جواد عبادی*

برای دسترسی همزمان اطلاعات به عموم سرمایه‌گذاران چه باید کرد؟ سرمایه‌گذاران قیمت سهام را براساس جریانات نقدی آتی مورد انتظار و ریسک آن تعیین می‌کنند که مبنای آن دسترسی به اطلاعات معلوم یا برآوردهایی درباره آینده است. بنابراین اطلاعات عامل مهمی در تعیین قیمت سهام است. اطلاعات بازار سهام را با توجه به درجه کارآیی آن می‌توان به ۳ دسته تقسیم کرد: ۱ - اطلاعات تاریخی: مانند اطلاعات قیمتی، حجم معاملات و غیره.

۲ - اطلاعات عمومی: مانند اطلاعات مربوط به درآمد، سود تقسیمی، افزایش سرمایه و... ۳- اطلاعات نهانی: مانند اطلاعات محرمانه درخصوص عقد قراردادهای شرکت در یک بازار کار، اطلاعات با سرعت بالایی تاثیر خود را بر روی قیمت سهام می‌گذارند که همه سرمایه‌گذاران به طور یکسان از آن منتفع می‌شوند.

این در حالی است که متاسفانه در بورس ایران، ضمانت اجرایی مشخصی برای ارائه و افشای اطلاعات به موقع و همزمان برای همگان و شرکت‌های بورسی وجود ندارد و تنها مجازات شرکت‌هایی که افشای اطلاعات شفاف و به موقع ندارند، این است که نماد معاملاتی شرکت متوقف می‌شود که نتیجه آن جز افزایش ریسک عدم نقدینگی بازار سرمایه نیست. در صورتی که دسترسی به اطلاعات نهانی شرکت‌ها، به طور سلسله مراتبی افشا شود، قدر مسلم وجود سوءاستفاده‌کنندگان اطلاعاتی که گاه از میان مدیران و کارشناسان شرکت‌ها هستند، برای همگان مشخص می‌شوند. بنابراین در ابتدای امر مدیران، اعضای هیات‌مدیره، مشاوران، حسابرس شرکت کارشناسان مالی شرکت‌ها هستند که «امکان» استفاده از چنین رانت‌هایی را دارند.همچنین افراد حقیقی یا حقوقی که به نحوی با این افراد و به خصوص مدیران شرکت در ارتباط باشند و نیز کارکنان سازمان بورس و به خصوص کارشناسان بخش نظارت بر شرکت‌ها قبل از افشای اطلاعات به عموم به آنها دسترسی دارند. البته این به این معنی نیست که آنها سوء‌استفاده‌کنندگان اطلاعات نهانی هستند.

گروه بعدی استفاده‌کنندگان از این اطلاعات، شرکت‌های کارگزاری هستند که از طریق ارتباطات و دسترسی سریع‌تر به این‌گونه اطلاعات می‌توانند از آن استفاده کنند و دسته آخر برخی از سرمایه‌گذاران و سهامداران به اصطلاح جزء هستند که به این اطلاعات دسترسی پیدا می‌کنند، لذا تمامی آنها نسبت به افشا و انتشار همگانی اطلاعات نگران هستند. در نهایت امر راهکار‌هایی را که می‌توان برای جلوگیری از رانت اطلاعات در بازار سرمایه کشور پیشنهاد داد، عبارتند از:

۱ - برخورداری از یک سیستم مکانیزه اطلاعاتی منسجم با استفاده از تکنولوژی ارتباطات به طوری که اطلاعات از طریق پایگاه‌های اطلاع‌رسانی شرکت‌ها و سازمان بورس به طور همزمان برای عموم سرمایه‌گذاران افشا شود.

۲ - وجود تعداد زیاد تحلیلگران و متخصصان بازار (Specialist)‌ها همچنین خریداران و فروشندگان جهت شفافیت بیشتر اطلاعات و کشف قیمت.

۳ - افشای ریزمعاملات افراد درجه اول شرکت (Inisider) و تمام افرادی که در معرض رانت اطلاعاتی قرار دارند، برای عموم مردم از طریق رسانه‌ها.

۴ - برقراری سیستم نظارتی دقیق روی معاملات افراد یادشده و اعمال مجازات‌های سنگین برای این افراد در صورت هرگونه سوء‌استفاده از این رانت‌ها.

۵ - اصلاح برخی محدودیت‌های معاملات بازار بورس نظیر: حد نوسان، اعمال حجم مبنا، متوقف ماندن نماد معاملاتی شرکت در طولانی مدت و... جهت افزایش درجه کارایی بازار سرمایه.

*کارشناس بازار سرمایه