اقساط «عدالت» را 20 ساله کنید
عکس: نگار متین‌نیا
گروه بورس- معصومه طاهرخانی: «سهام عدالت فرهنگ‌سازی نشده است»، «تا ۸ سال سودی برای سهام عدالت وجود ندارد»، «لطفا دولت اقساطش را استمهال کند»، «مشکلات وکالتنامه انتقال پرتفوی حل شده»، «تنها ۵هزار میلیارد ریال سهام آزاد شده داریم»، «سازمان بورس ۲۹ شرکت سرمایه‌گذاری را رد صلاحیت کرده»، «خیلی به فرهنگ‌سازی فکر می‌کنیم» و ...

اینها بخشی از مطالبی است که در گفت‌وگوی اختصاصی «دنیای اقتصاد» با مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری استان تهران مطرح شده است.
«علی مصدر»، دانش آموخته فوق لیسانس رشته حسابداری، دو سالی است که مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری استان تهران است. او معتقد است: «چنانچه دولت بخواهد اقساط سهام عدالت را سالانه دریافت کند، مشمولان تا 8 سال باید دریافت سود از سهام عدالت را فراموش کنند.» او در عین حال از مذاکرات برای استمهال اقساط نیز سخن می‌گوید و معتقد است: «مردم نباید از سهام عدالت فقط سودهای چندهزار تومانی‌اش را بشناسند.» وی سابقه اجرایی 20ساله در زمینه‌های حسابداری، حسابرسی و مدیریت در سازمان‌هایی نظیر صنایع دفاع و صدا و سیما دارد. وی همچنین دارای تالیفات متعدد در زمینه‌های حسابداری و حسابرسی در کنار قریب 18 سال سابقه تدریس است. اما «مصدر» جدای از مدیرعاملی، عضویت در هیات سرمایه‌گذاری استان تهران را نیز در کارنامه دارد و در کنار 4 عضو دیگر، تصمیمات بزرگ‌ترین شرکت سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت را می‌گیرد. «محمد جواد شیخ»، مدیرعامل سابق کارگزاری سهام عدالت؛ «علی سنگینیان»، معاون مطالعات اقتصادی شرکت بورس؛ «مرادزاده فرد» استاد دانشگاه آزاد کرج و در نهایت «امیرهوشنگ جنگی»، از اساتید دانشگاه آزاد فیروزکوه، چهار عضو دیگر هیات مدیره سرمایه‌گذاری استان تهران را تشکیل می‌دهند. ادامه این گفت‌وگو را با هم می‌خوانیم.
قرار است نیمی از مردم کشور سهامدار عدالت باشند، ولی بعد از انحلال کارگزاری، عملا خبری از سازوکار اجرایی طرح نیست. آقای مصدر، آخرین نقطه‌ای که سهام عدالت در آن ایستاده کجا است؟
واقعیت این است که فرآیند سهام عدالت در حال اتفاق افتادن است و طرح در حال پیشروی است. معمولا فرآیند تشکیل شرکت‌ها از «پایین به بالاست». به این صورت که ابتدا عده کمی سهامدار هستند و با بسط و گسترش فعالیت شرکت، در نهایت محیط بزرگ‌تری را برای کار می‌سازند تا جایی که شرکت‌های بزرگ‌تر تشکیل شوند. اما در بحث خاص سهام عدالت این فرآیند قانونی مسیر عکس را طی کرده است؛ چرا که در این طرح، بحث واگذاری سهام به مردم مطرح و در نتیجه آن روند کار از «بالا به پایین» صورت گرفته است. یعنی سهام شرکت‌های بزرگ کشور در اختیار دهک‌های مختلف درآمدی قرار می‌گیرد. شاید هم بتوان گفت که جریان انتقال سهام از یک سو و تشکیل نهادهای مرتبط به طور همزمان انجام شده است.
این بحث همزمانی که اشاره می‌کنید، خود عاملی برای انتقادات است؛ چرا که نه تنها مجریان طرح نمی‌دانند باید چه گزینه‌ای را انتخاب کنند، بلکه از آن طرف مردمی که قرار است هسته اصلی طرح باشند، از جزئیات بی‌خبر هستند.
نمی‌توان به صراحت در این مورد صحبت کرد؛ چرا که در این مرحله که قرار بر تشکیل تعاونی‌های شهرستانی شد، اعضای آن از بین این دهک‌هایی که سهام عدالت گرفتند، انتخاب شدند.
ولی تا جایی که بررسی اعضای هیات‌مدیره شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی که خود متشکل از تعاونی‌های شهرستانی هستند، نشان می‌دهد این اتفاق نیفتاده است؛ چرا که در مورد شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی مهم که بیشترین مشمول را به خود اختصاص داده‌اند، به وضوح به نام‌هایی در میان اعضای هیات‌مدیره برمی‌خوریم که نام و نشان دولتی دارند.
شاید استثناء باشد. ممکن است در پاره‌ای موارد شاهد این مساله باشیم.
اما این استثناء در مورد مهم‌ترین‌‌ها اتفاق افتاده...
بله، انتظاری هم جز این نیست. قرار است در فرآیند واگذاری سهام عدالت 40 درصد اقتصاد کشور منتقل شود. طبیعی است که برای شروع کار باید افرادی مدیریت و هدایت را در دست گیرند که آشنایی ضمنی با سازوکار شرکت‌ها و تعاملات مرتبط داشته باشند. مدیران شرکت‌های سرمایه‌گذاری باید بتوانند تصمیمات درستی برای کسب سود از طریق شرکت‌های حاضر در پرتفوی سهام عدالت اخذ کنند تا بتوانند به 42 میلیون سهامدار خود پاسخگو باشند.
فکر می‌کنید بعد از فراگیر شدن فعالیت تعاونی‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی، مردم عادی چه قدر شانس مدیریت داشته باشند؟
به صراحت باید بگویم در این زمینه کاری برای فرهنگ‌سازی نشده است. سهامداران باید به حقوق ناشی از مالکیت سهام خود آگاه شوند. متاسفانه الان در شرایطی قرار داریم که مردم از سهام عدالت فقط سودهای 40 و 80 هزار تومانی را می‌شناسند.
اکنون که مرحله شناسایی دهک‌ها تمام شده، چند نفر از ۴۲ میلیون نفری که اشاره کردید توانسته‌اند برگه‌ سهامداری عدالت را دریافت کنند؟
هنوز مراحل شناسایی تمام نشده ولی تصورم این است که به زودی این رقم به عددی بین 39 تا 40 میلیون نفر می‌رسد.
آیا احتمال افزایش هم وجود دارد؟
این امکان وجود دارد؛ چرا که قشر کارگری هم به مشمولان دریافت سهام عدالت اضافه شده که خود داستان مفصلی دارد.
ظاهرا در شناسایی مشمولان کارگری بحث‌های زیادی وجود دارد. با توجه به حساسیت خاصی که این قشر در جامعه دارد، پیشنهاد شما برای شناسایی دهک‌های درآمدی قشر کارگری چیست؟
تا جایی که در جریان هستم دبیرخانه مرکزی توزیع سهام عدالت،‌ شناسایی را از طریق سازمان‌ها و نهادهای مرتبط انجام می‌دهد. در مورد کارگران نیز با کمی تاخیر، این مهم بر عهده کانون عالی کارگری نهاده شده است.
از سازمان تامین اجتماعی انتظار بیشتری برای انجام این کار وجود نداشت؟
شما ببینید، گسترده فعالیت تامین اجتماعی در زمینه حقوق و دستمزد چگونه است. پس مشخص می‌شود تنها نهاد درگیر با این موضوع تامین اجتماعی است و باید برای تسریع در کار، فایل کاملی از اطلاعات کارگران را تهیه و در اختیار دبیرخانه قرار می داد. همان کاری که برخی سازمانهای دیگر با اجرای آن باعث تسریع در موضوع شدند.
ولی به هر روی دبیرخانه مرکزی سهام عدالت، شناسایی را شروع کرده و خوشبختانه توانسته حتی در مراحل ابتدایی کار، بانک اطلاعاتی خوبی را از وضعیت جامعه کارگری تهیه کند.
احتمالا بیشترین کارگران هم در تهران هستند؟
به احتمال زیاد بله، در حال حاضر هم در میان ۳۰ شرکت سرمایه‌گذاری استانی، سرمایه‌گذاری استان تهران هم از لحاظ تعداد سهامداران و هم از لحاظ ارزش پرتفویی که قرار است منتقل شود، بالاترین رتبه را دارد.
برنامه‌های ورود به بورس چگونه است؟
اقدامات سهامی عام شدن شرکت و ورود به بورس از ۲ سال گذشته آغاز شده و تشکیل جلسات با هیات پذیرش شرکت‌ها در بورس،‌ انجام امور مربوط به افزایش سرمایه‌، مذاکره با شرکت سپرده‌گذاری مرکزی برای انجام امور سهامداری مشمولان و.... در حال پیگیری و انجام است.
به انتقال پرتفوی اشاره کردید. در روند انتقال پرتفوی سهام عدالت به شرکت‌های سرمایه‌گذاری استان‌ها، وضعیت پرداخت سود به مشمولان چگونه است؟ آیا در اختیار سرمایه‌گذاری استانی است یا سازمان خصوصی‌سازی؟
شرکت‌ها، چه سهامی خاص یا عام، تابع قانون تجارت هستند و تصمیم گیری در مورد مبلغ و نحوه تقسیم سود بر عهده سهامداران است ولی از طرف دیگر در نظر داشته باشید که سود سهام این شرکت‌ها به خاطر اقساط سهام عدالت در وثیقه دولت است.
سهم سالانه این اقساط چقدر است و تاکنون چه میزانی از آن به دولت پرداخت شده است؟
همان‌طور که در طرح سهام عدالت آمده، مشمولان دهک‌های اول و دوم از ۵۰ درصد تخفیف برخوردارند ولی همانند بقیه دهک‌ها، باید بدهی خود را طی ۱۰ قسط سالانه به دولت پرداخت کنند. شیوه کار هم به این شکل است که دولت ابتدا اقساط سهام را از محل سود برداشت می‌کند و مابقی سود، در صورت وجود، جهت پرداخت به مشمولان سهام عدالت اختصاص می‌یابد. چیزی که تاکنون در مورد رقم اقساط روشن است، این است که همواره عدد اقساط دولت بزرگ‌تر از سودی بوده است که ۵۰ شرکت حاضر در پرتفوی سهام عدالت تخصیص داده‌‌اند. دولت هم در این اوایل از دریافت کامل اقساط خود گذشت تا بخشی از سود به مردم تعلق بگیرد. ولی مطابق قرارداد انتقال سهام با سازمان خصوصی سازی، طی سال‌های بعد هرگونه سود در وثیقه است.
با توجه به اینکه اقساط دولت نسبت به پرداخت سود در اولویت قرار دارد، اگر دولت بخواهد تخفیفی در دریافت اقساط قائل نشود، آیا سهامداران عدالت باید سود را فراموش کنند؟
واقعیت این است که سود پرتفوی عدالت کفاف سهامداران ۴۲ میلیونی‌اش را نخواهد داد. به خصوص اگر دولت بخواهد اقساط را تمام و کمال دریافت کند. شاید به نوعی با انباشت حجم مطالبات دولت هم روبه‌رو شویم.
آیا برآوردی هم از سال‌های بی‌سودی سهامداران عدالت دارید؟
طبق پیش‌بینی‌ها، تا ۸ سال احتمال پرداخت سود به سهامداران عدالت وجود ندارد یا بسیار ضعیف است.
راهکار حل این داستان چیست؟ آیا تعامل خاصی با دولت در این مورد داشته‌اید؟
ما قطعا با دولت وارد مذاکره خواهیم شد. پیشنهاد مشخص ما هم افزایش زمان دریافت اقساط است؛ چرا که با پیش‌بینی وضعیت سودآوری شرکت‌های حاضر در پرتفوی، چنانچه زمان اقساط طولانی‌تر نشود، با حجم بالای مطالبات دولت از یک سو و توقعات سهامداران برای دریافت سود از سوی دیگر مواجه خواهیم بود.
پس با این حساب، تکلیف آزاد شدن بخشی از سهام شرکت‌هایی که اقساط آنها به دولت پرداخت شده، چگونه است؟
در طرح پیش‌بینی شده که به تناسب پرداخت اقساط، بخشی از سهام آزاد می‌شود.
منظور از بخشی از سهام چیست؟ سبد سهام عدالت شامل 50 شرکت است و نه یک شرکت خاص. آزادسازی چه فرآیندی را طی خواهد کرد؟
سهامداران عدالت با واسطه شرکت‌های سرمایه‌گذاری هر استان مالک سبد سهام عدالت هستند. به تناسبی که اقساط پرداخت شود سهام مربوط به سبد سهام (پرتفوی سهام) آزاد شده و به همان تناسب برگه‌های سهام مردم آزاد می‌شود تا بتوانند در بورس یا فرابورس به معاملات آن اقدام کنند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی پرتفوگردانی را انجام خواهند داد تا از محل آن شاید بتوان سود مختصری به سهامداران پرداخت کرد.
تاکنون چه میزان سهام آزادسازی شده؟
طبق آخرین آمار در اولین مرحله انتقال از حدود ۲۰ هزار میلیارد ریال سهام انتقالی به سرمایه‌گذاری استان تهران، حدود ۵ هزار میلیارد ریال آن آزاد است.
برنامه مشخص سرمایه‌گذاری‌ها برای رقم آزاد شده چیست؟
به عنوان اولین اقدام، می‌توان به راه‌اندازی جدی و تقویت معاونت سرمایه‌گذاری در سرمایه‌گذاری‌های استانی اشاره کرد. همچنین با توجه به تنوع صنایع موجود در پرتفوی سهام عدالت، تشکیل گروه‌های تخصصی برای تحلیل صنایع جزو اقدامات بعدی است که به طور جدی پیگیر آن هستیم.
به نظر شما محاسبه میزان سهام آزاد شده و اعمال مدیریت بر آن سخت نیست؟
مسلما به دلیل بالا بودن حجم پرتفوی، به مشکلاتی برخورد خواهیم کرد؛ ولی در حال پیش‌بینی تدابیری برای این امر هستیم.
بحث‌ کانون شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی که قرار بود سازمان بورس مجوز آن را صادر کند، به کجا رسیده؟
متاسفانه سازمان بورس در این زمینه اطلاع‌رسانی کاملی را انجام نداده است. تا جایی هم که در جریان هستیم در مرحله اول از میان ۳۰ شرکت سرمایه‌گذاری استانی، تنها اعضای هیات‌مدیره سرمایه‌گذاری استان تهران به اضافه یک نفر از اعضای هیات‌مدیره استان خوزستان تایید صلاحیت شده‌اند.
دلیل عدم اطلاع‌رسانی سازمان بورس را چه می‌دانید؟
سازمان بورس و سازمان خصوصی سازی طبق قانون مکلفند شرایط لازم را برای پذیرش شرکت های سرمایه‌گذاری استانی در بورس فراهم آورند ولی هنوز اکثر شرکت‌ها اندر خم کوچه اول یعنی تعیین صلاحیت مدیران خود مانده‌اند. به هر حال باید تکلیف کانونی که در ماده ۸ آیین‌نامه اجرایی توزیع سهام عدالت پیش‌بینی شده و قرار است محلی برای معرفی نماینده‌های مردم به عنوان اعضای هیات‌مدیره شرکت‌ها از طرف سهام عدالت باشد، هر چه زودتر روشن شود. اگر مدیران رد صلاحیت شده‌اند، تعیین تکلیف شوند یا آموزش ببینند یا جای خود را به افراد دیگری بدهند.
آقای دکتر برای مشمولان سهام عدالت همین استان تهران چه برنامه‌ای دارید؟ آنها چه طور قرار است در جریان وضعیت سهام و شناخت بورس قرار بگیرند؟
برنامه فرهنگ‌سازی وسیعی داریم. از انتشار کتاب گرفته تا برگزاری کلاس‌های آموزشی و استفاده از پتانسیل‌ رسانه ملی. معتقدیم باید فرهنگ مردم در مورد سهام و سهامداری اصلاح شود که عکس حالت فعلی است. اگر مردم فرهنگ سهامداری را بپذیرند، باید بدانند که خرید سهام پس از رعایت فرهنگ پس‌انداز شکل می‌گیرد. بسیاری از سهامداران عدالت قبلا از محل پس‌اندازهای خود اقدام به خرید سهام از بورس اوراق بهادار کرده بودند. در همین استان تهران بیش از دو میلیون سهامدار داریم که به حدود ۶ میلیون نفر خواهد رسید. اگر سهامداران از منافع کوتاه‌مدت خود بگذرند، با وجوه آن، سرمایه راه‌اندازی صدها کارخانه تولیدی فراهم می‌شود. این همان چیزی است که هم می‌تواند معضل اشتغال را حل کند و هم سودآوری آینده را تضمین کند.