یک ثانیه دردسرساز در رقابت هزارمیلیارد تومانی سایپا
روز چهارشنبه گذشته به‌رغم اعلام آخرین قیمت در یک‌ثانیه قبل از پایان مهلت قانونی، معامله عمده سایپا انجام نشد
به گفته مدیرعامل بورس، با توجه به اینکه معامله عمده‌ای روی سهام سایپا انجام نشده، رقابت خریداران امروز ادامه پیدا خواهد کرد

گروه بورس- علیرضا باغانی: در شرایطی که انتشار مصوبه دولت در مورد واگذاری رد دیونی سایپا به دو نهاد عمومی به مهم‌ترین خبر آخرین روز معاملاتی هفته گذشته تبدیل شده بود، در همان روز و در حین رقابت تنگاتنگ خریداران بلوک 18‌درصدی غول خودروساز ایران، یکی از خریداران قیمت آخر را پیشنهاد کرد.
به گزارش خبرنگار دنیای اقتصاد و بر اساس اخبار رسیده، در ساعت ۱۱ و ۵۴دقیقه و ۵۹ثانیه روز معاملاتی چهارشنبه، کارگزاری عمران فارس که برای کنسرسیومی به رهبری سرمایه‌گذاری کارکنان سایپا در رقابت حضور دارد، قیمت ۴۹۵تومان را برای خرید هر سهم بلوک ۱۸‌درصدی «خساپا» وارد سیستم معاملات کرد، پیشنهادی که تا ۵ دقیقه و یک ثانیه بعد از آنکه ساعت معاملات پایان می‌پذیرد، همچنان بالاترین قیمت اعلام شده بود. به این ترتیب بود که صدور دستور خرید پایانی توسط کارگزاری عمران فارس به ماجرایی تبدیل شد که بر مبنای آن طبق دستورالعمل معاملات عمده، کارگزاری مزبور مدعی خرید بلوک سایپا باشد، چرا که بعد از آن هیچ دستور خریدی وارد سامانه نشده است.
دستورالعمل چه می‌گوید؟
در این خصوص در بند ۱۴دستورالعمل معاملات عمده سهام در بورس تهران آمده است:‌ «کارگزار فروشنده در صورتی که بالاترین قیمت پیشنهاد خرید بزرگ‌تر یا مساوی قیمت پایه اعلام شده باشد، با رعایت بند ۱۷ این دستورالعمل تا پایان ساعات معاملات همان روز ملزم به عرضه سهام است.
عدم‌رعایت چنین امری تخلف محسوب شده و مراتب توسط مدیریت نظارت بر بازار کتبا به دبیرکل جهت رسیدگی اعلام خواهد شد.» افزون بر این در بند 15 این دستورالعمل که به شرایط الزام ورود سفارش فروش پرداخته شده، آمده است: «در صورتی‌که تا 5 دقیقه پایانی ساعات معاملات هیچ سفارش خریدی در سامانه موجود نباشد، و تا این زمان کارگزار عامل (فروشنده) نیز سفارش فروشی در سامانه نداشته باشد، فقط به منظور حفظ سابقه در سامانه معاملات، کارگزار فروشنده در 5 دقیقه پایانی این سفارش خود را به قیمت پایه وارد سامانه می‌نماید. بدیهی است با توجه به بند 17، امکان خرید این سفارش برای کارگزاران وجود ندارد.»
همچنین طبق بند ۱۶ این دستورالعمل، «در صورتی ‌که فروشنده سهام (مالک سهام) پس از درخواست کارگزار عامل (فروشنده) به هر دلیلی از واگذاری سهام منصرف گردید، سازمان بورس می‌تواند سهام یاد شده را جهت بررسی موضوع تا رسیدگی کامل، در سامانه معاملات به صورت غیرقابل معامله در آورد.» اما در بند ۱۷ که مهم‌ترین بند دستورالعمل معاملات عمده سهام در بورس تهران است، نیز در مورد حداکثر زمان برای ورود پیشنهاد خرید اعلام شده «در صورتی‌که بالاترین پیشنهاد خرید پس از ۵ دقیقه پایانی ساعات معاملات وارد سامانه شود به جهت جلوگیری از بروز مشکلات و عدم شفافیت لازم، معامله عمده قابل انجام نبوده و کارگزار فروشنده حق فروش سهام را ندارد. حتی اگر از زمان بالاترین پیشنهاد خرید در سامانه ۳ دقیقه گذشته باشد. سازمان در این حالت حق ابطال معامله را خواهد داشت. این معامله در روز معاملاتی بعد به شرح بند ۱۸ ادامه خواهد یافت.»
طبق بند 18 نیز «کارگزاری که بالاترین پیشنهاد خرید را پس از 5 دقیقه پایانی وارد سامانه می‌نماید، عملا از انجام معامله در روز یاد شده جلوگیری کرده است. بنابراین در روز معاملاتی بعد، پس از ارسال پیغام مدیریت نظارت بر بازار مبنی بر ادامه رقابت معامله عمده، مجددا موظف است، پیشنهاد خرید را با همان قیمت وارد سامانه نماید و کارگزار فروشنده نیز حق انصراف از انجام معامله در روز بعد را ندارد. نام کارگزار خریدار و فروشنده متخلف در این بند کتبا توسط مدیریت نظارت بر بازار به دبیرکل جهت رسیدگی اعلام خواهد شد.»
با این وصف، بر اساس ۵ بند مطرح شده در دستورالعمل معاملات عمده سهام در بورس تهران، کارگزاری عمران فارس که در ساعت ۱۱ و ۵۴ دقیقه و ۵۹ ثانیه یعنی ۵‌دقیقه و یک‌ثانیه مانده به پایان معاملات، قیمت جدید پیشنهاد کرده و تا ۳ دقیقه بعد از آن نیز قیمت جدیدی وارد سامانه نشده، می‌توانسته بلوک ۱۸‌درصدی را برای کارکنان سایپا خریداری کند و عدم واگذاری بلوک به آخرین خریدار بر خلاف دستورالعمل ذکر شده است.
آن یک ثانیه دردسرساز!
در این حال، هادی بیدختی مدیرعامل کارگزاری عمران فارس در تشریح ماجرای بلوک سایپا در روز چهارشنبه گذشته، گفت: از آنجا که قیمت جدید از سوی این کارگزاری در ساعت ۱۱ و ۵۴دقیقه و ۵۹ ثانیه یعنی یک ثانیه کمتر از ۵ دقیقه پایانی معاملات وارد سامانه شده است، بنابراین مشمول بند ۱۷ دستورالعمل نمی‌شود و طبق آن کارگزار فروشنده با توجه به آن موظف به عرضه سهام و انجام معامله بوده است.
وی تاکید کرد: آخرین قیمتی که عدد 495تومان بوده، از سوی کارگزاری عمران فارس اعلام شده و از آنجا که خریداران قیمت جدیدی را در مهلت مقرر 3 دقیقه اعلام نکرده‌اند و حتی تا پایان معاملات یعنی 5 دقیقه و یک‌ثانیه پس از اعلام آخرین قیمت، نرخ جدیدی وارد نشده است، طبق دستورالعمل معاملات عمده، معامله باید انجام می‌شد و رقابت پایان می‌یافت.
بیدختی در پاسخ به این پرسش که آیا با این وصف، بلوک ۱۸‌درصدی سایپا امروز مجددا عرضه می‌شود یا این که شما پیگیر ماجرای چهارشنبه و پایان رقابت هستید؟ گفت: در این رابطه روز چهارشنبه مذاکراتی با مسوولان خصوصی‌سازی و شرکت بورس صورت گرفت و قرار است روز شنبه نیز با مسوولان سازمان بورس مذاکراتی صورت گیرد، تا آنها نظر خود را درباره این اتفاق اعلام کنند.
بورس طبق مقررات برخورد کند
به گفته کارگزار خریدار سایپا، به نظر می‌رسد که در مورد آخرین قیمت بلوک سایپا طبق بند ۱۴ تا ۱۸ دستورالعمل معاملات عمده سهام در بورس، موضوع روشن است و ما انتظار داریم طبق مقررات موجود با این ماجرا برخورد شود، چرا که همه چیز شفاف اتفاق افتاده و قیمت یک ثانیه قبل از ۵ دقیقه پایانی وارد شده و تا ۳ دقیقه بعد، قیمت جدیدی اعلام نشده، در حالی که زمان لازم وجود داشته است، بنابراین کمترین توقع ما می‌تواند رعایت مقررات باشد و اگر کسی در این زمینه مقصر است، باید برخورد لازم صورت گیرد.
وی در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر این که آیا در صورت عرضه سهام سایپا در روز شنبه (امروز) کارگزاری عمران فارس همچنان در رقابت حضور پیدا خواهد کرد؟ گفت: حضور ما در رقابت سایپا جدی است، ولی در هر حال انتظار ما رسیدگی به ماجرای روز چهارشنبه است.
اما در حالی که مدیرعامل کارگزاری عمران فارس بر لزوم عرضه سهام سایپا و انجام این معامله در روز چهارشنبه تاکید می‌کند، دستورالعمل معاملات عمده نیز بیانگر چنین موضوعی است. در عین حال یک منبع آگاه در بورس تهران جزئیات جدیدی درباره نحوه رقابت و آخرین قیمت اعلام شده برای بلوک سایپا اعلام کرد.
چند دلیل برای انجام نشدن معامله
به گفته این منبع آگاه، از آنجا که آخرین قیمت روز چهارشنبه در رقابت سایپا از سوی کارگزاری عمران فارس یک ثانیه قبل از ۵ دقیقه پایانی معاملات وارد سامانه شده است و تا ۳دقیقه بعد، قیمت جدیدی اعلام نشده، ادعای کارگزاری مزبور درست و واقعی است، ولی ظاهرا کارگزار فروشنده نیز در مدت مزبور نتوانسته‌ هماهنگی لازم را با سازمان خصوصی‌سازی و ناظر بازار داشته باشد و از سویی دیگر یکی از کارگزاران حاضر در رقابت (کارگزاری ملی ایران) در صدد اعلام قیمت جدید بوده است که در دقایق پایانی معاملات این امکان میسر نشده است. افزون بر این، ناظر بازار باید با اعلام آخرین قیمت و عدم سفارش جدید از کارگزاری‌های دیگر در مورد عدم رقابت سوال می‌کرده و معاملات را به پایان می‌رسانده که به دلیل کمبود وقت این کار نیز میسر نشده است.
وی افزود: همه این ابهامات به دلیل قیمت جدیدی است که یک ثانیه قبل از 5 دقیقه پایانی معاملات، اعلام شده است، حال آنکه در دقایق پایانی معاملات هماهنگی با فروشنده، ناظر و دیگر کارگزاران حاضر در رقابت عملا برای انجام یک معامله هزارمیلیارد تومانی غیرممکن است.
... و رقابت امروز ادامه می‌یابد
به گفته این منبع مطلع، رقابت «خساپا» امروز از سوی کارگزاری عمران فارس که آخرین قیمت را اعلام کرده آغاز می‌شود و پیش‌بینی ادامه رقابت بر سر خرید این بلوک به دلیل مصوبه دولت در مورد امکان ورود بنیاد شهید و وزارت رفاه به عرصه رقابت بابت رد دیون است.
وی مقررات بورس در مورد معاملات عمده را دارای ضعف دانست و گفت: ۵ دقیقه پایانی، زمان کافی برای انجام یک معامله هزارمیلیارد تومانی نیست، بلکه در این معاملات مهم باید دست‌کم ۱۵ دقیقه برای پایان معاملات در نظر گرفته شود، چون اگر در ساعت ۱۱ و ۴۵ دقیقه دستور وارد شود و تا ۳ دقیقه بعد قیمت جدیدی اعلام نشود، ۱۲ دقیقه فرصت خوبی است که فروشنده، ناظر و کارگزار نسبت به انجام معامله تصمیم‌گیری کنند. در این حال، حسن قالیباف اصل مدیرعامل بورس تهران در مورد معامله سایپا گفت: رقابت بر سر خرید بلوک ۱۸‌درصدی سایپا امروز ادامه پیدا خواهد کرد. وی در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد افزود: با توجه به اینکه در روز چهارشنبه معامله‌ای انجام نشده است، رقابت سایپا در روز شنبه بر اساس آخرین قیمتی که روز چهارشنبه اعلام شده است، ادامه پیدا خواهد کرد.