دکتر علی صالح‌آبادی

قانون بازار اوراق‌بهادار جمهوری اسلامی ایران را می‌‌توان نقطه عطفی در معرفی و ایجاد بازارهای اوراق‌بهادار و نهادهای مالی مرتبط با بازار سرمایه قلمداد کرد. تعدد نهادهای جدید تعریف شده در قانون و نگاه توسعه گرایانه قانونگذار در این حوزه گواه این مدعا است.

در این راستا، نهادهای مالی چون کارگزار/معامله‌گران، مشاوران سرمایه‌گذاری، موسسات رتبه‌‌بندی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی و شرکت‌های تامین سرمایه که خلاء جایگاه و نقش آنها در قانون پیشین احساس می‌شد، در قانون جدید معرفی شده‌اند.

در روند اجرای قانون بازار اوراق‌بهادار، ایجاد و گسترش نهادهای فوق و بازارهای اوراق‌بهادار نقشی اساسی را در اصلاح ساختار بازار سرمایه و بسترسازی برای نیل به اهداف مترقی قانون ایفا می‌کنند.

سازمان بورس و اوراق‌بهادار نیز با لحاظ داشتن اولویت‌های توسعه بازار سرمایه و گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری در بازارهای اوراق‌بهادار، ایجاد و شکل‌‌گیری نهادهای مرتبط با بازار سرمایه از جمله بازارهای اوراق‌بهادار و نهادهای مالی را از اهم برنامه‌های خود می‌داند.

بند ۸ از ماده ۱ قانون، بازاری تحت عنوان «بازار خارج از بورس» را معرفی کرده که در قالب شبکه ارتباط الکترونیک یا غیرالکترونیک به معاملات مبتنی بر مذاکره می‌پردازند، تعریفی که به‌رغم روشن کردن ابعادی از این بازار، توضیحی در مورد تشکیلات، ساختار و جایگاه آن ارائه نمی‌کند.

بررسی پیشینه بازارهای خارج از بورس نشان می‌دهد که این بازارها در امتداد روند توسعه بازارهای مالی در کشورهای پیشرفته شکل گرفته‌اند.

همچنین گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار، تنوع ابزارهای مالی و تعدد خدمات‌دهندگان بازار، نیاز به بازارهایی با تنوع و انعطاف‌پذیری بیشتر را بیش از پیش نمایان ساخته بود.

لذا در مسیر تحقق این مهم بسیاری از بازارهای خارج از بورس توسط تشکل‌های خود انتظامی چون کانون‌های معامله‌گران اوراق بهادار و بورس‌ها تشکیل شده و به علت عدم برخورداری از قابلیت خود، تنظیم‌گری عمدتا توسط آنها اداره و نظارت می‌شد.

از این رو با هدف جلوگیری از پراکندگی بازارها و تسریع ارتباط مشارکت‌کنندگان و سرمایه‌گذاران غالب بازارهای خارج از بورس از شبکه‌های ارتباطی الکترونیک بهره می‌گیرند.

در مقطع کنونی نهادهای خود انتظام در بازار سرمایه ایران از سابقه بسیار اندکی برخوردارند.

از سوی دیگر ضرورت اجرای قانون و استقرار آن اقدام جدی و پیگیرانه‌ای در ابعاد مختلف از جمله تاسیس و فعالیت بازارهای خارج از بورس را طلب می‌کند.

مجموعه این عوامل سازمان را بر آن داشته تا با انجام تحقیقات گسترده و بررسی بازارهای خارج از بورس سایر کشورها گزینه‌ای مناسب و درخور بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران ایرانی را فراروی آنان قرار دهد.

تلاش و اهتمام سازمان بورس و اوراق بهادار بر این است که در سایه بررسی‌های انجام شده و با بهره‌گیری از نظرات متخصصان بازار سرمایه بازارهای خارج از بورس را سامان داده و برخی از دستاوردهای گسترش بازارهای مالی را عینیت بخشد.

از این رو یافتن راه‌حل مناسبی برای ایجاد و شکل‌گیری بازارهای خارج از بورس که سلایق گروه‌های مختلف اعم از ناشران اوراق‌بهادار، مشارکت‌کنندگان بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران را برآورده سازد از اولویت‌های آتی سازمان برشمرده می‌شود.

منبع: نشریه بورس، دی ماه