سیمان در برزخ

گروه بورس- فرخنده رحیمی: توزیع نامناسب سیمان، عامل اساسی ایجاد بازار سیاه و نارضایتی تولیدکنندگان است. سیمان محصولی استراتژیک در مصرف داخلی و صادرات است که در چند ماه اخیر با فراز و فرود‌های زیادی همراه بوده است. خبر از کمبود سیمان و نایاب شدن سیمان و... که موجب می‌شود در هر روز فکر کنیم پروژه‌های توسعه کارخانه‌ها به تعطیلی می‌انجامد.

عمر صنعت سیمان در کشور ما به ۷۰سال می‌رسد و طی دهه‌های مختلف، سیمان همواره با فراز و فرود‌های جدی روبه‌رو بوده است. کارشناسان معتقدند که با توجه به اهمیت سیمان به عنوان یک ماده تصمیم‌ساز، تاکنون سازوکار مناسبی برای این محصول اتخاذ نشده است و تنها کار انجام شده ورود و خروج سیمان به سبد حمایتی دولت بوده است.

کارشناسان سیمان از یکسو معتقدند که قیمت کنونی سیمان با وجود پایین‌بودن، سود مناسب را نصیب کارخانه‌داران می‌کند و از سوی دیگر نیز معتقدند که ثابت ماندن قیمت سیمان موجب کندی روند تولید می‌شود و این شرایط تنها به نفع دلالان سیمان تمام می‌شود و کمبود نقدینگی موجب می‌شود واحد‌هایی که درصدد راه‌اندازی طرح‌های توسعه‌ای هستند، با رکود این طرح‌ها روبه‌رو شوند.

پروژه‌ها که با پیشرفت کار، ماهانه بیش از ۲درصد در ماه با سرعت انجام می‌شد، به دلیل عدم مشارکت جدی در افزایش سرمایه‌ها، کاهش دادن تسهیلات بانک‌های دولتی و رویکرد اجباری شرکت‌های سیمان به اخذ تسهیلات گران‌قیمت بانک‌های خصوصی به زیر یک‌درصد رسیده است.این در حالی است که با توجه به برنامه چشم‌انداز آتی، مصرف سرانه سیمان افزایش می‌یابد. میزان تولید کنونی سیمان در کشور ما ۳۴میلیون تن است که باید تا پایان سال، ۵/۲ تا ۳میلیون تن به ظرفیت تولید آن اضافه شود.

هم‌اکنون قیمت تمام شده سیمان در کارخانه‌ها تا وقتی که به دست مصرف‌کننده برسد دو تا سه برابر می‌شود.برزخ به وجود آمده برای سیمان، شرایط سودجویی دلالان را افزایش داده است و البته روشن است که دو نرخی بودن یک محصول همیشه باعث ایجاد بازار سیاه برای آن محصول می‌شود.

خروج سیمان از سبد حمایتی دولت

یکی از کار‌هایی که برای تک‌نرخی شدن و بهبود اوضاع سیمان ارائه شده است، خارج کردن این وضعیت از سبد حمایتی دولت و آزاد کردن قیمت آن است.

یک مخالف آزادسازی چه می‌گوید

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی به باشگاه خبرنگاران جوان درباره خروج سیمان از سبد حمایتی دولت، گفت: هم‌اکنون به دلیل کمبود سیمان و توزیع نامناسب این کالا، خارج شدن سیمان از سبد حمایتی دولت به صلاح کشور نیست. عبدا... حسینی افزود: هر زمان که سیمان به اندازه نیاز بازار و توزیع عادلانه تولید و دست‌های واسطه‌گران و سوء‌استفاده‌گران از این کالا قطع شد، می‌توان این کالا را از سبد حمایتی خارج کرد، اما هم‌اکنون این کالا باید در کنترل و حمایت دولت باقی بماند. حسینی معتقد است، چون در‌حال‌حاضر تقاضای سیمان از عرضه آن بیشتر است، وارد شدن این کالا در بورس و خروج آن از سبد حمایتی دولت گران شدن این کالا را در پی خواهد داشت. با این حال کارشناسان معتقدند که زمستان بهترین زمان برای آزادسازی قیمت سیمان است.

ادهمی: دولت به ما فرصت دهد

هوشنگ ادهمی، عضو هیات‌مدیره شرکت سیمان غدیر است. وی با اشاره به افزایش تولید واحدهای جدید سیمانی، افزایش ظرفیت این واحدها، وجود مازاد تولید از سویی و کاهش مصرف در برخی از استان‌های سردسیر کشور به خبرنگار «مهر» می‌گوید: دولت باید با استفاده از این فرصت عرضه و تقاضا را در کشور به تعادل برساند. هوشنگ ادهمی معتقد است که دولت هم‌اکنون باید با آزادسازی قیمت سیمان و خروج آن از سبد حمایتی دولت، به واحدهای تولیدکننده بخش‌خصوصی سیمان فرصت دهد تا برای سال آینده، خود را در زمینه صادرات و بازسازی فرصت‌های از دست رفته آماده کند. به گفته وی، با آزادسازی قیمت سیمان و خروج آن از سبد حمایتی دولت، تولیدکنندگان سیمان می‌توانند برای پوشش نیاز سال آینده بازار سیمان و جذب منابع مالی جهت تسریع عملیات واحدهای در دست اجرای خود را تجهیز کنند.

رانت توزیع به سود تولید

برخی کارشناسان بر این باورند که با مطرح شدن بحث ورود سیمان به بورس‌فلزات، تولیدکنندگان نسبت به تولید تشویق می‌شوند، چرا که با ورود سیمان به بورس‌فلزات، قیمت واقعی آن در مقابل عرضه و تقاضا کشف می‌شود، زیرا که هیچ‌گاه نمی‌شود با عرضه کم و تقاضای زیاد قیمت را متعادل و ثابت نگه داشت. البته برخی پیش‌بینی‌ها نیز خلاف این امر را ثابت می‌کند. از آنجا که قرار بود سیمان در نیمه دوم سال ۸۵ وارد بورس‌فلزات شود، پیش‌بینی می‌شد که به ظرفیت تولید سیمان افزوده شود و همچنین چند واحد جدید وارد مدار تولید شود که در این صورت نگرانی از کمبود عرضه و احتمال افزایش قیمت از بین می‌رفت و همچنین تقاضا برای سیمان نیز کاهش پیدا می‌کرد و این عوامل موجب می‌شد که بازار سیمان به بازار متعادلی تبدیل شود و قیمت‌ها جهش زیادی نداشته باشند. ورود سیمان به بورس‌فلزات موجب می‌شد که سود حاصل از فروش سیمان به کارخانه‌های سیمانی کشور برسد و در نتیجه طرح‌‌‌های نیمه‌کاره تکمیل شود و بهره‌برداری از آنها آغاز شود و به تبع آن تولید سیمان نیز بالا برود و سودی که قبلا به جیب دلالان وارد می‌شد، نصیب تولیدکنندگان سیمان ‌شود.

هزینه‌های سربار

تولیدکنندگان این کالا از هزینه‌های سرباری که به کارخانه‌ها تحمیل می‌شود شاکی هستند. از این هزینه‌ها می‌توان به افزایش دستمزدها و افزایش هزینه حمل و نقل مواد اولیه اشاره کرد. به عنوان نمونه ماده اولیه‌ای مانند کلینکر در برخی از کارخانه‌ها به مقدار زیادی اضافه بر ظرفیت تولید وجود دارد، ولی باید به کارخانه‌هایی حمل شود که دچار کمبود این ماده هستند و این هزینه برای کارخانه‌داران زیاد است. «علی محمد‌بد»، یک مدیر با سابقه صنعت سیمان است، وی در همین رابطه می‌گوید: «برخی واحدهای سیمانی مانند زنجان و سپاهان دارای آسیاب کلینکر هستند، که به دلیل نداشتن کلینکر کار این آسیاب‌ها متوقف شده است. این در حالی است که موجودی کلینکر واحدهای سیمانی کشور یک‌میلیون و ۵۰۰هزار تن است. همچنین وی در گفت‌وگو با ایسنا می‌افزاید: برخی از واحدهای سیمانی مانند کارخانه‌های بوشهر، هرمزگان، فیروزکوه و تهران دارای مازاد کلینکر هستند که البته این ماده به واحدهای دارای آسیاب آزاد نمی‌رسد. «بد» با بیان اینکه حمل کلینکر از واحدهای دارای مازاد به کارخانه‌های دارای آسیاب آزاد نیازمند صرف هزینه زیاد است، گفت: این هزینه باعث افزایش قیمت سیمان تولیدی خواهد شد که با ثابت بودن قیمت سیمان فروخته شده از سوی کارخانه‌ها همخوانی نداشته و به این ترتیب تولید سیمان از محل کلینکر مازاد موجود در کشور صرفه اقتصادی ندارد. این در حالی است که استفاده از این ماده موجب می‌شود که ۳۰۰هزار تن سیمان به تولیدات داخل اضافه شده و باعث تعادل عرضه و تقاضا شود.

چالش بزرگ

چالش بزرگی که در تولید و مصرف سیمان

به وجود آمد باعث شد تا دولت برای رفع این چالش مجوز واردات سیمان را برای وزارتخانه‌هایی چون نیرو و مسکن صادر کند. اما این راه‌حل هیچ تاثیری در تسریع و پیشرفت پروژه‌ها نداشت. سید محمود ابطحی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس درباره واردات سیمان معتقد است که دولت به جای مجوز واردات سیمان به وزارتخانه‌ها باید بانک‌ها را برای در اختیار گذاشتن منابع ریالی مورد نیاز پروژه‌ها، تحت فشار قرار دهد تا این پروژه‌ها تا انتهای سال به بهره‌برداری برسد. بازار سیمان که همواره جزو بحث برانگیزترین و مساله‌دارترین بازارهای مصرف در کشور بوده است، اکنون نیز با چالش‌های بزرگی مواجه است که تبدیل به یک معضل شده است. این کالا که تولید آن در کشور هیچ‌گاه جوابگوی مصرف نبوده است هر روز با راهکارهای ریز و درشتی مواجه شده که هیچ‌کدام به نتیجه نرسیده است، چرا که برخی از آنها هیچ‌گاه به مرحله اجرا درنیامده و برخی دیگر نیز نیمه‌کاره رها شده‌اند، اما مساله آنجا است که بازار این کالا نتوانسته است به ثبات برسد. پس سیمان چه زمانی از برزخ خارج می‌شود؟