گفتار روز
سرنوشت سیمان
هشتم دی ماه امسال آغاز هفتاد و چهارمین سال تولید سیمان در ایران است، محصولی که نام آن با سازندگی، تمدن و پیشرفت قرین است.
هشتم دی ماه امسال آغاز هفتاد و چهارمین سال تولید سیمان در ایران است، محصولی که نام آن با سازندگی، تمدن و پیشرفت قرین است.
در 73سال گذشته تولید سیمان از روزانه 100تن، با 1200برابر رشد به روزانه حدود 120هزار تن رسیده است و مصرف سرانه نیز از حدود 3کیلو در سال برای هر ایرانی، به حدود 500کیلو یعنی 166برابر افزایش یافته است. صنعت سیمان در طول این 73سال حدود 600میلیون تن سیمان تولید کرده است و در این مدت حدود 14میلیون تن واردات و حدود 16میلیون تن صادرات سیمان انجام شده است.
کل صادرات و واردات سیمان در طول این سال‌ها تقریبا معادل است و در مقایسه با تولید و مصرف داخلی ناچیز و قابل اغماض است و می‌توان نتیجه گرفت که تا به حال حدود ۶۰۰میلیون تن سیمان در کشور مصرف شده است.
خلاصه وضعیت صنعت سیمان در دی ماه 1385 به شرح زیر است:
خلاصه وضعیت صنعت سیمان در دی ماه 1385
۴۴ کارخانه در حال کار
67 کوره در حال تولید
ظرفیت تولیدحدود۳۵میلیون تن در سال
مصرف سرانه حدود 500 کیلو در سال
۶۰ پروژه در دست انجام
با ظرفیت حدود 60میلیون تن در سال
هر چند این ارقام و دستاوردها در مقایسه با بسیاری از صنایع دیگر در ایران بالنده و غرور‌آفرین است، ولی این حقیقت تلخ نیز همیشه پیش چشم خودنمایی می‌کند که در بیشتر این سال‌های طولانی، مردم، مصرف‌کنندگان و حتی دولت ایران از کمبود سیمان در رنج بوده‌اند و این امر موجب تاخیر بسیاری از پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای کشور شده است. این کمبودها، در ۲۰سال اخیر به دلیل افزایش چشمگیر طرح‌های عمرانی و ساخت و ساز در کشور، بسیار اثرگذارتر و محسوس‌تر بوده است. سوال این است که چرا و چگونه صنعتی که تا این حد رشد کرده است در مقایسه با بسیاری از کشورها هنوز دارای ظرفیت کافی نیست؟ چرا مصرف سرانه در کشور ما یکی از پایین‌ترین نرخ‌ها در منطقه است؟ چرا این صنعت نتوانسته است همه نیازهای کشور را پاسخگو باشد؟
آیا از نظر مواد اولیه و ماشین‌آلات کمبود وجود دارد؟ آیا تکنولوژی تولید در کشور وجود ندارد؟ آیا تولید ضعیف است؟ آیا کمبود سرمایه وجود دارد؟ حقیقت آن است که هیچ یک از سوالات فوق صحت ندارد. ایران یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان از نظر مواد اولیه برای تولید سیمان است. در مورد ماشین‌آلات رکورد 80درصد ساخت داخل ماشین‌آلات کل کارخانه‌های سیمان وجود دارد و برای کشورهای دیگر نیز کارخانه سیمان تولید می‌شود.در تکنولوژی تولید سیمان نیز با وجود ده‌ها دفتر مهندس مشاور و صدها شرکت تولید ماشین‌آلات سیمان و خدمات صنایع سیمان کمبودی وجود ندارد.در مورد تولید سیمان نیز باید گفت اکثر کارخانه‌های سیمان در ایران با ظرفیت حدود 100درصد کار می‌کنند. در مورد سرمایه‌گذاری نیز باید گفت سرمایه کافی در کشور وجود دارد. زمانی بیش از 30درصد ارزش بورس تهران متعلق به کارخانه‌های سیمان بود و هزاران میلیارد تومان سرمایه مردمی در این صنعت جذب شده بود.
پس اشکال کار در کجا است؟ اشکال اساسی کار همان است که بسیاری از اندیشمندان و واقع‌بینان جهان از ابن‌خلدون تا آدام اسمیت تا ماهاتیر محمد آن را دریافته‌اند و به آن توصیه کرده‌اند و آن عدم دخالت دولت در امور اقتصادی است.علت‌العلل کمبود و مشکلات سیمان در کشور دخالت دولت در قیمت‌گذاری و توزیع سیمان است که اجازه نداده است این صنعت در حد توان خود کار کند. نتایج دخالت دولت در صنعت را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد:
1 - نارضایتی مصرف‌کنندگان: به دلیل آن که باید کالای مورد نیازشان را با قیمت چند برابر از بازار آزاد تهیه کنند.
۲- نارضایتی تولیدکنندگان: چون باید کالای تولیدی‌شان را با قیمت غیرواقعی و پایین به فروش برسانند.
3 - نارضایتی سرمایه‌گذاران: به دلیل آن که در چند سال گذشته بیش از 3هزار میلیارد تومان از سرمایه‌شان را در صنعت سیمان از دست داده‌اند.
۴- ناتمام ماندن پروژه‌های سیمان: چون قادر به جذب سرمایه کافی برای اجرای پروژه خود نیستند.
5- نارضایتی دولت: به دلیل از دست دادن صدها میلیارد تومان مالیات قابل وصول از صنعت سیمان و مشکلات تامین سیمان مورد نیاز برای پروژه‌های عمرانی.
در مقابل همه ناراضیان فوق، به نظر می‌رسد که دست‌اندرکاران بازار آزاد سیمان، تنها کسانی هستند که از این روش سود می‌برند و از آن رضایت کامل دارند. دولت در ۳ سال گذشته اجازه افزایش قیمت سیمان را نداده و مهم‌ترین استدلال برای این موضوع جلوگیری از افزایش قیمت مسکن بوده است. هزینه سیمان در هزینه ساخت (نه فروش) یک متر مربع ساختمان حدود یک درصد است.
مقایسه‌ای بین قیمت فروش آپارتمان (از 500هزار تومان تا 3میلیون تومان در مترمربع) و مصرف حدود 50کیلو سیمان در هر مترمربع بنا با قیمت حدود 4هزار تومان، دقت این استدلال را روشن می‌سازد.
نکته دردناک آن است که بخش‌هایی از دولت در این مورد به مصوبات دولت اعتنایی ندارند و کار به جایی رسیده است که گروهی از سرمایه‌گذاران صنعت سیمان، برای اجرای مصوبات دولت توسط دولت، دست به دامان شکایت به دیوان عدالت اداری شده‌اند.
باید در آستانه هفتادوچهارمین سال صنعت سیمان از دولت محترم خواست که از تجربیات تلخ و نابسامانی‌های حال و گذشته پند گرفته و سیاست‌های دیگری را آزمایش کند.
* سردبیر ماهنامه سیمان
ارسال نظر