در گفت‌وگو با مدیر سابق بین‌الملل بورس بررسی شد:
دلایل صدرنشینی بورس تهران در جهان
گروه بورس- محبوبه مغانی: پس از آنکه بورس اوراق بهادار تهران برای چند دوره پیاپی از لحاظ تنوع شرکت‌ها، عمق بازار، ابزارهای حاضر در آن و... صدرنشین بورس‌های حاضر در فدراسیون جهانی بورس‌ها شد، نامش مهرماه سال گذشته از فهرست این فدراسیون حذف شد؛ مساله‌ای که بازهم نتوانست مانع از اشاره فدراسیون جهانی بورس‌ها در آخرین گزارشی که در سال ۲۰۱۲ میلادی منتشر کرد، شود. به طوری که به‌رغم وجود برخی محدودیت‌ها و عمق کم بازار بازهم این بورس در رتبه نخست نسبت به سایر بازارها قرار دارد. اما اینکه این صدرنشینی تا چه میزان منجر به جذب سرمایه خارجی به بازار سهام شده است و تا چه میزان در مقابل سایر بازارهای سهام جهانی حرفی برای گفتن دارد، مساله‌ای است که تلاش شده تا طی گفت‌و‌گویی با دکتر ابوالفضل شهرآبادی، مدیر سابق امور بین‌الملل بورس تهران، عضو هیات علمی دانشگاه و معاون تامین مالی تامین سرمایه لوتوس پارسیان به آن پرداخته شود.
فدراسیون جهانی بورس‌ها (WFE) چیست و چه کارکردی دارد؟ این نهاد بین‌المللی چند عضو دارد و اساسا عضویت در این فدراسیون دارای چه مزایایی است؟
فدراسیون جهانی بورس‌ها که اختصارا به آن Wfe گفته می‌شود، در واقع بزرگ‌ترین و معتبرترین فدراسیون بورس در جهان است و بیشتر بورس‌های بزرگ و پرقدرت پنج قاره عضو فعال آن هستند و این فدراسیون نزدیک به ۶۰ عضو فعال دارد. ریاست آن در حال حاضر با آقای حسین ارکان رییس پیشین بورس استانبول است، این فدراسیون دارای یک کمیته کاری و چندین کمیته فعال دیگر است و مباحث مربوط به بازارهای سرمایه و بورس‌های عضو خود را پیگیری کرده و درخصوص رخدادهای جدید بازارهای سرمایه، بحران‌ها و استانداردهای کاری رهنمودهای لازم را به اعضای خود می‌دهند.
عضویت در این فدراسیون برای همه بورس‌های جهان نوعی اعتبار و اهمیت به حساب می‌آید و اغلب بورس‌ها داوطلب و متقاضی عضویت در ایران نهاد هستند. بورس تهران هم به عنوان عضو پیوسته در این فدراسیون عضویت داشت که متاسفانه از حدود مهرماه سال گذشته با نظر هیات مدیره Wfe عضویت آن به حالت تعلیق درآمد و تاکنون به همان وضع است.
با توجه به اینکه بازدهی بورس تهران به دلیل عدم وجود برخی محدودیت‌ها و البته عمق کم بازار بیشتر از سایر بازارهای مالی جهان است، چقدر این عملکرد را منطقی ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به اینکه در حال حاضر عضویت بورس تهران در Wfe به حالت معلق درآمده است آمار و اطلاعات آن بر روی سایت آن فدراسیون به صورت رسمی انعکاس نمی‌یابد و با بورس تهران مانند یک عضو برخورد نمی‌شود و عملکرد آن هم با سایر بورس‌ها مقایسه نمی‌شود. از این رو فکر می‌کنم مقایسه‌ای که اخیرا انجام شده بود، به صورت غیررسمی بوده و به اصطلاح خارج از جدول انجام شده است. ولی در هر صورت واقعیت این است که در طی چند ماه پاییز سال جاری بورس تهران به چند علت بازدهی خیلی خوبی داشته است و قطعا جزو بورس‌های پیشرو در جهان بوده است. اینکه این نرخ بازدهی بالاترین بوده یا نه و آیا مبانی مقایسه یکسان بوده است یا خیر؟ چون مقایسه توسط خود Wfe صورت نگرفته است ممکن است کمی جای اشکال باشد.
کوچک و کم‌عمق بودن بورس تهران در مقایسه با بسیاری از بورس‌های عضو Wfe شاید برای برخی کارشناسان موضوع برتر بودن آن را در طی چند ماه گذشته به نوعی زیر سوال ببرد. بالا بودن نرخ بازدهی بورس از چند دیدگاه قابل بررسی است. مثلا اینکه آیا افزایش بازدهی به خاطر تغییر در عوامل بنیادین اقتصاد است یا یک رشد سریع و زودگذر. در برخی از بورس‌های بسیار کوچک جهان مثل بورس کلمبو (سریلانکا) در خیلی از وقت‌ها شما شاهد رکوردشکنی نرخ مثبت بازدهی هستید، در صورتی که نه بورس‌شان بورس مهمی است و نه کشورشان پیشرفته است. از این رو دیدگاه برخی کارشناسان بر این است که اگر افزایش بازدهی به خاطر رشد عوامل بنیادین اقتصاد نباشد اهمیت چندانی ندارد و نمی‌تواند سرمایه‌های جدید را جذب بازار کند و فقط سفته‌بازی و نوسان‌گیری را در بازار بالا می‌برد و سرمایه‌گذاران بنیادین را به سرمایه‌گذاران نوسان‌گیر تبدیل می‌کند. البته این دیدگاه در بلندمدت درست به نظر می‌رسد؛ ولی واقعیت این است که در کوتاه‌مدت بورس تهران به واسطه عواملی نظیر افزایش سریع تورم، افزایش نرخ برابری دلار، بالا رفتن ارزش جایگزینی شرکت‌ها و... سود خوبی را به سرمایه‌گذاران خود داده است. اما نکته‌ای که نباید فراموش شود این است که در مباحث مربوط به سرمایه‌گذاری همیشه بازدهی در کنار ریسک عنوان می‌شود. وقتی با یک کارشناس خبره مالی در مورد بازدهی یک بورس صحبت می‌کنید، حتما بلافاصله در مورد ریسک آن هم از شما سوال می‌کند. واقعیت این است که در شرایط فعلی درست است که بازدهی بورس در سه چهار ماه گذشته بسیار بالا بوده است؛ ولی ریسک آن هم در حال حاضر خیلی زیاد است، به طوری که حتی آینده و افق نزدیک را هم نمی‌توان به راحتی پیش‌بینی کرد.
آیا تاکنون صدرنشینی بورس تهران توانسته تاثیری در جذب سرمایه خارجی به بازار سهام داشته باشد؟
به چند دلیل خیر. یکی همین نکته ارتباط ریسک و بازده است. از دید خیلی از سرمایه‌گذاران خارجی، به خاطر بالا بودن نرخ برابری دلار و ریال به ویژه در یکی دو سال اخیر بورس تهران باوجود بازدهی بالا جذابیت چندانی ندارد.
بالا بودن نوسان نرخ ارز عامل مهمی در فراری دادن سرمایه‌گذاران خارجی است. از طرف دیگر نبود برخی استانداردها و ویژگی‌ها بورس تهران را برای آنان غیرجذاب می‌کند. از جمله اینکه شاخص بورس تهران توسط خود آن محاسبه می‌شود، در صورتی که در بیشتر بورس‌های دنیا این کار توسط موسسات و شرکت‌های متخصص کار طراحی شاخص مثل S&P و مودیز و مشابه آنها انجام می‌شود و این کار اعتبار شاخص را بالا می‌برد و سرمایه‌گذار خارجی به آن اعتماد می‌کند، ولی وقتی این شاخص توسط خودمان محاسبه شود برای آنان همیشه جای شک و شبهه در مورد شاخص وجود دارد.
علاوه بر این معمولا اطلاعات مالی بورس‌ها نیز باید توسط نهادهای معتبر جهانی نظیر بلومبرگ و رویترز افشا و پخش شود و معمولا سرمایه‌گذاران خارجی ترجیح می‌دهند اطلاعات را از توزیع‌کنندگان (Data Vendors) شناخته شده دریافت کنند که متاسفانه در شرایط فعلی اطلاعات مالی بورس تهران از طریق گفته شده توزیع و اطلاع‌رسانی نمی‌شود. نبود صورت‌های مالی ترجمه شده و تهیه شده با استانداردهای جهانی نیز یک عامل دیگر در این رابطه است.
به همه موارد گفته شده بالا باید بحث شرایط خاص سیاسی و تحریم‌ها را هم افزود که اصلا سرمایه‌گذار خارجی به خاطر تحریم بانک‌ها در صورت درخواست هم نمی‌تواند مبادله‌ای با بورس تهران انجام دهد.
معیارهای فدراسیون جهانی بورس‌ها در تشخیص عملکرد بورس‌ها چیست؟
فدراسیون جهانی بورس‌ها معمولا به صورت ماهانه یکسری مقایسه‌های عددی بین بورس‌ها انجام می‌دهد و براساس آن اعلام می‌کند که مثلا بازدهی یا حجم معاملات و رشد سرمایه کدام بورس‌ها بیشتر بوده است و یک رتبه‌بندی نسبی بر این اساس ارائه می‌کند. ولی ملاک کلی آن برای پیشرفته بودن بورس‌ها پیروی آنها از معیارها و استانداردهای جدید جهانی است. بر همین اساس wfe تمام اعضای خود را ملزم کرده است که حتما نهادهای ناظر خود را به عضویت سازمان جهانی نهادهای ناظر (IOSCO) درآورند تا از این طریق از رعایت استانداردهای مربوط به افشا و صحت اطلاعات مالی به نوعی اطمینان حاصل شود که از قضا بورس تهران هم به دلیل اینکه سازمان ناظر آن یعنی سازمان بورس و اوراق بهادار نتوانست طی دو سال گذشته به عضویت IOSCO درآید.
آیا در بورس‌هایی که کمتر از بورس تهران بازدهی داشته‌اند ملاک محاسبه شاخص هم مثل ایران است؟ (بازده نقدی و قیمت)
امروزه در دنیا بورس‌ها به سمت استفاده از موسسات طراحی شاخص که در سطح جهانی شناخته شده‌اند پیش می‌روند و آن موسسات نیز شاخص هر بورس را با توجه به شرایط و ویژگی‌های آن و با رعایت یکسری استانداردهای همسان جهانی طراحی می‌کنند. در بیشتر بورس‌ها شاخص اصلی همان شاخص کل قیمت است، نه شاخص قیمت و بازده نقدی. بورس تهران جزو معدود بورس‌هایی است که از شاخص بازده نقدی و قیمت استفاده می‌کند. توجیه آن هم این است که نسبت سود نقدی پرداختی شرکت‌های عضو بورس تهران نسبت به سایر بورس‌ها بالاتر است.
باوجود صدرنشینی بورس تهران در جهان چقدر بازار سهام ما در مقابل سایر بازارهای سهام جهانی حرفی برای گفتن دارد؟
به نظر من و با توجه به شناختی که از سایر بورس‌های دنیا به خصوص بورس‌های منطقه و مشابه بورس تهران دارم سرعت نوآوری و تغییر در بورس تهران پایین بوده و هنوز از نظر تنوع ابزارهای مالی، شفافیت اطلاعات، عمق بازار و حجم بازار و نسبت گردش سرمایه بازار، این بورس خیلی جای کار دارد. البته از نظر تنوع نوع صنایع و شرکت‌ها وضع بورس تهران در منطقه خوب است.
ارسال نظر