گارو هوانسیان‌فر*

در حسابرسی‌ها رسیدگی‌هایی وجود دارند که فراموش شده‌اند. راستی علت چیست؟ گرچه بعضی‌ها ممکن است معتقد باشند که این موارد بی‌اهمیت و جزئی هستند (البته به هیچ وجه چنین نیست)، بنابراین انجام آنها جز وقت تلف کردن، چیز دیگری نیست!! حال به چند مورد از این رسیدگی‌ها به صورت نمونه اشاره می‌کنم: ۱- مطالعه دفتر اندیکاتور:

مطالعه دفتر اندیکاتور از اولین روز سال مالی واحد مورد رسیدگی تا آخرین روز ترک محل واحد مورد رسیدگی از اهمیت بسیاری برخوردار است. با مطالعه آن می‌توان به موارد مختلفی پی برد و این موارد باعث می‌شود که حسابرس به دنبال اسناد و مدارک و... در واحد مورد رسیدگی برود. ممکن است نامه غیرعادی از محلی دریافت شده باشد که با مطالعه موضوع آن که به صورت خلاصه در دفتر اندیکاتور نوشته شده، به آن نامه مراجعه و با مطالعه متن کامل آن، احتمالا به موضوع با اهمیتی که روی صورت‌های مالی ممکن است اثر گذارد، پی برد. البته مطالعه دفتر اندیکاتور باید توسط شخصی صورت گیرد که در حد حسابرس یا حسابرس ارشد باشد تا بتواند از روی خلاصه‌هایی که در دفتر اندیکاتور ثبت شده، اهمیت موضوعات را برای پیگیری بیشتر تشخیص دهد. همچنین با مطالعه خلاصه نامه‌های ارسالی از طرف واحد مورد رسیدگی نیز می‌توان احتمالا به مطالب مهمی پی برد که با پیگیری آن مطالب، موضوعات مهمی برای حسابرس روشن شود که احتمالا در حساب‌ها منعکس نشده باشد یا نیاز به بررسی کامل آن موضوعات باشد. به طور خلاصه باید گفت که مطالعه دفتر اندیکاتور هر واحد مورد رسیدگی بسیار سودمند است و یکی از مراحل مهم رسیدگی است. خواننده (حسابرس) گرامی، آیا شما چنین کاری را انجام می‌دهید؟

۲- بررسی دفتر و اسناد و مدارک درب کارخانه:

یکی از مراحل مهم حسابرسی که می‌توان به وسیله آن به موارد بسیار مهم پی برد، بررسی دفتری است که در قسمت نگهبانی واحدهای مورد رسیدگی نگهداری می‌شود و همچنین یک نسخه از اسناد و مدارکی است که در آن قسمت بایگانی می‌شود. معمولا در دفتری که در قسمت نگهبانی واحدهای تولیدی یا بازرگانی نگهداری می‌شود، مشخصات اجناس و کالاهای وارده یا خارج شده از کارخانه با ذکر شماره وسیله نقلیه، نوع جنس، مقدار جنس، تاریخ ورود یا خروج و سایر موضوعات مرتبط به صورت خلاصه درج می‌شود. با بررسی این دفتر می‌توان مشخصات اجناس وارد شده به واحد مورد رسیدگی یا خارج شده از آن را یادداشت کرده و به دفاتر حسابداری مراجعه و کنترل کرد که آیا ورود یا خروج اجناس یاد شده در دفاتر حسابداری منعکس شده‌اند یا خیر؟ عکس این عمل را هم می‌توان انجام داد. یعنی از دفاتر حسابداری مواردی را یادداشت (البته در رابطه با ورود یا خروج اجناس به یا از واحد مورد رسیدگی) و به دفتر نگهبانی مراجعه و کنترل کرد که آیا آن موارد در دفتر نگهبانی منعکس شده‌اند یا خیر؟ سال‌ها پیش شرکتی را حسابرسی می‌کردیم که این کار را در آنجا نیز انجام دادیم. در بعضی موارد مشاهده کردیم که ورود یا خروج اجناس در دفتر نگهبانی درج نشده بود، در صورتی‌که آن موارد در دفاتر حسابداری ثبت شده بود. مطلب را از مدیر مالی آن شرکت پرسیدم و ایشان در جواب چنین گفت: «نگهبان ما بیسواد است و علت عدم ثبت این موارد در دفتر نگهبانی نیز از بیسوادی یا کم‌سوادی اوست!» اگر نگهبان کارخانه بیسواد است، پس چگونه بعضی موارد را می‌تواند بنویسد و بعضی‌ها را نمی‌تواند؟ بعدا مشخص شد که در این شرکت سوءاستفاده‌های کلان توسط مدیران و کادر مالی صورت گرفته بود که باعث اخراج کل کادر مدیریت و امور مالی شد.

همچنین در دفتر نگهبانی هر کارخانه معمولا یک نسخه حواله‌های خروج اجناس و محصولات از کارخانه و سایر مدارک نگهداری می‌شود. این نسخ حواله‌های خروج اجناس را می‌توان با مراجعه به دفاتر حسابداری کنترل کرد که آیا در آنجا ثبت شده‌اند یا خیر؟ در این رابطه باید به مشخصات کالا و تعداد یا مقدار آنها نیز دقت کرد. در شرکتی از روی نسخ حواله‌های خروج اجناس از کارخانه که در قسمت نگهبانی نگهداری می‌شد، توانستیم پی ببریم که مقدار قابل توجهی محصولات از کارخانه خارج شده بود (فروش محصولات) که در دفاتر حسابداری منعکس نشده بود! مسوولان آن شرکت به هیچ وجه فکر نکرده بودند که حسابرس می‌تواند به دفتر نگهبانی نیز مراجعه کرده و اطلاعاتی را از آنجا کسب و سپس با دفاتر حسابداری مقایسه و ثبت آنها را در دفاتر حسابداری کنترل کند. خواننده (حسابرس) عزیز، آیا این رسیدگی را هم در حسابرسی‌های خود انجام می‌دهید؟

ممکن است بعضی‌ها بگویند که بودجه زمانی انجام کار که در بیشتر موارد بین دو تا سه هفته است (البته برای شرکت‌های متوسط و بزرگ)، اجازه انجام چنین رسیدگی‌هایی را به آنها نمی‌دهد. متاسفم که در پاسخ به آنها باید بگویم که این عذر بدتر از گناه است. حسابرسی را باید به طور کامل انجام داد و برای این کار هم باید قیمت مناسب برای کار حسابرسی پیشنهاد کرد و قیمتی که پیشنهاد می‌شود باید با در نظر گرفتن انجام کلیه موارد مهم در حسابرسی باشد. البته پیشنهاد قیمت مناسب برای انجام کار حسابرسی مساوی است با از دست دادن کار، زیرا قیمت‌شکن‌های حرفه‌ای بیکار ننشسته‌اند تا یک موسسه حسابرسی معتبر با قیمت نسبتا مناسبی یک کار حسابرسی را به‌دست آورد. آنها با پیشنهاد نازلترین قیمت‌ها (البته برای انجام ندادن کار حسابرسی)، به هر نحوی که شده کار حسابرسی را به‌دست می‌آورند.

بعضی‌ها در مواردی توانسته اند با قیمت‌شکنی و عدم انجام کار حسابرسی به صورت کامل و طبق استانداردها، درآمد‌های کلانی را کسب کنند و عده‌ای خام و کم تجربه را قانع سازند که داشتن درآمد زیاد (حالا از هر طریقی که شده)، دلیل بر داشتن تجربه و دانش حرفه‌ای در سطح بالا است. به قول معروف، هر که بامش بیش، برفش بیشتر. هر که درآمدش بیش، دانش و معلومات حرفه‌ای حسابرسی و حسابداری‌اش بیشتر! در واقع، قیمت‌شکن‌های حرفه‌ای، برندگان اصلی این بازی هستند.

*حسابدار رسمی - عضو پیوسته انجمن

حسابداران خبره مدیریت انگلستان