اشک‌ها و لبخندهای بورس91

گروه بورس- اعظم شریفی: کارنامه بورس تهران در سال ۹۱ دو نیمه متفاوت داشت و معامله‌گران با تجربه ترس و امید برای ادامه فعالیت در بازار بارها مردد شدند. روزهایی که سهامداران در مقابل افت خیره‌کننده قیمت‌ها، تنها نظاره‌گر بودند و در مقابل سایر بازارهای موازی از جمله مسکن، ارز و سکه شاهد ذوب شدن سرمایه خود بودند. در این روزها کمتر سهامداری می‌توانست رسیدن روزهای خوب بازار با طعم کسب بازدهی را تصور کند، اما سرانجام تعدیل‌های ارزی شرکت‌ها و رشد قیمت فروش محصولات توانست روند مثبت را به بورس تهران بازگرداند. نگاهی به کارنامه ۱۲ ماهه بورس تهران حاکی از نوسان‌های منفی بازار تا گام‌های یک هزار واحدی شاخص است. در این بین بورس تهران در ۲۱ بهمن‌ماه به دنبال بازگشایی نماد «شپنا» جهش یک هزار و ۲۹۲ واحدی (۱۰۹۲ واحد از این رشد مرهون بازگشایی «شپنا» بود) معادل ۵/۳ درصد افزایش را تجربه کرد تا بیشترین افزایش شاخص را در یک روز رقم بزند. همچنین شاخص در تاریخ‌های ۳ دی‌ماه با ۷۸۸ واحد، ۱۱ دی‌ماه با ۷۴۴ واحد، ۲۳ اسفندماه با ۷۳۰ واحد و ۴ دی‌ماه با ۷۰۱ واحد رشد رکوردزنی‌های قابل توجهی داشت و بیشترین مقدار شاخص در ۳۰ بهمن با رسیدن به شاخص ۳۸ هزار و ۷۴۹ واحدی رقم خورد. این در حالی است که با کارنامه منفی بورس در مردادماه کمترین عدد شاخص به میزان ۲۳ هزار و ۷۸۷ واحد، در ۱۸ مردادماه ثبت شد. این در حالی است که بورس تهران باوجود این که جهش‌های خیره‌کننده را در زمستان ثبت کرده بود، عقب‌نشینی‌های سنگینی را نیز در این فصل به خود دید. به طوری که سوم بهمن‌ماه افت ۶۹۰ واحدی شاخص، بیشترین میزان کاهش شاخص را رقم زد. در همین حال روز ۸ بهمن‌ماه با افت ۶۸۶ واحدی، ۱۷ دی‌ماه با ۵۸۹ واحد کاهش، ۷ اسفند با ۵۸۰ واحد افت و ۱۰ دی‌ماه افت ۵۰۶ واحدی را تجربه کرد. فروردین‌ معمولی بورس چند سالی است فروردین‌ماه برای معامله‌‌گران با طعم بازدهی مثبت و شروع نوروزی همراه است تا تشکیل صف‌های خرید، عیدی آغاز سال نو برای معامله‌گران باشد. امسال نیز معامله‌گران هر چند در سال ۹۱ تنها ۲/۱۱ درصد بازدهی را شاهد بودند، اما با خوش‌بینی شروع روزهای خوب توانستند در فروردین‌ماه شاهد ۲/۵ درصد بازدهی باشند. این در حالی است که فروردین‌ماه سال ۹۰ بازدهی ۱۳ درصدی را برای سهامداران به دنبال داشت. هر چند شروع خوب هفته اول فروردین‌ماه در هفته دوم جای خود را به احتیاط داد، اما حقیقی‌ها حضور پررنگی در معاملات سهام بنیادی داشتند. در همین حال، نوسانات نرخ ارز با اعلام راه‌اندازی بازار ارز صادراتی محرک خوبی برای گروه صادرکننده بورس تهران بود. بر این اساس شاخص فروردین‌‌ماه را با ورود به کانال ۲۷ هزار واحدی پشت‌سر گذاشت. اردیبهشت‌ شتاب قیمت‌ها را گرفت بورس تهران که در هفته پایانی فروردین‌ماه اولین تجربه توقف نمادها را برای ارائه شفاف‌سازی و به‌روزرسانی اطلاعات در گروه پتروشیمی تجربه کرد، اردیبهشت‌ماه را بر مدار کاهشی آغاز کرد که در آن سطح ۲۷ هزار واحدی شاخص به چالش کشیده شد. هر چند توقف نمادهای پتروشیمی با گمانه‌زنی برای افزایش سودآوری این شرکت‌ها همراه بود، اما این توقف‌ها، شتاب رشد قیمت‌ها را در بازار سرمایه و پیشروی گروه پتروشیمی گفت. به این ترتیب بازار سرمایه بدون گروه پیشرو تا حدودی سردرگم بود تا شاخص به کانال ۲۶ هزار واحدی عقب‌نشینی کند. در این میان مطرح شدن مباحث تعیین عوارض صادراتی برای گروه‌های پتروشیمی و سنگ‌آهنی از دیگر دلایلی بود که نگرانی سهامداران حقیقی و احتیاط آنها را موجب شد. از سوی دیگر در صحنه بازارهای جهانی نیز نگرانی از تشدید دوباره بحران بدهی در اروپا، فلزات رنگین را در بورس لندن منفی کرد. این در حالی است که برگزاری نمایشگاه بورس در اردیبهشت‌ماه نیز نتوانست بهبودی در فضای رکودی بازار سرمایه ایجاد کند، تا اردیبهشت‌ماه سال ۹۱ زیان ۲/۲ درصدی را برای سهامداران به دنبال داشته باشد که بدترین عملکرد اردیبهشت‌ماه طی ۵ سال اخیر به شمار می‌رود. رکود مزمن خردادماه خوش‌بینی معامله‌گران از روند مذاکرات سیاسی، رشد اندک قیمت‌ها در بازارهای جهانی و اعلام تعویق در مرحله دوم طرح هدفمندی قیمت‌ها دلایل سه‌گانه‌ای بودند که موجب شد بورس تهران معاملات خردادماه را در فضایی مثبت آغاز کند. در ادامه معاملات خردادماه با کاهش شدید ارزش فلزات در بازارهای جهانی و تداوم آمار ناامیدکننده از حوزه یورو، اوضاع بازارهای جهانی دگرگون شد و بر این اساس بورس تهران نیز افت آهسته و پیوسته‌ای را تجربه کرد. در این میان برگزاری مجامع خردادماه در غیاب گروه پیشرو موجب شد باوجود حمایت حقوقی‌ها بورس تهران در روز ۲۰ خردادماه افت سنگین ۲۷۰ واحدی را شاهد باشد تا مسوولان و بازیگران حقوقی برای توقف روند منفی بازار وارد عمل شوند. هرچند در پایان خردادماه نیز بازگشایی نماد مس با تعدیل مثبت ۴۵ درصدی در کنار بهبود بازارهای جهانی، نمادهای مرتبط را اندکی مثبت کرد، اما انتظار برای ادامه روند مذاکرات سیاسی باعث شد تا پرونده سومین ماه فصل بهار بورس تهران در سال ۹۱ با رکود مزمن و افت حجم و ارزش معاملات بسته شود. بر این اساس با زیان ۹/۱درصدی بازار سرمایه در این ماه عملا بورس تهران در فصل بهار یک درصد بازدهی داشت که در مقایسه با بازارهای موازی عملکرد بسیار ضعیف‌تری را در دوره سه ماهه رقم زد. بی‌رونقی مجامع تیرماه در همین حال، افت ۲۲۷ واحدی شاخص در اولین روز تابستان، بازده بورس را تا صفر کاهش داد. این در حالی است که تدابیر مسوولان بازار سرمایه برای رونق بخشیدن به بازار سرمایه با عرضه اولیه پالایشگاه نفت بندرعباس در تاریخ ۴ تیرماه نیز بی‌نتیجه ماند تا جایی که در اولین هفته تیرماه شاهد افت تلخ ۳/۴ درصدی بورس بودیم. همچنین واکنش هیجانی سرمایه‌گذاران به نوسانات منفی و روند افت بیشتر قیمت‌ها باعث شد، بازدهی بورس ۳/۳ درصد منفی شود. با این حال در سومین هفته تیرماه امضای تفاهم‌نامه سازمان بورس و صندوق توسعه ملی با هدف حمایت از بازار سرمایه و افزایش فعالیت حقوقی‌ها تا حدودی تعادل نسبی را به بازار بازگرداند. در روزهای پرترافیک مجامع تیرماه، بیمه ملت نیز به بازار سهام وارد شد تا در میانه رکود معاملات بهانه‌ای برای رونق باشد. با این وجود در پایان تیرماه ارائه برخی گزارش‌های پرپتانسیل در کنار آرامش سیاسی خوش‌بینی نسبی را ایجاد می‌کرد که گزارش‌ سه ماهه پتروشیمی خارک با کاهش قابل توجه تولید، نگرانی ناشی از تحریم‌ها را به سهامداران بازگرداند. به این ترتیب بورس تهران باز هم با زیان سه درصدی در چهارمین ماه سال و فصل رونق مجامع مواجه شد تا سهامداران بورس تا پایان تیرماه زیان ۴/۳ درصدی را شاهد باشند و P/E بورس نیز در محدوده ۵ قرار بگیرد. رکوردزنی‌های منفی برای شاخص همزمان با آغاز ماه مبارک رمضان، رکود معاملات در بازار سرمایه نیز مزمن‌تر شد. این در حالی است که با سه نرخی شدن نرخ ارز، ابهامات ارزی شرکت‌ها و سهامداران درخصوص محاسبه بهای تمام‌شده و نیز فروش محصولات همچنان ادامه داشت. در مردادماه امسال ارز همچنان خبرساز بود تا با کمبود نقدینگی نگاه معامله‌گران به تغییر سیاست‌های تخصیص ارز دولتی باشد. بر این اساس با قطع شدن ارز مسافرتی و تعیین اولویت‌بندی برای تخصیص ارز و همچنین توافق برای بازنگری در هزینه‌های لایحه بودجه با راه‌اندازی بازار آتی ارز به صورت ضمنی موافقت شد. افزایش احتمال تغییر نرخ ارز مرجع، فشار سنگینی را بر بورس وارد کرد؛ به طوری که بازار سرمایه از میانه مردادماه به طور تقریبی افت روزانه یک درصد را شاهد بود تا شاخص در مرز ۲۴ هزار واحد قرار گیرد. ناامیدی معامله‌گران از تغییر شرایط بازار هم به گونه‌ای بود که سهامداران حتی به حذف موقت گره معاملاتی برای صف‌های فروش نیز واکنش منفی داشتند. در روند ریزش قیمت سهام شاخص از سطح ۲۴ هزار واحد به کانال ۲۳ هزار واحدی هم وارد شد. در پایان مردادماه بحث طرح بیمه سهام با اوراق اختیار فروش تبعی از یک سو و تحریک قیمت فولاد در بورس کالا توانست تا حدی تقویت ذائقه خرید در بازار را افزایش دهد. هرچند در نهایت شاخص در پایان مردادماه در سطح ۲۴ هزار واحد به کار خود پایان داد و معادل ۴/۴ درصد زیان را برای سهامداران به ثبت رساند. نسیم رونق در شهریور وزید برگزاری اجلاس سران کشورهای عدم تعهد، آرامش سیاسی را برای بازار شهریورماه به همراه داشت. ضمن اینکه تعطیلات چند روزه بورس تهران در این روزها موجب شد معامله‌گران پس از تعطیلات در یک روند مثبت به بازار برگردند. بر این اساس، بازار سرمایه با محوریت گروه تصفیه نفت و پالایشگاهی با جهش‌های یک درصدی به کانال ۲۵ هزار واحدی بازگشت تا افزایش ۱/۴ درصدی شاخص را در هفته منتهی به ۱۶ شهریورماه شاهد باشد که بهترین بازدهی هفتگی سال ۹۱ در کارنامه ۶ ماهه را ثبت کرد. در همین حال، تداوم رشد نرخ ارز در بازار آزاد از یک سو و نوسان مثبت بورس کالا به همراه تحریک تقاضای خرید در رینگ‌های پتروشیمی و... روند مثبت قیمت‌ها را به بازار سهام و شرکت‌های مرتبط با این موضوعات بازگرداند. با اوج‌گیری قیمت‌های جهانی، بازدهی بورس با بازگشت شاخص به سطح ۲۶ هزار واحد، مثبت شد. این در حالی است که راه‌اندازی بورس ارز از دستور کار بانک مرکزی خارج شد. اما برطرف شدن برخی ابهامات و افزایش نرخ‌ها بازدهی رویایی ۲/۹ درصدی را در آخرین ماه تابستان رقم زد تا بورس تهران نیمه نخست سال ۹۱ را با بازدهی ۳/۲ درصدی پشت سر بگذارد. طوفان مهرماه اما خبر افزایش نرخ سیمان کافی بود تا بورس تهران در کنار افزایش قیمت‌های جهانی مهرماه رویایی را آغاز کند و رکوردهای شگفت‌آوری را پیش روی سهامداران قرار دهد. به طوری که بورس تهران در اولین هفته مهرماه با رشد خیره‌کننده خود را در ارتفاع ۲۸ هزار واحدی تثبیت کرد؛ در دهمین روز از مهرماه شاخص سطح ۲۹ هزار واحدی را نیز پشت سر گذاشت. راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی در کنار نوسان‌های ارز و باور این موضوع که ارزش‌های جایگزینی شرکت‌ها نیز با ا فزایش نرخ دلار در حال افزایش خواهد بود سبب شد بورس تهران بر مدار صادرکننده‌ها شاهد تداوم رشد خود باشد. اما حاشیه‌های عرضه بلوک ۵۳ درصدی ذوب‌آهن تا جایی بود که باوجود رقابت خریداران این معامله به دلیل تغییر فرآیند معاملات عمده در بورس و فرابورس انجام نشد تا بازار سرمایه وارد فاز استراحت شود. از سوی دیگر افزایش قیمت حدود ۲۰ درصدی برای محصولات سایپا و ایران خودرو نوشداروی دیرهنگامی بود که در آستانه زیان‌دهی، این صنعت نوسان مثبتی را در بازار تجربه کرد. با آغاز تعدیلات ۶ماهه و شناسایی سود تسعیر نرخ ارز برخورد سنگین عرضه و تقاضا را شاهد بودیم، تا همچنان گروه‌های صادرکننده وزن سنگینی در رشد بازار طی این ماه داشته باشند. شاخص مهرماه سال ۹۱ را در مرز ۳۰ هزار واحد و کسب بازدهی ۱۲ درصد به پایان برد تا کارنامه ۷ ماهه بورس تهران ۶/۱۶ درصد بازدهی را به ثبت برساند. رفت و برگشت شاخص آبان‌ماه با ادامه توقف نماد ۱۳ شرکت عمده اندکی منفی آغاز شده بود، اما گزارش‌های ۶‌ماهه توانست اشتیاق خرید را در سهامداران حقیقی حفظ کند. به طوری که باوجود افزایش عرضه حقوقی‌ها بازار به شدت برای مثبت ماندن مقاومت می‌کرد. بر این اساس شاخص طی هفته اول آبان، مرز ۳۱ هزار واحد را پشت سر گذاشت، اما اعلام خبر ممنوعیت صادرات ۵۰ قلم کالا باعث شد با نگرانی نسبت به وضعیت گروه‌های صادرکننده، شاخص به سطح ۳۰ هزار واحد عقبگرد داشته باشد. در همین حال باوجود رضایت معامله‌گران از پیروزی مجدد دموکرات‌ها در انتخابات آمریکا، ادامه اخبار منفی اقتصادی از جمله بازپرداخت وام ارزی براساس نرخ مبادله‌ای، ارزی شدن نرخ خوراک و اخذ عوارض صادراتی تبعاتی داشت که مانع از رشد بازار شد، تا شاخص بارها در محدوده ۳۰ و ۳۱ هزار واحدی رفت و برگشت داشته باشد. با این وجود پس از شکست عرضه بلوکی پالایشگاه نفت بندرعباس و نیز نوسان منفی دلار در روزهای پایانی آبان‌ماه شاخص بازدهی ۳ درصدی را در این ماه کسب کرد تا به‌این ترتیب P/E بازار ۵ مرتبه باشد. سهامداران جوجه‌های خود را این گونه شمردند رشد ۲ هزار واحدی شاخص در هفته پایانی آذرماه باعث شد بورس تهران بهترین هفته تاریخ فعالیت خود را تجربه کند. خوش‌بینی به تحولات سیاسی و بین‌المللی در دور جدید مذاکرات سیاسی به همراه رشد بهای فلزات جهانی و حرکت به سمت نمادهای معدنی با سیگنال‌های صعودی بازارهای جهانی مقاومت زیادی را در برابر کاهش قیمت‌ها در بورس تهران به همراه داشت تا شاخص به سرعت در ابتدای آذرماه در مرز ۳۳ هزار واحد قرار بگیرد. در این بین رکود بازارهای موازی و انتقال نقدینگی به بورس از یک سو و خروج بورس کالا از رکود قیمتی از سوی دیگر موجب شد تا شاخص بی‌محابا مرز ۳۵ هزار واحدی را پشت سر بگذارد و بازار سرمایه بهترین عملکرد را در میان بازارهای سرمایه‌گذاری در فصل پاییز داشته باشد. اما این روند که با ورود نقدینگی جدید به بورس همراه بود، با زمزمه‌های حباب قیمتی در بورس و نیز چگونگی تامین نقدینگی براساس معاملات اعتباری مورد تردید قرار گرفت؛ هرچند بازدهی پاییزی ۸۷/۳۴ درصدی بورس در مقایسه با بازدهی ۳۲/۱ درصدی تابستان چشمگیر بود. بر این اساس بورس در کارنامه ۹ ماهه خود ۳۸ درصد بازدهی کسب کرد. دی‌ماه ترمز شاخص را کشید شاخص بورس اوراق بهادار تهران در اولین هفته زمستان به سطح ۳۶ هزار واحد رسید و با سرعتی باورنکردنی سطح ۳۷ هزار واحد را پشت سر گذاشت تا طی دو روز کاری بیش از ۱۵۰۰ واحد افزایش را تجربه کند. اما روند شتابان شاخص سرانجام خوبی نداشت؛ زیرا با افزایش بحث‌ها پیرامون حباب قیمتی در نمادهای مورد توجه و افزایش P/E در چند نماد سازمان بورس با توقف همزمان نمادهای پیشرو بازار را نگران کرد. بسته شدن نمادهایی که مورد توجه سهامداران حقیقی بود، در عمل باعث حبس نقدینگی این گروه از یک سو و در ادامه فشار فروش بر سایر نمادها به ویژه از طرف صندوق‌های سرمایه‌گذاری شد. هرچند شاخص به مدد گره معاملاتی مخابرات تا حدودی شوک قیمتی ناشی از توقف دسته‌جمعی را پشت سر گذاشت؛ اما بحث ابلاغ دستورالعمل جدید معاملات اعتباری نیز پس از اوج‌گیری قیمت‌ها از دیگر مواردی بود که سطح نقدینگی و انگیزه معامله‌گران را تحت تاثیر قرار داد.بر این اساس معاملات در فضایی آرام و توام با احتیاط دنبال شد، تا شاخص باوجود اینکه در مرز ۳۸ هزار واحدی قرار گرفته بود، عقب‌نشینی سنگینی را تجربه کند. از سوی دیگر طولانی شدن توقف نمادهای پیشرو باعث شد تا بازار از اوج فاصله بگیرد و دی‌ماه با عقب‌نشینی شاخص در محدوده ۳۷ هزار واحد تنها ۶ درصد بازدهی به همراه داشت. بر این اساس عملکرد ۱۰ ماهه بورس تهران بازدهی ۳/۴۶ درصدی را ثبت کرد. بهمن محتاطانه بازار بهمن‌ماه بورس تهران در فضایی محافظه‌کارانه و توام با احتیاط آغاز شد که شائبه دخالت سازمان بورس در بازار و ممانعت از جمع‌آوری صف‌های فروش را تقویت کرد. هرچند این موضوع به طور جدی از سوی این سازمان تکذیب شد، اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان ادامه توقف نمادهای پیشرو، از جمله دلایل تقویت روند منفی بازار به شمار می‌رفت. در این بین زمزمه‌های اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها، انتظار برای عرضه‌های اولیه و تعویق در مذاکرات گروه ۱+۵ از جمله مهم‌ترین دلایل حاکم شدن روند منفی بهمن‌ماه در بورس تهران عنوان شد. از سوی دیگر سیگنال‌های مثبت بازارهای جهانی تا حدودی از فضای منفی بازار کاست، اما روند قیمت‌ها در جریان استیضاح وزیر کار دوباره به مسیر اصلاحی بازگشت. در این میان بازگشایی نماد پالایشگاه نفت اصفهان و روی خوش معامله‌گران به سهام پالایشگاهی، امید دوباره‌ای را برای رسیدن به رکوردهای جدید برای شاخص موجب شد. بورس در پایان بهمن‌ماه در کارنامه ۱۱ماهه بازدهی حدود ۵۰ درصدی را کسب کرد. انتظار برای عرضه‌های شب عید از ابتدای اسفندماه رویکرد معامله‌گران در روند تصمیمات خود با تمرکز بر بودجه‌های ۹۲ بود که به دلیل بودجه‌های محافظه‌کارانه و ابهامات اساسی در بودجه‌های سال آینده، نگاه محتاطانه‌ای را به برآوردهای خریداران داد. همچنین انتظار برای روند مذاکرات سیاسی در آلماتی از دیگر موارد بااهمیتی بود که زیر ذره‌بین سهامداران قرار داشت و رسیدن اخبار خوش از این مذاکرات باعث شد تا در بازارهای موازی شاهد افت شدید قیمت ارز باشیم. با این حال در بورس اوراق بهادار نیز همچنان روند انتظار و احتیاط را برای عرضه‌های جدید شاهد بودیم. اما همزمان با پایان سال مالی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری عرضه‌های سنگینی را رقم زدند و از سوی دیگر کمبود نقدینگی نکته دیگری بود که از هیجان خریداران کاست. از مهم‌ترین اتفاقات بورس در سال ۹۱ می‌توان به شکستن طلسم عرضه‌های فولاد خوزستان و ذوب‌آهن اصفهان اشاره داشت که سرانجام پرونده این دو عرضه را بست. اما اخبار مربوط به لایحه بودجه و مواردی که برای بهره مالکانه بودجه سال آینده در نظر گرفته شده بود، شرایط منفی را دوباره به این گروه بازگرداند تا نمادهای سنگ‌آهنی افت سنگینی را رقم زدند. با این حال شایعات مربوط به عرضه یا عدم عرضه هلدینگ خلیج فارس مهم‌ترین اتفاقات شب عید را برای بازار سرمایه رقم زد تا معامله‌گران که در طی سال ۹۱ تنها با ورود ۲ شرکت به بورس و ۱۰ شرکت به فرابورس مواجه بودند، آخرین روز کاری سال ۹۱ را با یک عرضه دیگر به پایان برسانند.