گروه بورس- نشست تخصصی «الزامات استقرار و ارزیابی سیستم‌ کنترل‌های داخلی» روز گذشته با حضور مسوولان سازمان بورس و حدود ۶۰۰ عضو هیات‌مدیره و مدیران عامل شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس در تهران برگزار شد. این نشست در پی ضرورت سیستم کنترل‌های داخلی، حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران، پیشگیری از وقوع تخلفات و نیز ساماندهی و توسعه بازار، برگزار شد، ضمن اینکه پیش از این دستورالعمل کنترل‌های داخلی در شرکت‌های بورسی و فرابورسی در اردیبهشت‌ماه ۹۱ به بازار ابلاغ شده بود. به موجب این دستورالعمل سیستم کنترل‌های داخلی، فرآیندی است با هدف کسب اطمینان معقول از تحقق اثربخشی و کارآیی عملیات، قابلیت اعتماد گزارشگری مالی، رعایت قوانین و مقررات مربوط و حفاظت از منابع و دارایی‌های شرکت‌ها که توسط هیات مدیره، مدیریت و کارکنان شرکت پیاده‌سازی و اجرا می‌‌شود.

طبق مفاد این دستورالعمل ناشران پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران به همراه مدیران عامل و اعضای هیات مدیره از این پس، علاوه بر صورت‌های مالی سالانه و گزارش هیات‌مدیره به مجمع، گزارش کنترل‌های داخلی که توسط هیات‌مدیره شرکت تهیه می‌شود نیز به صورت سالانه ارائه می‌کنند. این گزارش باید به امضای مدیرعامل، هیات‌مدیره، بالاترین مقام مالی و رییس کمیته حسابرسی شرکت برسد. همچنین مدیران شرکت‌ها باید پس از استقرار و ارزیابی سیستم کنترل‌های داخلی، گزارش کنترل داخلی را به همراه صورت‌های مالی حسابرسی شده خود، ارائه کنند.

بی‌اطلاعی برخی از اعضای هیات مدیره از فعالیت‌های شرکت

بر این اساس رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در نشست روز گذشته به مسوولیت هیات مدیره شرکت‌ها اشاره کرد که سیستم کنترل داخلی ابزارهای لازم نظارتی را برای این مسوولیت در اختیار هیات مدیره قرار می‌دهد.

علی صالح‌آبادی اظهار کرد: در برخی موارد شاهد این هستیم که یک عضو غیرموظف هیات‌مدیره از اتفاقی در شرکت و بنگاه اقتصادی بی‌خبر است، در حالی که از نظر قانونی موظف و متعهد به پاسخگویی است، بنابراین استقرار سیستم کنترل‌های داخلی در راستای کمک به اعضای هیات مدیره به ویژه اعضای غیر‌موظف است.

به گفته وی، استقرار این سیستم به معنای سلب اختیار و آزادی عمل مدیران عامل و اعضای هیات‌مدیره نیست در واقع این سیستم نه تنها برای مدیران دست و پاگیر نیست، بلکه ابزاری است که اعضای هیات مدیره از طریق آن می‌توانند بین آزادی عمل، پاسخگویی و رعایت حقوق ذی‌نفعان توازن ایجاد کنند.

سیستم کنترل‌‌های داخلی یک روش جهانی است

صالح‌آبادی با بیان اینکه شیوه مزبور در تمام کشورهایی که بورس قابل‌قبولی دارند، اجرا شده است، از این مساله به عنوان یک روش جهانی یاد کرد که هدف اصلی آن پاسخگویی، شفافیت بیشتر و رعایت حقوق سهامداران به خصوص سهامداران جزء است.

سخنگوی سازمان بورس استقرار سیستم کنترل‌های داخلی را فرصتی برای تصمیم‌گیری بهتر مدیران و کاهش مدیریت ریسک اعضای پرمشغله شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی خواند و گفت: اگر یک بنگاه به میزان ارزبری یا توازن بین میزان فروش محصولات و خرید مواد اولیه‌اش دقت نکند، ریسک خود را افزایش داده، حال آنکه از طریق استقرار سیستم کنترل داخلی مدیریت ریسک، کاهش می‌یابد.

وی با اشاره به ارتقای جایگاه کشور در بانک جهانی به رتبه ۱۶، یکی از ملاک‌های بانک جهانی را رعایت حقوق سهامداران به خصوص سهامداران جزء عنوان کرد که استقرار سیستم کنترل داخلی می‌تواند نقش موثری در این خصوص ایفا کند. صالح‌آبادی در ادامه تاکید کرد: سیستم کنترل‌های داخلی عاملی برای افزایش کیفیت گزارش‌ها خواهد بود.

ربیس سازمان بورس همچنین با بیان اینکه جایگاه کنونی بازار سرمایه مرهون فعالیت‌های شرکت‌های بورسی است، گفت: ارزش بورس و فرابورس نسبت به تولید ناخالص داخلی، ۵ سال گذشته حدود ۱۶ درصد بود، اما در حال حاضر این رقم به حدود ۵۰ درصد افزایش یافته است.

وی خاطرنشان کرد: حجم معاملات سه بورس نیز برای نخستین بار در تاریخ بازار سرمایه به رقم ۱۰۰ هزار میلیارد تومان و تعداد معاملات هم از مرز ۶ میلیون دفعه گذشته است.

لزوم آشنایی مدیران با سامانه مدیریت ریسک

در ادامه این نشست سید علی حسینی معاون سازمان بورس و اوراق بهادار نیز گفت: پاسخگویی اعضای هیات مدیره شرکت‌های بورسی و فرابورسی به سهامداران با اجرای سیستم‌های کنترل داخلی افزایش می‌یابد.

وی به تغییر تکالیف، وظایف و مسوولیت‌های اعضای هیات مدیره شرکت‌ها نسبت به گذشته اشاره کرد و گفت: ‌براساس قوانین و مقررات، اعضای هیات مدیره شرکت‌ها موظف به پاسخگویی در قبال سهامداران هستند.

وی اظهار داشت: اعضای هیات مدیره شرکت‌ها باید نسبت به ریسک‌های محیط فعالیت خود شناخت کافی و برای مواجهه با آنها از ابزارها و سامانه‌های متعارف استفاده کنند.

حسینی با اشاره به عدم اشراف کافی برخی از مدیران شرکت‌ها نسبت به سامانه‌های مدیریتی، از سامانه مدیریت یکپارچه ریسک به عنوان یکی از سامانه‌هایی نام برد که مدیران اجرایی و اعضای هیات مدیره شرکت‌ها باید به آن مسلط باشند تا بتوانند شناخت لازم را از شرکت‌های تحت نظارت خود داشته باشند.

به گفته این عضو هیات مدیره سازمان بورس؛ سامانه مدیریت یکپارچه ریسک به دنبال دو هدف (ایجاد و خلق ارزش و شناسایی ریسک‌های شرکت) است تا مدیران بتوانند از منافع شرکت‌ها پاسداری کنند. وی همچنین با اشاره به اینکه سامانه مدیریت یکپارچه ریسک در سه بعد اهداف شرکت‌ها را دنبال می‌کند، بعد نخست آن را ضرورت شناسایی‌ اهداف کنترلی، برنامه‌ای ، سودآوری و قوانین و مقررات شرکت‌ها از سوی مدیران آن عنوان کرد.

اهمیت بررسی سالانه خط‌مشی ایمنی و امنیتی شرکت‌ها

معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس با بیان الزام اجرای برنامه‌ها در تمامی سطوح، ادامه داد: اعضای هیات مدیره شرکت‌ها، نقش با اهمیتی در کنترل‌های داخلی دارند، در همین رابطه، اعضای هیات مدیره باید بر مدیریت نظارت، برنامه‌ها، عملکرد و فعالیت‌های مدیریت را به دقت بررسی، راهبرد شرکت را تایید، نتایج مالی را ارزیابی و خط‌مشی‌های ایمنی و امنیت شرکت را به صورت سالانه بررسی کرده و با حسابرسان داخلی و خارجی تعامل داشته باشند.

وی فعالیت‌های کنترلی اعضای هیات مدیره شرکت‌ها را بررسی مدیریت ارشد، مدیریت مستقیم فعالیت‌ها و کارکردها، کنترل اعتبار و پردازش معاملات، کنترل‌های فیزیکی، شاخص‌های عملکرد، تفکیک وظایف و مستندسازی اعلام کرد.

معاون سازمان بورس با تاکید بر لزوم برخورداری شرکت‌های سهامی عام از کمیته حسابرسی، گفت: این کمیته باید بر ساختار کنترل داخلی، فرآیندهای گزارشگری مالی و رعایت قوانین، مقررات و استانداردها نظارت کنند.

معاون سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: پاسخگویی اعضای هیات مدیره شرکت‌های بورسی و فرابورسی به سهامداران با اجرای سیستم‌های کنترل داخلی افزایش می‌یابد.