محمد خان‌زاده*
در یک تقسیم‌بندی بورس‌ها به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:

بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بورس ارز.
بازار فارکس همان بازار معامله ارزها یا پول‌های خارجی است که 24ساعته بوده و بزرگترین بازار معاملاتی جهان است. بازار فارکس شباهت‌های بسیاری به بازار سهام دارد. همین مطلب در مورد کارگزاران این دو بازار نیز صادق است. با این وجود کارگزاران این دو بازار در چند مورد تفاوت‌های اساسی با همدیگر دارند.
عمده‌ترین تفاوت‌های این دو بازار و کارگزاران آنها عبارتند از:
1 - شکاف قیمتی پایین (low spreads)
منظور از شکاف قیمتی در بازار فارکس که به صورت پیپ (pip) بیان می‌شود تفاوت بین قیمت خرید و فروش اعلام شده ارزها در یک مقطع زمانی مشخص است. کارگزاران فارکس هیچ کارمزدی به مشتریان تحمیل نمی‌کنند و سود آنها از همین تفاوت‌های بین نرخ خرید و فروش به دست می‌آید. با مقایسه کارگزاران بازار فارکس مشخص می‌شود که شکاف‌های قیمتی برابری ندارند. همان‌طور که کارگزاران بازار سهام نرخ کارمزد یکسانی ندارند، اگر در بازار سهام به دنبال کارگزارانی باشید که کارمزد پایینی دارند (در کشور ما نرخ کارمزد کارگزاران برای همه آنها ثابت است) در بازار فارکس کارگزارانی را انتخاب کنید که شکاف قیمتی پایینی را ارائه کرده است.
2 - درجه اعتبار کارگزاران
برخلاف کارگزاران بازار سهام، کارگزاران فارکس در اکثر موارد به بانک‌ها یا موسسات اعتباردهی بزرگ وابسته هستند، چرا که در این بازار اعتبار زیادی به مشتریان داده می‌شود.
3 - خدمات کارگزاری
همانند کارگزاران بازار سهام، کارگزاران بازار فارکس انواع مختلفی از الگوهای معاملاتی را به مشتریانشان پیشنهاد می‌کنند. نمودارهای لحظه‌ای، ابزارهای تحلیل تکنیکی و اخبار لحظه‌ای بازار از جمله این خدمات هستند.
می‌توان قبل از شروع معاملات واقعی، با درخواست سیستم معاملاتی آزمایشی از کارگزاران، امکانات معاملاتی آنها را با هم مقایسه کرد. کارگزاران به طور معمول تفسیرها و تحلیل‌های تکنیکال، بنیادی، شرایط کلان اقتصادی و غیره را در اختیار مشتریانشان قرار می‌دهند، پس کارگزارانی مناسب هستند که همه آنچه را برای موفقیت در این بازار نیاز است در اختیار مشتریان قرار می‌دهند. خدمات کارگزاران فارکس به خاطر ویژگی‌های خاص این بازار از گستردگی بیشتری برخوردار است.
۴ - تنوع در اهرم‌های ارائه شده
در مباحث مالی، وقتی از پول دیگران در معاملات خود استفاده می‌شود به آن اهرم اطلاق می‌شود. در بازار فارکس ممکن است مشریان با ده هزار دلار سرمایه‌گذاری واقعی، در معاملاتی با ارزش 50 برابر پول خود وارد شوند. علت این اعتباردهی بالا در بازار فارکس این است که نوسانات قیمت‌ها که منبع کسب سود است، در حد بسیار پایینی است. یک دلار برابر صد سنت است و نوسانات بازار فارکس به صورت درصدی از سنت است. میزان اهرمی که کارگزار در اختیار مشتریان قرار می‌دهد، به صورت نسبتی بین مبلغ سرمایه‌گذاری و میزان اعتبار کارگزار نشان داده می‌شود. به عنوان مثال نسبت یک به صد به این معنی است که برای هر دلار سرمایه‌گذاری واقعی، کارگزار صد دلار قرض می‌دهد. بسیاری از کارگزاران نرخ یک به 250 را نیز به مشتریانشان ارائه می‌کنند. استفاده از اهرم پایین هم زیان را محدود خواهد کرد و هم سود را و به عکس. فرض کنید شما با مبلغ سرمایه‌گذاری واقعی ده میلیون تومان، نرخ اهرم یک به 50 را انتخاب کرده‌اید و با مبلغ ده میلیون تومان خودتان و 500میلیون کارگزار اقدام به خرید 510میلیون تومان دلار در نرخ 1000 تومان برای هر دلار می‌کنید. اگر قیمت هر دلار به 999 تومان سقوط کند، یعنی هر دلار از 510میلیون دلار شما یک تومان افت پیدا کند، شما مبلغ 51میلیون تومان ضرر می‌کنید. به احتمال زیاد کم نخواهند بود، افرادی که در این موقعیت فرار را بر قرار ترجیح خواهند داد. سرمایه‌گذاری واقعی شما ده میلیون تومان بود، ولی الان 51میلیون تومان ضرر کرده‌اید. اما کارگزاران هم هوشیار هستند و اجازه نمی‌دهند چنین فرصتی اتفاق افتد، به این صورت که با افت قیمت یک ریالی، کارگزار متوجه می‌شود که 50میلیون ریال ضرر کرده‌اید. (چیزی حدود 50درصد سرمایه واقعیتان) کارگزاران می‌دانند که شما هم ریاضیات می‌دانید و با افت قیمتی بیش از دو ریال در هر دلار، پیدا کردن شما کار سختی خواهد بود. پس اجازه کاهش نرخ دلار تا این حد را نخواهند داد و در زمانی که کاهش نرخ به اندازه‌ای باشد که سرمایه‌گذاری واقعی شما امکان جبران زیان را نداشته باشد، دلارهای شما را خواهند فروخت. حال اندکی مثبت به قضیه نگاه کنیم. اگر شما با سرمایه واقعی خودتان ده هزار اسکناس یک دلاری می‌خریدید، به ازای یک تومان افزایش قیمت در هر دلار، سود ده هزار تومانی به دست می‌آورید، ولی در صورت استفاده از اهرمی با نرخ یک به 50 با افزایش یک تومان در هر دلار شما 51میلیون تومان سود به دست می‌آورید و در حالت عکس 51میلیون تومان زیان. اگر سرمایه شما کم است، احتمال کارگزاری با نرخ یک به 250 برای شما بهتر خواهد بود، ولی اگر از نظر سرمایه مشکلی نداشته باشید، کارگزاری برای شما مناسب است که انواع مختلفی از نرخ‌ها را ارائه کند تا شما با توجه به میزان ریسک‌پذیری خودتان و میزان نوسانات ارز مورد نظر یکی از آنها را انتخاب کنید. ولی در میان کارگزاران بازار سهام از چنین اهرم‌هایی خبری نیست.
۵ - انواع حساب‌ها
اکثر کارگزاران بازار فارکس بیش از دو نوع حساب برای مشتریانشان دارند. کوچکترین حساب موجود سرمایه‌گذاری با 250 دلار است که با نرخ اهرمی بالایی پیشنهاد می‌شود. حساب استانداردی که اختیار انتخاب نسبت نرخ اهرمی را هم به مشتریان می‌دهد، مبلغ دو هزار دلار است و مبالغ مازاد بر دو هزار دلار دسته سوم از این حساب‌ها هستند که با داشتن این نوع حساب‌ها می‌توان علاوه بر امکان استفاده از انواع نسبت نرخ‌های اهرمی، بر حسب میزان تمایل از انواع ابزارها و خدمات جانبی شرکت‌های کارگزاری استفاده کرد. هر معامله‌گری باید توجه داشته باشد که کارگزار مورد نظر او از نسبت‌های اهرمی و ابزارهای جانبی متناسب با سرمایه او برخوردار باشد. کارگزاران بازار سهام به طور معمول در مورد میزان مبالغ سرمایه‌گذاری‌، محدودیت‌های کمتری برای مشتریانشان قائل می‌شوند.
۶ - اقدام به معامله
برای شروع به معامله در این بازار همان کاری را باید کرد که برای ورود به بازار سهم انجام می‌شود. مراجعه به کارگزار و افتتاح حساب، با این تفاوت که در بازار فارکس با کارگزار قرارداد خرید اعتباری بسته می‌شود. در این قرارداد مشتری به کارگزار اجازه می‌دهد که چنانچه به خاطر کاهش قیمت سهام، سرمایه‌گذاری واقعی او کاهش پیدا می‌کند و وی نتواند وجوه بیشتری در حساب واریز کند، کارگزار بتواند اقدام به فروش میزانی از سرمایه‌گذاری او که تعهدات او را پوشش می‌دهد در جهت حفظ منافع خود کند. مشابه چنین حالتی در کارگزاران بازار سهام در حالت فروش استقراضی وجود دارد.
استراتژی‌‌های اصلی معامله‌گری در بازار فارکس
تحلیل‌های تکنیکال و بنیادی در بازار فارکس همانند بازار سهام مبنای اصلی تصمیمات معامله‌گران هستند. اما عمده توجه معامله‌گران بازار فارکس به تحلیل‌های تکنیکال است.
تحلیل بنیادی
تحلیل‌های بنیادی در بازار فارکس اغلب پیچیده‌تر از بازار سهام است و اگرچه عمده توجه کسانی که از این تحلیل‌ها استفاده می‌کنند به پیش‌بینی روند بلندمدت معطوف است، اما بعضی از معامله‌گران اقدام به معاملات کوتاه مدت بر اساس اخبار منتشره نیز می‌‌کنند . از جمله شاخص‌هایی که در محاسبات ارزش پول‌های کشورها توسط تحلیلگران بنیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 1 - شاخص خرید مدیران (Purchasing Managers Index) 2 - شاخص قیمت مصرف‌کننده (Consumer Price Index) 3 - شاخص خرده‌فروشی (Retail Sale) 4 - شاخص کالاهای با دوام (Durable Goods) شاخص‌هایی از این قبیل تعدادشان کم نیست، اما علاوه بر این شاخص‌ها که مبتنی بر یک سری داده‌های گذشته است، تحلیلگران بنیادی به جلساتی که در میان دولتمردان تشکیل می‌شود، نیز توجه‌ای ویژه دارند. این کار ناشی از علاقه آنها به دولتمردان نیست، بلکه اخبار جلسات تصمیم‌گیری آنها در ارتباط با مواردی چون سیاست‌های پولی و سیاست‌های مالی است. اخبار این جلسات اثرات قابل توجهی در افت و خیز بازارهای فارکس دارند.
تحلیل تکنیکال
همانند آنچه این تحلیل در بازار سهام انجام می‌دهد، بازار فارکس نیز روند قیمت‌ها را تحلیل می‌کند. تفاوت اصلی در افق زمانی مورد استفاده این تحلیل در بازار سهام و بازار فارکس است. از جمله ابزارهای معمول تحلیل تکنیکال که در بازار فارکس مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: 1 - امواج الیوت (The Elliot Waves) 2 - مطالعه‌های فیبوناچی (Fibonacci Studies) بیشتر معامله‌گرانی که از تحلیل تکنیکال به عنوان مبنای اصلی خرید و فروش استفاده می‌کنند برای بالا بردن دقت پیش‌بینی‌های خود ترکیبی از روش‌ها را به کار می‌برند. اگرچه تاکید عمده معامله‌گران به استفاده توامان از تحلیل تکنیکی و بنیادی است، ولی هر سرمایه‌گذاری احساس می‌کند که یکی از این دو را بیشتر می‌پسندد و از همان هم استفاده می‌کند. بازار فارکس بزرگترین بازار جهان است و علاقه فزآینده‌ای بین عموم مردم برای سرمایه‌گذاری در این بازارها پدید آمده است. اکثر مردم با شتاب به داخل بازار فارکس وارد می‌شوند و وجود اهرم‌های مختلف در اکثر مواقع نه تنها کمکی به آنها در برداشتن بارهایی به مراتب سنگین‌تر از توانشان نمی‌کند، بلکه بار سنگین باعث فرو رفتن آنها در زمین می‌شود. افرادی که قصد ورود به این بازارها را دارند بهتر است با معاملات مجازی و آزمایشی شروع کرده و وقتی که توان سودآوری معقولی را در خود دیدند، اقدام به سرمایه‌گذاری واقعی کنند.
* ناظر بورس تبریز