم سوددهی توسط شرکت‌ها و عرضه بیشتر سهام شرکت‌های اصل ۴۴ حل شود تا از ریسک بازار سرمایه کاسته شود. وی بلافاصله بر نارسایی مکانیزم معاملات تاکید می‌کند و می‌گوید: اما از طرف دیگر مکانیزم معاملات باید از طریق افزایش نقد شوندگی توسط بازار اصلاح شود تا همگان به راحتی قادر باشند سرمایه را تبدیل به اوراق و اوراق را تبدیل به نقدینگی و پول کنند. زرگانی‌نژاد ادامه می‌دهد: این مساله نیز با عرضه سهام و جلوگیری تشکیل صف‌های خرید و فروش امکان‌پذیر خواهد بود.

میزان سهام شناور آزاد شرکت‌ها باید افزایش یابد

سخنگوی کانون کارگزاران خاطرنشان می‌کند: تا زمانی که بلوک سهامداران عمده با افزایش سهام شناور آزاد شکسته نشود و مالکیت شرکت‌ها از مدیریت جدا نشوند و مدیریت‌ها تخصصی و حرفه‌ای نباشند، نمی‌توان به اهداف خصوصی‌سازی دست یافت. زرگانی‌نژاد ادامه می‌دهد:‌ جا دارد نگاه سیاست‌گذاران کلان به گونه‌ای باشد که شرکت‌ها به معنای واقعی، سهامی عام شوند و تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران قادر به خرید و فروش سهام شرکت‌هایی از جنس اصل ۴۴ باشند، در غیر این صورت اهداف مورد نظر محقق نخواهد شد و بورس همچنان ناکارآمد خواهد بود. مدیرعامل کارگزاری امین سهم بر این باور است که با افزایش انگیزه‌ها و حرکت در جهت توسعه بازار اهدافی چون تعامل با دیگر بورس‌ها و جهانی شدن بورس ایران محقق خواهد شد و در غیر این صورت نمی‌توان به رشد و کارآمد کردن بازار سهام چشم دوخت.

عدم توسعه همه جانبه بازار

آنچه در میان دیدگاه سه کارگزار فوق مشترک بود، تاکید به رونق بازار سهام از طریق واگذاری سهام شرکت‌های اصل ۴۴ و تداوم در عرضه سهام با توجه به رعایت تعادل در عرضه‌های بلوکی و خرد بود. چهار شرکت‌ اصل ۴۴ با در اختیار داشتن ۲۴‌درصد از ارزش‌ ۳۹‌میلیارد دلاری بازار و میانگین ۱۲۹‌درصدی بازدهی از زمان حضور در بورس هر چند جان تازه‌ای به بازار سهام داده‌اند، اما با توجه به عدم عرضه سهام شرکت‌های جدید، درگیر بودن شرکت‌های سیمانی و خودرویی و عدم تداوم در عرضه سهام ۴ شرکت اصل ۴۴ حاضر در بورس، این دسته از شرکت‌ها نخواهند توانست به رشد همه جانبه بازار سهام کمکی کنند و با ادامه این مسیر در آینده با تک قطبی کردن بازار سهام به تکرار تجربه ترکیدن حباب خواهد انجامید. معاون مالی و اقتصادی ایمیدرو به عنوان متولی اصلی در واگذاری ۴ شرکت ملی مس، فولاد مبارکه، ایرالکو و فولاد خوزستان در حالی از عدم عرضه سهام خرد این شرکت‌ها خبر داده که صف ۶۰-۵۰‌میلیونی سهام این شرکت‌ها چه نشانه‌ای جز وجود نقدینگی بالا، استقبال و تشنگی بازار، لزوم تداوم عرضه، نیاز بورس به پذیرش شرکت‌های جدید، کاسته شدن ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سهام، افزایش امید و اطمینان و ... دارد؟ جا دارد مسوولان که در عرضه سهام ۴ شرکت فوق موفق بوده‌اند، در مسیر پاسخ‌گویی به نیازهای بازار و سرمایه‌گذاران و با در نظر گرفتن عدالت در عرضه‌های بلوکی و خرد حرکت کنند تا این بازار در تحقق اهداف اقتصادی تقویت شده و اصل ۴۴ قانون اساسی به درستی و با تکامل اجرا شود.

گزارش: علی رضایی‌زاده