تلاش برای اجرای کامل «سیستم هیبریدی» در بورس

عکس: نگار متین‌نیا

گروه بورس: اعظم شریفی- بیش از یک سال از راه‌اندازی سیستم جدید معاملات بورس تهران می‌گذرد؛ سامانه جدیدی که تغییرات بسیاری برای بومی‌سازی‌ آن صورت گرفته‌ است؛ اما تغییراتی که همراه با این سیستم ایجاد شد، همچنان مشکلاتی را برای معامله‌گران ایجاد می‌کند. بنابر شواهد این سیستم به دلایلی به طور کامل خریداری نشده؛ بر این اساس از ابتدا مقرر شد تا زمان راه‌اندازی سامانه پس از معاملات جدید، از سامانه قبلی بورس جهت ارائه خدمات پس از معاملات استفاده شود. به این ترتیب روش کارگزار ناظر به بازار معرفی شد. ماهیت کارگزار ناظر و مشکلات ناشی از آن باعث شده تا در تازه‌ترین اظهارنظرها، کانون‌ نهادهای سرمایه‌گذاری خواستار حذف کارگزار ناظر برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری شده است. این در حالی است که کانون کارگزاران نیز حذف کارگزار ناظر را برای رونق بازار مفید می‌داند. درخواست حذف کارگر ناظر از آنجا ناشی می‌شود که زمان بیشتری برای انجام معاملات از این طریق طی می‌شود و تاثیرگذاری قابل توجهی در کاهش حجم و میزان معاملات سهامداران حقیقی و حقوقی دارد.

سیستم معاملات کامل خریداری نشده است

در این باره معاونت عملیات شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه معتقد است: سامانه جدید معاملات بورس تهران بر مبنای سیستم Hybrid تهیه شده است. بدین معنا که هر زمان که هر خریدار به یک کارگزار مراجعه و خریدی برای او انجام می‌دهد، برای فروش همان میزان از همان سهم نیز باید به همان کارگزار مراجعه کند. به عبارتی اگر خریدار یک سهم را از چند کارگزار تهیه کند برای فروش نیز باید به تک‌تک آن کارگزاران جهت فروش سهام خود مراجعه کند.

سلطانی‌نژاد گفت: کارگزار ناظر در حقیقت شکل تغییر یافته سامانه قبلی بورس و اوراق بهادار است که جهت ایجاد قابلیت تبادل داده‌ها بین دو سامانه معاملات و پس از معاملات تعبیه شده است. با ایجاد سامانه جدید پس از معاملات هر دو سامانه صرفا با روش Hybrid فعالیت خواهند کرد.

وی درخصوص اینکه چرا سیستم معاملات کامل خریداری نشده است، توضیح داد: تصمیمات مربوط به خرید نرم‌افزار معاملات قبل از تاسیس این شرکت صورت پذیرفته است. اما در هر حال شرکت سپرده‌گذاری مرکزی جهت راه‌اندازی سامانه جدید پس از معاملات ابتدا با یک شرکت انگلیسی جهت طراحی و خرید سامانه همکاری داشت که بنا به جهاتی منجر به عقد قرارداد نشد و بنا بر تصمیم اتخاذ شده مقرر شد تا سامانه مزبور حتی با قدری تاخیر در داخل کشور تهیه شود؛ اما با راه‌اندازی سامانه جدید، باز هم روش کار به روش سابق (آزاد) برنخواهد گشت و مبنای فعالیت آن بنا بر استراتژی تعیین شده روش Hybrid خواهد بود. سلطانی نژاد درخصوص حل مشکل شرکت‌های سرمایه‌گذاری‌ خاطرنشان کرد: در حال حاضر امکان ایجاد چند کد سهامداری به وجود آمده که به طور موقت مشکل آنان تا حدی حل شده است؛ به این معنی که شرکت‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند سهام خود را با کدهای مختلف تحت نظارت کارگزاران مختلف قرار دهند.

وی در پاسخ به اینکه آیا الگوی سیستم Hybrid می‌تواند به عنوان راه‌حل برای مشکلات کارگزار ناظر تلقی شود؟ اظهار داشت: در صورت راه‌اندازی سیستم هیبرید (که با توجه به لزوم سازگاری دو سیستم معاملات و پس از معاملات ایجاد آن اجتناب‌ناپذیر است) باز هم دارایی‌ها تحت نظر کارگزاران قرار خواهد گرفت و به نظر می‌رسد تنها تفاوت آن با سیستم موجود، قرار گرفتن دارایی خریداری شده توسط یک کارگزار تحت نظر همان کارگزار جهت فروش باشد.

حجم معاملات تحت تاثیر کارگزار ناظر

در همین حال، مدیر نظارت بر کارگزاران سازمان بورس با بیان اینکه کارگزار ناظر هم برای کارگزاران و هم برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری مشکلات زیادی را به وجود آورده است، تاکید کرد: در زمان خرید سیستم معاملات جدید، مسوولان سازمان بورس نتوانسته‌اند سیستمی مدرن را که متناسب با شیوه معاملات بورس تهران باشد، خریداری کنند. بنابراین در سیستم جدید همچنان سیستم «پس از معاملات» قبلی به کار گرفته می‌شود که به نوبه خود مشکلات بیشتری را سبب شده است.

ایوب باقرتبار تاکید کرد: استفاده از کارگزارناظر، پویایی و حجم معاملات شرکت‌های سرمایه‌گذاری را تحت تاثیر قرار داده است. با وجود اینکه طی یک روز می‌توان کارگزار ناظر را عوض کرد؛ اما حتی این یک روز نیز در بازاریابی‌های فعالان بازار برای خرید و فروش سهام اثرگذار است. وی یادآور شد: در سیستم قبلی شرکت‌های سرمایه‌گذاری این اجازه را داشتند که برای فروش سهام با کارگزاران مختلف تماس بگیرند و شبکه بازاریابی فعالی را برای فروش سهام در اختیار داشتند، اما در این سیستم، فرآیند عوض کردن کارگزار ناظر در طول ساعت معاملات امکان‌پذیر نیست. وی خاطرنشان کرد: قول‌هایی داده شده است تا با راه‌اندازی سیستم هیبریدی و به‌روزرسانی سامانه سیستم پس از معاملات، کارگزار ناظر حذف شود.

کارگزاران معترض‌ترند

دبیر کانون کارگزاران نیز با بیان اینکه اکثر کارگزاران بارها حذف کارگزار ناظر را مطرح کرده‌اند، گفت: در جلسات متعدد با شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و مسوولان بورس، این مساله را خواستار شده‌ایم؛ اما پاسخی که به ما داده‌اند این است که در حال حاضر امکان برگشت به سیستم قبلی معاملات وجود ندارد.

خزلی خرازی افزود: استدلال کارگزارانی که بیش از ۱۵ سال با سیستم معاملات قبلی به سهام همه مشتریان دسترسی داشتند و سهم می‌فروختند، این است که سیستم جدید قدرت مانور در معاملات را به میزان زیادی کاهش داده است. وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر شرکت‌های سرمایه‌گذاری برای فروش و بازاریابی‌های خود محدودیت پیدا کرده‌اند. این در حالی است که شرکت سپرده‌گذاری مرکزی قول داده است که با به‌روزرسانی نرم‌افزار پس از معاملات، بتواند سیستم هیبرید را کامل کند.

خرازی اظهار داشت:‌ شاید با این اقدام سپرده‌گذاری مرکزی تسلط کارگزاران و شرکت‌های سرمایه‌گذاری بر معامله دارایی‌هایی که در اختیار دارند بیشتر شود و دیگر مساله‌ای به نام کارگزار ناظر نداشته باشیم. دبیر کانون کارگزاران اظهار داشت: اگر می‌خواهیم به سمت معاملات آتی و استفاده از ابزارهای مالی جدید حرکت کنیم، باید به صورت رسمی به استفاده از سیستم اعتباری رو بیاوریم. این روش که با سیستم هیبریدی اجرا می‌شود می‌تواند با پوشش ریسک کارگزاران، رونق معاملات را به همراه بیاورد. خرازی یادآور شد: در حال حاضر اشخاص حقیقی و حقوقی مایل به خرید اعتباری هستند و این اتفاق می‌افتد. ولی به دلیل اینکه سیستم اعتباری هنوز راه نیفتاده است، این امکان وجود ندارد و امیدواریم با سیستم هیبریدی، این موضوع حل شود.

کارگزار ناظر آزادی انتخاب را می‌گیرد

در همین باره دبیر کانون نهادهای سرمایه‌گذاری با بیان اینکه کارگزار ناظر، آزادی انتخاب در معاملات را تحت تاثیر قرار داده است، گفت: با بقیه کارگزار ناظر، اصل رقابتی بودن از بین رفته و مشکلات زیادی از این بابت به وجود آمده است. شاپور محمدی افزود: هر چند سیستم هیبریدی نیز مشکلات خاص خود را دارد؛ اما سیستم جدید معاملات بر اساس سیستم هیبریدی است که می‌توان مشکلات را در این سیستم حل کرد.

این در حالی است که کارگزار ناظر خریدهای اعتباری شرکت‌های سرمایه‌گذاری را با مشکل مواجه کرده و کارگزاران به دلیل وجود کارگزار ناظر مایل به انجام معاملات اعتباری نیستند. محمدی یادآور شد: این مساله ریسک کارگزاران را در خریدهای اعتباری کاهش می‌دهد. بر این اساس حذف کارگزار ناظر می‌تواند فرصت‌های خرید و فروش بازار برای سرمایه‌گذاران را حل کند و سرعت و رقابت، مورد توجه قرار گیرد.