رسانه‌ها؛ آبی بر آتش هیجانات بورس
در حالی که رفتارهای هیجانی فعالان بازار سهام در هفته نخست تیرماه افت تاریخی شاخص بورس را رقم زد، مدیر روابط عمومی سازمان بورس نقش رسانه‌ها در کنترل این هیجانات در هر مقطعی را مثبت و مهم ارزیابی می‌کند گروه بورس- هدیه لطفی: بورس اوراق بهادار تهران در شرایطی هفته نخست تیرماه را با افت ۲/۴ درصدی بازدهی پشت سر گذاشت که هفته یاد شده به عنوان یکی از بدترین هفته‌های بازار سهام ایران در تاریخ ثبت شد. رخدادی که اگرچه چاره‌اندیشی فوری مدیران اقتصادی کشور را در پی داشت، اما بازدهی بازار از ابتدای سال جاری تاکنون را همچنان منفی رقم زد.
اما بررسی وضعیت بازار سهام نشان می‌دهد که در کنار چاره‌اندیشی به موقع مسوولان اقتصادی برای بهبود اوضاع بورس، رسانه‌ها نیز در این برهه حساس عملکرد خوبی را از خود به نمایش گذاشتند.
گزارشگری اخیر شرکت‌ها در دوره‌های ۱۲ماهه و همچنین ۳ ماهه نخست سال جاری نشان می‌دهد که قریب به اتفاق بنگاه‌های پذیرفته شده در بورس در شرایط مطلوبی به لحاظ بنیادی به سر می‌برند. از این رو وضعیت هفته نخست تیرماه این واقعیت را نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران این بازار شتاب زده عمل کردند و البته در این بین رسانه‌ها با انعکاس واقعیات بازار سهام ترمز رفتارهای هیجانی معامله‌گران بودند، رسالتی که قطعا در زمان رشد غیرمنطقی قیمت‌ها در بازار سهام و تشکیل حباب بارها از سوی رسانه‌ها به آن عمل شده است.
اما اهمیت نقش رسانه‌ها در کنترل هیجانات اخیر بازار سبب شد تا در گفت‌وگو با سعید مستشار مدیر روابط عمومی سازمان بورس و اوراق بهادار به بررسی این موضوع بپردازیم.
او در این گفت‌وگو رسانه‌ها را عاملی مهم در کنترل رفتارهای هیجانی مثبت و منفی بازار سهام دانسته و عملکرد جمیع رسانه‌ها در آگاهی‌بخشی به عموم مردم درخصوص وضعیت بازار سهام آن هم به طور واقعی را حرفه‌ای توصیف می‌کند.
این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:
اخیرا بازار سهام با افت شدید در شاخص‌ها مواجه بود، حال آنکه در شرکت‌های بورسی و وضعیت فعالیتشان اتفاقات بدی رخ نداده بود که منجر به چنین افت سنگینی شود (اشاره به افت ۴ درصدی هفته اول تیر) در این شرایط حوزه اطلاع‌رسانی بازار سرمایه چقدر توانست در کنترل هیجانات بازار موثر باشد؟
همکاران رسانه‌ای فعال در حوزه بازار سرمایه، نه تنها در شرایط خاص، بلکه همواره نقش بسیار موثری در توسعه این بازار داشته و دارند. به بیان دیگر، نقش رسانه‌ها در شرایطی که جو روانی سنگین بر فضای بورس سایه می‌افکند و باعث می‌شود تا برخی از سرمایه‌گذاران فارغ از تحلیل‌های علمی و واقع‌بینانه و صرفا با تکیه بر هیجانات حاکم بر بازار، اقدام به تصمیم درخصوص فروش سهام بگیرند، به همان اندازه حائز اهمیت است که در شرایط رونق و صعود مستمر بازار اهمیت دارد. این اهمیت نیز از جنبه آگاهی‌رسانی براساس اطلاعات صحیح و واقع‌گرایانه است. به عنوان مثال، دو هفته قبل، فضای روانی منفی حاکم بر بازار باعث شد تا تعداد قابل توجهی از سرمایه‌گذاران با اتکا بر جو حاکم و بدون در نظر گرفتن میزان تاثیر واقعی برخی دغدغه‌های موجود بر قیمت سهام، تصمیم به فروش سهام خود بگیرند. در حالی که در همین شرایط در بسیاری از شرکت‌های بورسی شاهد انتشار گزارش‌های سالانه بسیار مثبت و امیدوارکننده بودیم. در چنین وضعیتی، بدون تردید رسانه‌ها به عنوان مرجع انعکاس اخبار و رویدادها می‌توانند ضمن انتشار گزارش‌های مستند و معتبر درخصوص وضعیت شرکت‌ها و صنایع، سرمایه‌گذاران را به تحلیل‌های مبتنی بر اطلاعات و پرهیز از رفتارهای هیجانی دعوت کنند.
در شرایط رشد بازار، حوزه اطلاع‌رسانی بازار سرمایه چگونه عمل می‌کند؟
در وضعیت رشد و صعود فزاینده بازار نیز نقش رسانه‌ها کمتر نیست؛ چراکه در این شرایط نیز ممکن است بسیاری از سرمایه‌گذاران تحت تاثیر فضای مثبت غالب بر بازار و بدون اتکا به میزان ارزش واقعی و عوامل بنیادین موثر بر قیمت سهام، در یک فضای هیجانی اقدام به خرید کنند. طبیعتا چنین رفتاری، در آینده ممکن است اینگونه سرمایه‌گذاران را دچار زیان کند. بنابراین رسانه‌ها می‌توانند با مدیریت فضای هیجانی حاکم بر بازار، در کنار تشویق جامعه به ورود به بازار سهام، اصول و چارچوب‌های کلی تصمیمگیری در این بازار را به صورت مستمر متذکر شده و با انتشار اطلاعات معتبر و واقعی شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران را در یک سرمایه‌گذاری آگاهانه و هدفمند کمک کنند. بنابراین با توجه به این واقعیت مهم که بازار سرمایه همواره در معرض نوسان قرار دارد، باید اذعان کرد که نقش رسانه‌ها در مدیریت رفتارهای هیجانی ناشی از اینگونه نوسانات بسیار کلیدی و اثرگذار است و مصداق این اثرگذاری مثبت حوزه رسانه در مدیریت جو روانی حاکم بر بازار را به ویـژه در هفته‌های اخیـر به وضوح مشاهده کردیم.
با توجه به اینکه بخشی از افت‌های سنگین بورس روانی بود، روابط عمومی سازمان بورس به عنوان مرکز اطلاع‌رسانی بازار سرمایه چقدر توانست در شفاف‌سازی شرایط بازار سهام و اعلام واقعیت‌های بازار سرمایه به عموم مردم موثر واقع شود؟
همانطور که استحضار دارید، در هفته‌های اخیر و با توجه به شرایط حاکم بر بازار، جلسات بسیار مهمی با هدف حمایت از بازار تشکیل و تصمیم‌های عملیاتی بسیار مهمی نیز در این خصوص اتخاذ شد. جلسه شورای عالی اصل ۴۴ قانون اساسی با حضور رییس‌جمهور و تصمیمگیری درخصوص افزایش حمایت نظام بانکی از بازار سرمایه، افزایش جذابیت اوراق تامین مالی بازار سرمایه، حمایت سهامداران عمده از بازار و تقویت نقش بازار سرمایه در تامین مالی تشکیل شد. همچنین جلسه مشترک وزیر اقتصاد، رییس کل بانک مرکزی و رییس سازمان بورس با هدف تدوین راهکارهای عملیاتی تقویت نقش بانکها در حمایت بازار سرمایه و بلافاصله، جلسه مشترک با بانکها در همین راستا و در نهایت، امضای تفاهم‌نامه با صندوق توسعه ملی با هدف حمایت از بازار سرمایه، بخشی از اقدامات بسیار مهم صورت گرفته در دو هفته اخیر با هدف حمایت از بازار سهام بود. طبیعتا انعکاس سریع، دقیق و کامل تصمیم‌های اتخاذ شده در این راستا به بازار، می‌تواند فعالان بازار را نسبت به عزم جدی مسوولان برای حمایت از بازار مطمئن کرده و آرامش را تا حد زیادی به بازار برگردانـد.
به طور مشخص بفرمایید که چه عملکردی در این خصوص داشتید؟
روابط عمومی سازمان تلاش کرد تا در تعامل سازنده با رسانه‌ها، فعالان بازار را در کمترین زمان ممکن در جریان آخرین اقدامات و تصمیم‌ها به‌منظور حمایت از بازار قرار دهد، به نحوی که بلافاصله پس از برگزاری جلسات و نشست‌ها، اخبار این جلسات به صورت تفصیلی از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی بازار سرمایه و سایر رسانه‌ها منتشر شد. همچنین در این مدت گزارش‌های آماری و مستند بسیار زیادی از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی بازار سرمایه درخصوص وضعیت صنایع بورسی منتشر شده و در اختیار رسانه‌ها و سایر فعالان بازار قرار گرفت. بدون شک این تعامل سازنده میان روابط عمومی سازمان و همکاران رسانه‌ای فعال در این حوزه توانست تا حد زیادی، در مدیریت جو روانی حاکم بر بازار در هفته‌های اخیر موثر واقع شود.
عملکرد رسانه‌ها را در این بیـن چگونه ارزیابی می‌کنیـد؟
بسیار مثبت و موثر. همانطور که گفته شد در کنار همه تلاش‌ها و اقدامات گسترده‌ای که از سوی مسوولان ارشد اقتصادی و بازار سرمایه، به ویژه در هفته‌های اخیر برای مدیریت بازار سهام و حمایت از این بازار صورت گرفت، انعکاس کامل، دقیق و سریع این اقدامات به فعالان بازار و همچنین انتشار مکرر توصیه‌های کارشناسان به سرمایه‌گذاران مبنی‌بر لزوم پرهیز از رفتارهای هیجانی و نیز انتشار گزارش‌های مستدل از عملکرد مالی مطلوب شرکت‌های بورسی و عوامل بنیادین موثر بر قیمت سهام از سوی رسانه‌ها باعث شد تا آرامش تا حد زیادی به بازار بازگردد. بنابراین، عملکرد رسانه‌ها در کنترل فضای روانی حاکم بر بازار، بسیار مثبت و موثر بود و لازم است از همه همکاران رسانه‌ای خودم که به ویژه در هفته‌های اخیر، در این راستا بسیار مدبرانه عمل کردند، تشکر کنـم.
چقدر عملکرد رسانه‌ها در مدیریت هیجانات مثبت و منفی بازار سهام را موثر می‌دانید؟
بدون تردید بازار سهام به دلیل ماهیت خود همواره می‌تواند در معرض نوسانات ناشی از رویدادها و اخبار مختلف قرار داشته باشد. آنچه که در این بین بسیار اهمیت دارد این است که رسانه‌های فعال در حوزه بازار سرمایه علاوه بر انعکاس مستمر اخبار، گزارش‌ها و رویدادهای مرتبط با این بازار که به عنوان رسالت اصلی ایشان محسوب می‌شود، با اتخاذ رویکردی مستمر و پایدار در امر آموزش و فرهنگ‌سازی نحوه رفتار مناسب سرمایه‌گذاران در شرایط خاص را به آنها آموزش دهند. برای مثال، کارشناسان بازار سرمایه همواره بر لزوم تصمیمگیری واقع‌بینانه براساس اطلاعات معتبر و لزوم پرهیـز از رفتارهای هیجانی تاکید دارند و این تاکید صرفا خاص شرایط منفی بازار نیست، بلکه در شرایط رونق بازار نیز چنین رفتاری حائز اهمیت است.
از نظر شما رسانه‌ها باید چگونه عمل کنند؟
آنچه که در این بین مهم است این است که فعالان رسانه‌ای به‌عنوان ابزارهای اثرگذار ارتباطی با سرمایه‌گذاران، ضمن توجه ویژه به امر آموزش سرمایه‌گذاران بخشی از رسانه خود را هرچند اندک به این موضوع اختصاص داده و به صورت پیاپی و از طریق انتشار مطالب آموزشی، تجارب گذشته، مصاحبه با صاحبنظران و افراد موفق در بازار، رویدادهای مشابه در بازارهای مالی بین‌المللی و حتی درج تصاویر، پیام‌ها و کاریکاتورهای آموزشی، رفتارهای صحیح و منطقی و به ویژه در شرایط حاکم شدن فضای روانی در بازار را به سرمایه‌گذاران آموزش داده و این موضوع را نهادینه کنند که تصمیمگیری در بازار سهام در همه شرایط بدون استثنا مستلزم تحلیل واقع‌بینانه اطلاعات معتبر و ارزیابی دقیق میزان تاثیر آنها بر ارزش سهام شرکت‌ها است.
در راستای بهبود این امر چه پیشنهادی دارید؟
آموزش مستمر سرمایه‌گذاران نوپا و غیرحرفه‌ای برای مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری خود از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری، استفاده از خدمات سبدگردانی یا شرکت‌های مشاوره و همچنین، خریداری اوراق بهادار بدون ریسک یا کم‌ریسک مانند اوراق اجاره و مشارکت، می‌تواند بازار را از تبعات ناشی از رفتارهای هیجانی سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای که آشنایـی کافی با بازار سرمایه ندارند، مصون نگه دارد. به هر حال، تاکید بر این نکته ضروری است که گرچه فرآیند آموزش سرمایه‌گذاران فرآیندی میان‌مدت و بلکه بلندمدت محسوب می‌شود، اما قطعا در ارتقای سطح توانمندی ایشان در تصمیم‌گیری‌ها و در نتیجه حرفه‌ای شدن بازار سهام بسیار موثر خواهد بود.
چقدر از مصوباتـی همچون حمایت حقوقی‌ها از بورس، حضور جدی بانکها در بازار سهام و تزریق پول صندوق توسعه ملی به بورس عملیاتی شده است؟
همانطور که در اخبـار مربوطه نیز به صورت تفصیلی اشاره شد، پیرو توافقات بسیار خوب صورت گرفته میان وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و سازمان بورس، نشست‌های مشترک با مدیران عامل بانکها درخصوص راهکارهای عملیاتی‌کردن توافقات صورت‌گرفته برگزار و راهکارهای عملیاتی نیز در این راستا اتخاذ شد که طبیعتا راهکارها و تصمیم‌های اتخاذ شده، به مرور و براساس شرایط بازار اجرایـی می‌شود. همچنین تفاهم‌نامه میان سازمان بورس و صندوق توسعه ملی هم دربرگیرنده مفاد سازنده و ظرفیت‌های بسیار زیاد در جهت حمایت از بازار سرمایه و تقویت شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار است. به‌عنوان نمونه اولویت دادن به شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و یا فرابورس برای استفاده از منابع مالی صندوق به سبب شفافیت مالی این شرکت‌ها، امکان استفاده از منابع صندوق توسط شرکت‌های هلدینگ و سرمایه‌گذاری به‌منظور سرمایه‌گذاری در شرکت‌های تولیدی و در نظر گرفتن اولویت لازم برای پرداخت تسهیلات و حمایت از سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی در قالب اعطای تسهیلات به اشخاص حقوقی و برخی موارد دیگر، ازجمله توافقات صورت گرفته در تفاهم‌نامه با صندوق توسعه ملی است. در همین تفاهم‌نامه مشخص شده است که کارگروهی میان سازمان بورس و صندوق توسعه ملی تشکیل و درخصوص نحوه اجرای مفاد تفاهم‌نامه تصمیمگیری خواهند کرد و طبیعتا روند اجرای تفاهم‌نامه در قالب کارگروه مشترک به صورت جدی و مستمر پیگیـری خواهد شد.
اخیرا سریالی تحت عنوان «سهمی برای دوست» با موضوع بورس از شبکه دوم سیمای جمهوری اسلامی پخش شد. با توجه به اینکه در این سریال برخی مفاهیم کلی بورس مطرح شده، فکر می‌کنید این برنامه چقدر در معرفی بازار سهام به عموم مردم موثر بوده است؟
این سریـال، نخستین سریـال در کشور است که به صورت مستقیم به موضوع بورس پرداخته است. در این خصوص باید به این نکته مهم توجه داشت که قرار نیست در یک سریال تلویزیونی که طبیعتا باید در اولویت اول از جذابیت‌های داستانی برای جذب مخاطب برخوردار باشد، آموزش سرمایه‌گذاری در بورس صورت بگیرد. آنچه که در این سریال مدنظر بود معرفی صنعت کارگزاری به‌عنوان واسطه اصلی میان سرمایه‌گذاران و بازار سهام و همچنین ارائه برخی اصول و مفاهیم کلی سرمایه‌گذاری در بورس، مانند لزوم نگاه بلندمدت و رفتار آگاهانه، امکان مشارکت همه قشرها در بازار سرمایه، معرفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری، معاملات آنلاین و مفاهیمی مانند سبد سهام، نگاه بلندمدت و ... بود که به نظر من تا حد زیادی در این امر توفیق داشت. همچنین در کنار معرفی بورس به عنوان یک بازار برای سرمایه‌گذاری قانونی و نظام‌مند، برخی گزینه‌های ناسالم و غیرقانونی سرمایه‌گذاری که متاسفانه در جامعه امروزی نیز با آن مواجه هستیم، به تصویر کشیده شد تا بیننده بتواند مقایسه‌ای میان این دو داشته باشد.
آیا آشنایی کلی مردم با بورس باوجود تخصصی بودن این بازار، برای فعالیت مردم در آن کافی است؟
به زعم بنده اگر نتیجه این سریال این بوده باشد که بینندگان با فضای کلی بورس به عنوان یک گزینه مناسب برای سرمایه‌گذاری آشنا شده و صنعت کارگزاری را به عنوان دروازه ورود به بورس شناخته باشند، بخش زیادی از اهداف ما محقق شده است. کما اینکه هیچگاه در سریال تلویزیونی نمی‌توان به صورت مستقیم و بسیار برجسته اقدام به آموزش مردم کرد و طبیعتا هرگونه رویکرد آموزشی باید با ظرافت در متن داستان لحاظ شود. در کنار همه این موارد، توجه به این نکته بسیار مهم نیز ضروری است که سریال سهمی برای دوست، اولین مجموعه تلویزیونی در کشور است که متن اصلی داستان آن در فضای بورس و یک شرکت کارگزاری بورس اتفاق می‌افتد و طبیعتا اولین تجربه‌ها لزومـا بدون کاستی نخواهنـد بود، اما بدون تردید اینگونه اقدامات علاوه‌بر تاثیر قابل توجهی که در معرفی بورس به مردم دارد، راه را برای سایر دست‌اندرکاران عرصه فرهنگ و هنر برای ورود به این عرصه هموار کرده و حداقل این دغدغه را در ذهن آنها ایجاد می‌کند که همانند موضوعاتی مانند مباحث بانکی، نیروی انتظامی و ... که در اغلب فیلم‌ها مشاهده می‌شود، می‌توان از موضوعی به نام بورس نیز در نگارش فیلمنامه‌ها و تهیـه آثار تلویزیونی و سینمایی استفاده کرد.
آیا سایر برنامه‌های فرهنگ‌سازی سازمان، به ویژه برنامه‌هایی که از طریق صدا و سیما پخش شده، در دستیابی به اهداف خود موفق بوده است؟
سایر برنامه‌های فرهنگ‌سازی که توسط سازمان به صورت گسترده در یکی دو سال اخیر به اجرا گذاشته شده، اعم از برنامه‌هایی که از طریق رسانه‌های مختلف منعکس شده یا اقداماتی مانند راه‌اندازی تالار مجازی بورس یا انتشار و توزیع گسترده کتب، جزوات و لوح‌های فشرده آموزشی، توانسته در معرفی بازار سرمایه به عموم مردم بسیار موثر باشد و شاید بتوان ادعا کرد یکی از علل ورود سهامداران جدید به بازار و افزایش شمار سهامداران بورس در دو سه سال اخیر، اجرای همین برنامه‌های فرهنگ‌سازی بوده است. در عین حال اعتقاد جدی دارم که برنامه‌های فرهنگ‌سازی باید با رویکردی بلندمدت، با شیب ملایم و در عین حال به صورت مستمر به اجرا گذاشته شود تا بتواند در افزایش مشارکت آگاهانه و هوشمندانه مردم در بازار سرمایه، موثر باشد.
آیا برنامه‌های آموزشی جدیدی بر همین محوریت در دستور کار قرار دارد؟
در سال جاری هم با همین رویکرد، برنامه‌های آموزشی جامع و مفصلی تدوین شده است که به زودی به اجرا گذاشته خواهد شد. به عنوان مثال، در حال تولید مجموعه آموزشی ۲۰۰ قسمتی با هدف آموزش کامل و عملیاتی نحوه سرمایه‌گذاری در بورس به مردم، جهت پخش از شبکه آموزش سیما هستیم که امیدواریم به زودی، پخش این مجموعه آغاز شود. همچنین برنامه‌های تفصیلی از جمله ساماندهی و اعطای مجوز به موسسات آموزشی جهت برگزاری دوره‌های آموزشی مرتبط با بازار سرمایه در سراسر کشور تدوین شده و در حال اجرا است که بدون تردید در افزایش سطح شناخت مردم نسبت به بازار سرمایه موثر خواهد بود.
ارسال نظر