نقشه راه رقابت‌پذیری 2007 تا 2050
ترجمه: رامین طهماسبی
مقدمه:
IMD به‌عنوان یکی از بهترین مدارس کسب و کار(2) در سطح اروپا و دنیا است که به تربیت مدیران و کارشناسان اقتصادی مشغول است. عمده تمرکز IMD بر مدیریت و رقابت‌پذیری کشورها و بنگاه‌های اقتصادی در فضای بین‌الملل است. مرکز رقابت‌پذیری IMD در سال 1989 توسط پرفسور استفان گارلی(3) ایجاد شده است. این مرکز سالانه به بررسی وضعیت رقابت‌پذیری کشورهای عضو می‌پردازد و حاصل آن کتابی با عنوان «کتاب سال رقابت‌پذیری دنیا» است که طی 18 سال گذشته به‌طور منظم منتشر شده است.

این مرکز با بررسی چهار بعد عملکرد اقتصادی(۴)، کارایی دولت(۵)، کارایی کسب‌وکار(۶) و زیرساخت‌ها(۷) اقدام به رتبه بندی رقابت‌پذیری کشورها می‌کند.
اما تحقیق جالبی که امسال توسط IMD و زیر نظر پرفسور استفان گارلی به نام نقشه راه رقابت‌پذیری 2007 تا 2050 (1)منتشر شد، تحسین بسیاری از تحلیلگران اقتصادی دنیا را برانگیخت. در حقیقت، در این نقشه راه سعی شده است تمامی عوامل با اهمیت تاثیر‌گذار در فضای کسب و کار جهانی در قالب یک نمودار که محور افقی آن، افق زمانی 2007 تا 2050 و محور عمودی آن میزان تاثیرگذاری عوامل است، به تصویر کشیده شود.
با توجه به فضای کسب و کار کشور و موقعیت کشور در شرایط بین‌المللی، آگاهی سرمایه‌گذاران، مدیران، کارآفرینان و کارشناسان اقتصادی کشور از فضای بین‌المللی به تصویر کشیده شده، می‌تواند علاوه بر ارزیابی مجدد استراتژی‌ها و جهت‌گیری‌های سرمایه‌گذاری، بنگاه‌های اقتصادی کشور را در فضای رقابتی جهانی و نظم نوین اقتصادی جدید در حال شکل‌گیری قرار دهد.
نقشه راه رقابت‌پذیری، کوششی است برای توصیف و ارزیابی موضوعات اساسی که بر چشم‌انداز رقابت‌پذیری دنیا طی چهار دهه آتی تاثیر‌گذار خواهد بود. موضوعات در طول دو محور، درجه تاثیر‌گذاری و مقیاس زمان، یک نقشه ذهنی روشن از محیطی که ملت‌ها و شرکت‌ها در آن فعالیت می‌کنند، ارائه می‌کند.
این مطلب یک ارزیابی موضوعی است که هدف آن بیان برخی ارتباطات بین موضوعات فراوانی است که گفته می‌شود در آینده دور یا نزدیک بر چشم‌انداز رقابت‌پذیری تاثیرگذار است. این موضوعات به اختصار به شرح زیر است:
1 - کسری تراز تجاری آمریکا: کسری تراز تجاری آمریکا نزدیک به 900‌میلیارد دلار معادل 5/6‌درصد از تولید ناخالص داخلی آمریکا است، اما با ذکر این نکته که 20درصد از واردات آمریکا در واقع تولیدات ساخته شده توسط شرکت‌های آمریکایی در خارج از آمریکا است که به خانه فرستاده می‌شود.
۲ - کسری بودجه آمریکا: کسری بودجه دولت آمریکا در حال حاضر در حدود ۲۶۰‌میلیارد دلار که بهتر از ۴۱۳‌میلیارد دلار در پایان دوره اول ریاست‌جمهوری بوش است، اما راه طولانی تا اضافه بودجه ۲۳۶‌میلیارد دلاری دوره ریاست‌جمهوری کلینتون دارد. ۵ رییس‌جمهور جمهوری‌خواه گذشته آمریکا همواره کسری بودجه را افزایش داده‌اند.
3 - نفت بالای 60‌دلار برای هر بشکه: تقاضای فزاینده هند و چین برای نفت، قیمت‌ها را به سمت بالا هدایت می‌کند. به‌علاوه، 71‌درصد تولید نفت، دولتی است، بنابراین انرژی یک سلاح سیاسی شده است.
۴ - افزایش تقاضا در بازاهای کالا: تا زمانی که کشورهای نوظهور در مدار رشد قرار دارند، تقاضای کالا‌ها صعودی خواهد بود. جذابیت بسیاری از بازار‌های نوظهور به‌طور گسترده‌ای به منابع مواد اولیه آنها بستگی خواهد داشت.
5 - چین و هند مصرف‌کننده بیش از‌اندازه مواد خام: چین و هند به مصرف بیش از‌اندازه مواد خام ادامه خواهند داد. برای مثال، چین در حال حاضر 19‌درصد مصرف آلومینیوم، 20‌درصد مصرف مس، 27‌درصد مصرف فولاد، 31‌درصد مصرف زغال‌سنگ، 47‌درصد مصرف سیمان دنیا را در اختیار دارد (اما، چین تنها 5/8درصد از مصرف نفت دنیا را در اختیار دارد).
۶ - بدهی ملی آمریکا گسترش می‌یابد: بدهی ملی آمریکا در حال حاضر بالغ بر ۸۷۰۰‌میلیارد دلار است و روزانه ۳/۱میلیارد دلار افزایش می‌یابد. برای تامین مالی این بدهی باید آمریکا ۲۲۰۰‌میلیارد دلار‌آوراق قرضه خزانه‌داری به خارجی‌ها بفروشد. بیش از ۳۰۰‌میلیارد دلار از‌آوراق فوق در دست چینی‌ها است.
7 - ذخایر ارز خارجی: ذخایر ارز خارجی در حال انباشته شدن با نرخ شگفت‌آوری است. رتبه اول ذخایر خارجی در حال حاضر در اختیار چین با 1200‌میلیارد دلار و پس از آن ژاپن با 909‌میلیارد دلار، روسیه با 357‌میلیارد دلار، تایوان با 267‌میلیارد دلار، کره جنوبی با 244‌میلیارد دلار و هند با 203‌میلیارد دلار است.
۸ - خطر در بازار وام‌های رهنی آمریکا: بازار وام‌های رهنی در آمریکا در حال تهدید است. بازار وام‌های رهنی در آمریکا بالغ بر ۷۰۰‌میلیارد دلار است و طی دهه گذشته قیمت مسکن در آمریکا ۱۰۰‌درصد رشد داشته است.
9 - ترکیدن حباب قیمتی املاک و مستغلات: تورم در بخش مسکن به طرز خیره‌کننده افزایش یافته است. افزایش قیمت مسکن در استرالیا 132‌درصد، در بریتانیا 192‌درصد، در ایرلند 252‌درصد، در آفریقای جنوبی 327‌درصد طی دهه گذشته افزایش یافته است. چه زمانی این افزایش قیمت می‌تواند پایان یابد؟
۱۰ - تضعیف‌ دلار آمریکا: تضعیف‌دلار آمریکا ادامه دارد و یورو به‌عنوان یک جایگزین برای ‌دلار در سطح گسترده‌ای انتخاب شده است. بسیاری از کشور‌های تولید‌کننده مواد خام سعی در قیمت‌گذاری محصولاتشان بر اساس یورو دارند. بسیاری از کشور‌های صادر‌کننده در بین کشور‌های نوظهور در تلاش برای ثابت کردن ارزش پول خود با سبدی از‌دلار، یورو و ین هستند.
11 - عدم تعادل در سیستم‌های مالی آسیا: ضعف سیستم‌های مالی به‌عنوان پاشنه آشیل آسیا باقی خواهد ماند. درجه پیچیدگی و شفافیت مالی در منطقه به‌اندازه رقابت‌پذیری تولیدی پیشرفت نکرده است.
۱۲ - جذابیت جدید برای آفریقا: آفریقا دوباره به لطف سرمایه‌گذاری بر روی تولیدات مواد خام و انرژی جذاب می‌شود. بیش از ۷هزار شرکت چینی در آفریقا فعالیت می‌کنند. قدرت‌های نوظهور در غیاب قدرت‌های جهانی از منافع منطقه بهره‌مند می‌شوند.
13 - شرکت‌های جنوب‌شرق آسیا به خرید رو می‌آورند: شرکت‌های جنوبی وجوه نقدشان را صرف خرید دارایی‌های صنعتی و شرکت‌های خارجی در بازار‌های نوظهور می‌کنند. برخی مانند Temasek در سنگاپور یا Mubadala در ابوظبی، دولتی و بسیاری مانند MTN, Wipro, Tata, Tci و Haier خصوصی هستند.
۱۴ - نیاز به مدیران فراوان: مدیران زیادی در قدرت‌های نوظهور مورد نیاز است. هند، چین، روسیه و برزیل به‌طور فزاینده بر مدیریت متمرکز می‌شوند و دانشگاه‌ها و مدارس کسب و کار و مدیریت در کنار دانشگاه‌های علوم و مهندسی ایجاد می‌شود. مهارت‌های استراتژیک، مدیریت مالی و بازاریابی اولویت جدیدی برای تداوم حضور و گسترش شرکت‌های محلی در فضای بین‌المللی است.
15 - حمایت‌گرایی (ملی‌گرایی) افزایش می‌یابد: احساسات و روابط حمایتی به‌طور فزاینده در مقابل ادغام‌ها که توسط قدرت‌های نوظهور انجام می‌شود، مقابله می‌کند. افکار عمومی و دولت‌ها به‌طور گسترده به زیان‌های بالقوه اقتصادی و جایگاه ملی حساس خواهند بود. مشکلاتی که در قرارداد کنترل عملیات بنادر آمریکا توسط شرکت اماراتی DP World و سعی چین برای خرید Uncoal بیانگر این روند است.
۱۶ - بدهی خانوار‌ها در سطح بالا: بدهی خانوارها در آمریکا و انگلستان با تشدید مصرف شخصی و دریافت وام‌های رهنی به یک رکورد جدید رسیده است. ورشکستگی‌های شخصی گسترش خواهد یافت و محدودیت‌های بیشتری برای استقراض کردن ارائه خواهد شد. بدهی خانوارها، استفاده از سیاست نرخ بهره را برای مقاصد ضدتورمی به‌وسیله بانک مرکزی محدود و حاشیه اثر‌گذاری را کم‌رنگ می‌کند.
17 - روسیه دوباره بازیگر بین‌المللی می‌شود: روسیه موقعیتش را به‌عنوان یک بازیگر بین‌المللی باز می‌یابد. بازگشت روسیه تحرکی در قیمت نفت، گاز و کالاها به‌منظور اثبات تصویر قدرتمند تر بین‌المللی ایجاد می‌کند.
۱۸ - استراتژی‌های زیست‌محیطی جدید برای شرکت‌ها: تغییر شرایط آب و هوایی آشکارا یک موضوع برای افکار عمومی است، که شرکت‌ها باید وضعیت زیست‌محیطی را تقویت و بعد زیست‌محیطی را در استراتژی‌های خود لحاظ کنند. شرکت‌هایی که در این امر ناموفق باشند نمی‌توانند بهترین استعدادها را در بین نسل جوان که خیلی نسبت به این موضوعات حساس هستند، جذب کنند.
19 - علوم زیست‌شناسی و محیط‌زیست سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی را جذب می‌کنند: علوم زیست‌شناسی و تکنولوژی محیط‌زیست در زمانی که کره زمین گرم‌تر می‌شود (6 درجه در 20 سال)، سرمایه‌گذاری‌های فراوانی جذب می‌کند و نوآوری در این دو زمینه گسترش می‌یابد.
۲۰ - دارایی‌های مجازی در مقابل سیستم‌های آزاد اطلاعاتی:بحث دارایی‌های مجازی دو مفهوم را در دنیای کسب‌وکار بر می‌انگیزد. احترام به نوآوری و اختراع از یک طرف و کوشش برای داشتن جامعه‌ای همگانی و آزاد که در آن اطلاعات به طرز گسترده‌ای در اختیار عموم قرار دارد.
21 - خدمات و یکپارچگی عوامل کلیدی رقابت‌پذیری: خدمات رقابت‌پذیری (بانکداری، عملیات تامین مالی، رابطه با مشتری، مدیریت نام تجاری و ...) هسته رقابت‌پذیری اروپا و آمریکا باقی خواهد ماند. توانایی مدیریت و یکپارچه‌سازی مدل کسب و کار بین‌المللی از دیگر عوامل است.
۲۲ - ظهور یک طبقه متوسط:ظهور یک طبقه متوسط در آسیا، اروپای مرکزی و آمریکای لاتین طبیعت اقتصاد جهانی را تغییر می‌دهد. ۶۰۰‌میلیون نفر طی ۶سال گذشته به این طبقه وارد شده‌اند و به‌طور متوسط ۴هزار ‌میلیارد دلار در سال در مسکن و کالاهای مصرفی (گاهی هم کالاهای لوکس) هزینه می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود این طبقه متوسط جدید در طول ۷ سال دوبرابر شود.
23 - کاهش اختلافات هزینه نیروی کار: اختلاف هزینه‌های نیروی کار به شدت همزمان با توسعه ملل کاهش می‌یابد. محدوده اختلاف 1 تا 20، امروز به 1 تا 5 همزمان با همگرایی هزینه نیروی کار در سرتاسر جهان کاهش می‌یابد.
۲۴ - بهره‌وری در سطح جهانی هماهنگ شده است: از زمانی که شرکت‌ها به طور واقعی جهانی شده و به طور گسترده‌ای تکنولوژی و فرآیند یکسانی در بازارها (جایی که دارایی آنها قرار دارد)، منتشر شده، بهره‌وری در سطح عملیات جهانی هماهنگ شده است.
25 - همگرایی مالیات شرکت‌ها: کشورهایی که در کاهش خیره کننده نرخ مالیات برای جذب کردن فعالیت‌ها رقابت کرده‌اند، در حال توسعه یک اجماع بین‌المللی برای استقرار یک تجربه عمومی‌و‌پذیرفته شده مالیات شرکت‌ها هستند.
۲۶ - از نیروی کار ارزان تا مغز ارزان: جهان از مدل رقابت‌پذیری براساس نیروی کار ارزان به سمت مدل رقابت‌پذیری براساس مغز ارزان حرکت می‌کند. در مجموع، هند، چین و روسیه هر سال ۱۴‌میلیون دانشجوی دانشگاهی به اندازه امریکا تربیت می‌کنند. این دانشجویان به سرعت به حرفه‌ای‌های جوان جویای موفقیت تبدیل می‌شوند که نسبتا ارزان و با انگیزه فراوان هستند. از طریق تکنولوژی، این مغزها از هر نقطه از جهان قابل دسترس هستند.
27 - شهری شدن جهان: افزایش شهرنشینی جهان موجب تشدید فشار بر زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی (راه‌ها، آب ، بیمارستان‌ها و...)، محیط زیست و مشکلات اجتماعی (مهاجرت روستاییان به شهرها) شده است. بین سال‌های 1900تا 2000 میلادی، جمعیت شهرنشین از 150‌میلیون نفر به 9/2‌میلیارد نفر افزایش یافته است.
۲۸ - تشدید رقابت بین سیستم‌های ارزشی: رقابت بین سیستم‌های ارزشی با موفقیت قدرت‌های نوظهور تشدید می‌شود.
29 - از سیستم‌های ارزشی جمعی به فردی: سیستم ارزشی اجتماعی در آسیا به‌تدریج از یک سیستم براساس ارزش‌های جمعی (مانند سخت‌کوشی موجب غرور ملت) به یک سیستم براساس ارزش‌های فردی (مانند کار تعادل زندگی است) بسیار نزدیک با سیستم‌های ارزشی اروپا و آمریکا تبدیل می‌شود.
۳۰ - یک مدل کسب و کار جدید برای فقرا: مدل اقتصادی جدیدی برای افراد فقیر دنیا ( مانند افریقا و برخی مناطق محروم هند) پدید می‌آید. محصولاتی با کمترین هزینه و پایین ترین کارکرد ساخته می‌شود. برای مثال: تلفن ۱۰ دلاری، کامپیوتر ۱۰۰ دلاری و اتومبیل ۳۰۰۰ دلاری.
31 - چین، هند و روسیه به‌عنوان قدرت‌های تکنولوژیک: چین، هند و روسیه موقعیت دیرینه خود را به‌عنوان قدرت‌های تکنولوژیک بازیابی می‌کنند. شرکت‌های خارجی دیری نمی‌پاید که مراکز تحقیقاتی خود را به این کشورها که پیشینه فوق‌العاده‌ای در علوم و نوآوری دارند، انتقال می‌دهند.
۳۲ - خطر در سیستم بازنشستگی اروپا و ژاپن: سیستم بازنشستگی اروپا و ژاپن به طور فزاینده‌ای در خطر هستند. یک سوم جمعیت آنها بالای ۶۰ سال و ۱۰‌درصد بالای ۸۰ سال دارند. سن بازنشستگی به ۷۰ سال نزدیک می‌شود و نوسان آن به بخش صنعتی و سختی کار بستگی دارد.
33 - دولت‌های ملی در عجز: دولت‌های ملی در تلاش برای حفظ نواحی رقابتی مشخص هستند، در حالی که اکثر امور و مسوولیت‌ها به سطوح منطقه‌ای (مانند اتحادیه اروپا) یا در سطح بین‌المللی (مانند سازمان ملل، سازمان تجارت جهانی و ...) انتقال یافته است.
۳۴ - کاهش مشاغل تولیدی: طی دهه گذشته، تولید کالاهای ساخته شده در جهان ۵۰‌درصد رشد یافته است، در حالی که مشاغل تولیدی به میزان ۱۰‌درصد کاهش یافته است. این چنین روند‌هایی در قدرت‌های صنعتی نوظهوری چون چین اتفاق افتاده است. بهره‌وری بالاتر در سطح جهانی، به دلایل بین‌المللی شدن تکنولوژی و فرآیند‌های تولیدی قابل توضیح است.
35 - از سکه افتادن مهاجرت در غرب: اگرچه ارتباطات و مسافرت بیشتر فراگیر شده، ولی بخشی از افراد از مسافرت مفرط خسته می‌شوند و کشف مجدد جذابیت‌های محیط محلی را دنبال می‌کنند. کارشناسان جوان‌تر ترفیع و تغییر مسوولیت‌ها را زمانی که زندگی‌های شخصی شان بسیار از هم گسیخته است، رد می‌کنند.
۳۶ - قدرت‌های نوظهور صدایشان را در مجامع بین‌المللی بالا می‌برند: قدرت‌های نوظهور به طور معناداری فشار برای دخالت در تصمیم‌گیری‌ها در موسسات بین‌المللی به وسیله تاکید بر برتری وزنی اقتصاد و قابلیت مالی برای تامین مالی چنین موسساتی را افزایش می‌دهند.
37 - فاصله‌ها (دوری) بی‌ارتباط می‌شوند: ناپدید شدن اکثر موانع تجاری و سرمایه‌گذاری، کارایی سیستم لجستیکی بین‌المللی (راه‌ها، کشتیرانی، راه‌های ریلی و حمل‌ونقل هوایی) و فراگیری تکنولوژی اطلاعات به هر کشور و سرمایه‌گذاری امکان دسترسی لحظه‌ای به بازار‌های جهانی و فرصت‌های نامحدود می‌دهد.
۳۸ - تقسیم‌بندی تکنولوژیکی ناپدید می‌شود: تقسیم‌بندی تکنولوژیکی به خاطر توسعه زیرساخت‌های ارتباطات جهانی و گسترش تولیدات تکنولوژیکی ارزان برای فقرا از بین می‌رود.
39 - پسروی فقر مطلق: سطح مطلق فقر (یک دلار در روز به قیمت‌های سال 1996) به شدت کاهش می‌یابد. فقر مطلق از 4/15‌درصد به 7/5‌درصد از جمعیت جهان در بین سال‌های 1970تا 2006 کاهش یافته است. هرچند، نابرابری درآمد‌ها در میان مردم جهان افزایش می‌یابد. ثروتمندان ثروتمند تر می‌شوند، ناآرامی‌های اجتماعی هم ناپدید نمی‌شوند.
۴۰ - خطر در سیستم بازنشستگی چین: گذار از جامعه سنتی که فرزندان از والدین در دوران کهولت پرستاری می‌کنند، به جامعه‌ای که افراد مسن در یک سیستم بهداشت و درمان که هزینه‌های خودش را دارد، بازنشسته می‌شوند، هرچند ممکن است برنامه‌های جبران خدمات بازنشستگان نتواند به طور شایسته‌ای هزینه را طی زمان پوشش دهد. اما پس‌انداز اجباری (کسر می‌شود از حقوق کارگران در سنگاپور) می‌تواند یک پاسخ به این نیاز باشد.
41 - کاهش جمعیت در اروپا، ژاپن و روسیه: عوارض کاهش جمعیت در اروپا، ژاپن و روسیه بر پویایی اقتصاد تاثیرگذاری است. درسال 2050، جمعیت اروپا 628‌میلیون نفر خواهد بود که کاهش 100‌میلیون نفری در 50 سال را خواهد داشت. سیاست‌های مهاجرت ملایم برای جبران کاهش جمعیت، به خصوص برای نیروی کار ماهر لازم است.
۴۲ - امید به زندگی افزایش می‌یابد، همچنین هزینه‌ها: امید به زندگی در کشور‌های صنعتی به بالای ۸۵ سال افزایش می‌یابد. تحمل جبران خدمات، خصوصا برای سیستم بهداشت ودرمان کمتر و کمتر پایدار خواهد ماند.
43 - استهلاک سیستم‌های ارزشی شرقی: سیستم‌های ارزشی در جوامع شرقی مستهلک می‌شود. اهداف عمومی‌جامعه‌شناسی به‌وسیله یک جامعه چند لایه که سیستم‌های ارزشی متفاوتی در آن وجود دارد و هر کدام برای بخش به‌خصوصی از جامعه جذابیت دارد، جایگزین می‌شود.
۴۴ - تغییرات آب و هوایی بر منابع اقتصادی تاثیرگذار است: تغییرات آب و هوایی فشار بر تخصیص مجدد منابع اقتصادی افزایش می‌دهد. آب و غذا در برخی مناطق نایاب می‌شود، در حالی که محصولات کشاورزی جدیدی در مناطق شمالی در دسترس خواهد بود. هزینه‌های زیست محیطی بخشی از سناریوهای اقتصادی می‌شود و وارد آمار‌های ملی از قبیل تولید ناخالص داخلی می‌شود.
45 - خطر بیماری‌های همه‌گیر به کرات اتفاق می‌افتد: از آنجا که جهان به سمت آزادی پیش می‌رود، بیمارهای واگیر آسان‌تر از یک منبع به دیگران منتقل می‌شود. بیماری‌های همه‌گیر به طور دائم توسط سازمان‌های بین‌المللی کنترل می‌شود و شرکت‌ها رویه‌های ایمنی و بهداشت خود را سخت‌تر می‌کنند.


منبع: www.IMD.com
۱-The COMPETIVENESS ROADMAP: ۲۰۰۷-۲۰۵۰
2-Business School
۳-Professor Stephane Garelli
4-Economic Perfomance
۵-Government Efficiency
6-Business Efficiency
۷-Infrastructure