عباس هشی*

با توجه به توضیحات مشروحه زیر، منطق حکم می‌کند اگر مالیات توافقی از نوع مشاغل برای مردم و دولت راحت‌تر است پیشنهاد می‌شود به دیگر فعالان اقتصادی (از جمله شرکت‌های بورسی) هم فرصت طلایی مالیات توافقی بدهند که هم برای مودی رضایتبخش است هم برای دولت کمتر هزینه دارد. یا اینکه قانون م.م در فرآیند فرهنگ خوداظهاری پذیرفته و اجرا شود. حال یک سوپر،‌یک نانوایی، یک قصاب، یک جواهر فروش واقع در میدان محسنی، بازار، یا محل دیگر فعال است اگر چه آنها ملزم به نگهداری دفتر قانونی (از نوع ساده‌تر هستند) اما سازمان امور مالیاتی از آنها مالیات توافقی می‌گیرد مثلا مالیات آنها در سال حدود ۳ الی ۱۰‌میلیون‌تومان است (با نرخ مالیاتی ۱۰ تا ۳۵‌درصد) با این نرخ متوسط سود فرضی آنها ۱۰‌میلیون تا ۳۰‌میلیون‌تومان در سال است. اگر نرخ بازده سود را فقط ۱۰‌درصد فروش بدانیم یعنی اینکه این مغازه‌ها در سال ۱۰۰‌میلیون‌تومان الی ۳۰۰‌میلیون‌تومان فروش دارند. آیا واقعا‌ فروش یک مغازه در میدان محسنی ۳۰۰‌میلیون‌تومان است؟ به این می‌گویند مالیات از نوع توافقی.

یک شرکت، یک موسسه حسابرسی (با ایجاد اشتغال)، مالیات بر سود می‌پردازد، (حداقل ۵‌درصد ناخالص درآمد) مالیات بر حقوق کارکنان می‌پردازند و به طور قطع متوسط مالیات پرداختی مستقیم و غیرمستقیم یک شرکت/ موسسه بیش از ۲۰‌درصد ناخالص فروش است، آن هم با فرآیند ارائه گزارش‌های مالی. گاه با برخورد بخشنامه‌ای و نظر شخصی ممیز، یعنی هزینه غیرقابل قبول برای مودی، اعتراض نسبت به برگ تشخیص مالیاتی و مراجعه به هیات‌‌های حل اختلاف، شورایعالی مالیاتی دیوان عدالت می‌شود و جان کلام این رویه موجب نارضایتی مودی مالیاتی، هم می‌شود (ضمن بی‌عدالتی مالیات)، افزون بر آن سازمان مالیاتی هم باید کلی هزینه پرسنل و کادر تشخیص و غیره داشته باشد.

شرکت‌های بورسی شفافیت اطلاعاتی دارند یعنی کلیه صورت‌های مالی آنها از جمله حساب سود و زیان در سایت اعلام می‌شود همگی ‌صورت‌های مالی حسابرسی شده دارند، بیشتر گزارش حسابرسی مالیاتی ارائه می‌دهند آنهم به این امید که طبق ماده ۲۷۲ این گزارش ملاک صدور برگ تشخیص قرار‌گیرد که در بسیاری از موارد این اتفاق نمی‌افتد.

سودخالص (اگر داشته باشند) خوش بینانه حدود ۴‌درصد تا ۱۰‌درصد فروش است. مالیات ابرازی با نرخ ۲۵‌درصد، که محاسبه شود مالیات قابل پرداخت ۱ تا ۵/۲درصد فروش است. یعنی اینکه در یک شرکت با فروش ۱۰‌میلیارد‌تومان در سال (که دهها کارمند و کارگر دارد) مالیات این شرکت ۱۰۰‌میلیون‌تومان است. علاوه برآن مالیات، نسبت به حقوق پرداختی به کارکنان مالیات هم می‌پردازد این شرکت شفافیت مالی دارد، حساب و کتاب و اظهارنامه دارد، گزارش حسابرسی مالیاتی هم می‌دهد. و بیشتر خلاف ماده ۲۷۲ ق.م.م مشمول رسیدگی بعدی می‌شود و احتمالا مالیات قابل پرداخت بیشتر از مبلغ مالیاتی ابرازی ایشان است.