علی رضایی‌زاده

با گذشت حدود بیش از یک ماه از راه‌اندازی تابلوی چهارم بورس که به عقیده برخی از کارشناسان اصطلاح واژه تابلوی غیررسمی‌برای این تابلو معنایی ندارد، تاکنون فقط سهام سه شرکت از جمع ۴۳ شرکت حاضر در این تابلو مورد داد و ستد واقع شده‌ که با این گونه آمارها به نظر می‌رسد نفس‌های آخر اسب‌های پیر بورس در حال تمام شدن است. در شرایطی که با تصویب شورای‌عالی بورس و هیات مدیره سازمان بورس اوراق بهادار مقرر شد شرکت‌های زیان ده و مشمول حذف از بورس از اواسط مهر‌ماه (۱۱مهر‌ماه ) در تابلوی چهارم حاضر باشند تا در فرصت ۶ ماهه نسبت به اصلاح ساختار و خروج از ماده ۱۴۱ قانون تجارت اقدام کنند، اما تا چهارشنبه هفته گذشته تنها ۲۲‌میلیون و ۳۴۵‌هزار و ۱۹۲ برگ سهم مورد خریداری سهامداران عمده واقع شده است.

ارزش معامله این تعداد سهام بیش از ۳ میلیارد و ۸۳۳‌میلیون و ۷۶۳‌هزار تومان برآورد شده که متعلق به داد و ستد سهام سه شرکت صنعتی مینو، جام جهان نما (بلر) و آریا الکترونیک ایران است.

این آمار در شرایطی به دست آمده که از ۲۲‌میلیون و ۳۴۵‌هزار سهم کل معاملات یک‌ماه تابلوی چهارم ۲۰‌میلیون و ۸۱۴‌هزار و ۸۱۷ برگ سهم مربوط به معامله عمده و ۶۵‌درصدی آریا الکترونیک ایران بوده که در تاریخ ۶/۸/۸۵ توسط دو شرکت سرمایه‌گذاری و صندوق فرهنگیان در این تابلو معامله شده است. این آمار برای تابلوی چهارم در شرایطی به دست آمد که طبق دستورالعمل ۱۲ ماده‌ای نحوه معاملات تابلوی چهارم، سهام هر شرکت از جمع ۴۳ شرکت منتقل شده به این تابلو فقط یک روز در طول هفته و از ساعت ۳۰/۸ تا ۹ صبح قابلیت داد و ستد را دارا است.

با توجه به مواردی چون زیان دهی، سهام محدود شناور آزاد (Free Folat) عدم اطلاع‌رسانی مطلوب، توقف طولانی نماد معاملاتی، ‌حجم اندک معاملات و تعداد سهام معامله شده و دیگر موارد از ۴۳۴ شرکت پذیرفته شده در بورس شرکت‌های مشمول موارد به تابلوی چهارم منتقل می‌شوند تا در فرصتی که تا پایان سال ۸۵ تعیین شده نسبت به اصلاح ساختارها و خروج از این تابلو اقدام کنند تا شرایط احراز مجدد حضور در بورس را کسب کنند و در غیر این صورت ۴۳ شرکت کنونی و دیگر شرکت‌هایی که به گفته رییس سازمان بورس ۶۰شرکت دیگر تا روزهای آینده به این تابلو افزوده خواهد شد، برای همیشه از بورس حذف خواهند شد.

شرکت‌های تابلوی چهارم با توجه به در نظر گرفتن برخی تسهیلات مانند دریافت مجوز آسان‌تر افزایش سرمایه و عدم وجود محدوده نوسان قیمتی این مزیت را دارند که با توافق و توجه سهامداران عمده از این تابلو خارج و به حیات در بورس ادامه دهند. اما به نظر می‌رسد از جمله دلایل درون‌سازمانی حجم اندک معاملات ۴۳ شرکت کنونی تابلوی چهارم عدم تمایل فعالان حقوقی بازار به حضور در ترکیب سهامداری شرکت‌های زیان ده، بی‌تفاوتی و بی‌انگیزگی برخی سهامداران عمده نسبت به ممانعت حذف از بورس، کاهش نقدینگی‌های بازار و عدم رونق قابل قبول بورس، بی‌اطلاعی سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی از وجود شرکت‌هایی با قابلیت و خروج از زیان و حرکت در مسیر رشد و بالندگی، محدودیت‌های موجود در داد و ستد سهام شرکت‌های تابلوی چهارم مانند معامله روز، یک روز در هفته و عدم فروش سهام در صورت خرید از سوی سهامداران همچنین عدم ترسیم افق روشن این گونه شرکت ها از سوی سهامداران و سرمایه‌گذاران و ترس از آینده این گونه شرکت‌ها باشد.

این موارد در شرایطی مطرح می‌شود که گرفتاری‌های برون سازمانی و غیره چون نیمه دولتی بودن تعدادی از شرکت‌های این گروه،‌ وضعیت تولید و فروش نامطلوب برخی صنایع داخلی، وجود محصولات رقبای خارجی‌، ‌رکود بازار مصرف تولیدات برخی صنایع داخلی به دلیل کیفیت نامطلوب محصولات، موضوع قاچاق (که در میزان تولید و فروش و قیمت تولیدات تاثیرگذار است) و عوامل پیدا و پنهان دیگری باشد که لازمه رفع چنین موانع و نقاط ضعفی تلاش همه گروه‌ها، سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و مسوولان کشور است. چرا که در غیر این صورت ادامه این وضعیت و افزایش تعداد شرکت‌های مشمول حذف از بورس شاید در وهله پیشرفت‌هایی برای ویترین اقتصادی کشور که همان بورس باشد، حاصل شود، اما در بلند مدت نمی‌تواند به نفع اقتصاد کشور و بورس باشد.

این هشدار زمانی قابل تامل‌تر خواهد بود که سازمان بورس اعلام کرده که تا پایان سال تعداد شرکت‌های تابلوی چهارم به عدد۱۰۰ و حتی ۱۲۰ خواهد رسید که در این صورت شاید با حذف بیش از ۲۳‌درصد از کل ۴۳۴ شرکت‌های پذیرفته شده بورس، شاید شاخص‌ها ترمیم شوند و بورس از دست شرکت‌های نامطلوب و زیان‌ده خلاص شود و سهامداران در صورت وجود مشتری نامعلوم قادر به خروج از این شرکت‌ها شوند، اما ادامه این وضعیت در دیدگاه کلان و در بلندمدت حاوی نکاتی است که جا دارد که به آن نگاه ویژه‌ای شود. نگاهی که اولین نکته و نشانه آن به سوی بازار سرمایه و سیاست‌های اشتباه سازمان بورس در گذشته خواهد بود .

سازمان بورس در گذشته و با هدف افزایش شرکت‌های بورسی در برخی موارد تنها به کمیت توجه کرد و از پذیرش شرکت‌ها با سرمایه اندک و ناتوان در تدوام سودآوری جلوگیری نکرد و همین عامل موجب شد که در آن دوران خصوصا سال‌های ابتدایی دهه ۷۰ تابلوی معاملات سهام پذیرای شرکت‌هایی که در دیگر بورس‌های دنیا به اسب‌های پیر، معلول و کور مشهورند. پذیرش و عرضه سهام شرکت‌های از صنعت نساجی، غذایی و حتی تولید و سنگ و بلوک مانند ایتالران توسط دولت و بورس در گذشته منجر شد برخی از سهامداران با تکیه بر دولت و بورس به خریداری سهام اینگونه شرکت‌ها اقدام کنند و هم اکنون نظاره‌گر دود شدن سرمایه‌هایی باشند که شاید در دیگر شرکت‌های با ثابت سرمایه‌گذاری می‌کردند با تغییر سرنوشت اقتصادی مواجه می‌شدند.

بر همین اساس جا دارد سازمان بورس و اوراق بهادار با استفاده از این تجربه تلخ در پذیرش شرکت‌ها به گونه‌ای اقدام کنند که ضمن تحقق اهداف سازمانی منافع سهامداران نیز در حداقل ممکن تامین شود. در بازار، هر کس با هر سرمایه و هدفی قادر به خرید و فروش سهام شرکت‌ها است و در شرایطی که آموزش در نظام فرهنگ سهامداری جایگاهی شایسته ندارد، جا دارد شورای‌عالی بورس به همراه سازمان بورس و شرکت در شرف تاسیس بورس زمینه‌هایی را فراهم کنند که از پذیرش شرکت‌های بدون آینده روشن و اسب‌های پیر و فرتوت جلوگیری شود تا دیگر شاهد راه‌اندازی تابلوی چهارم و ضرر و زیان سهامداران نباشیم.

منبع: فارس