مبارزه با پولشویی کوششها در بازار اوراق بهادار
بخش اول
این مطالعه در خصوص بررسی وضعیت موضوع مبارزه با پولشویی در بازار اوراق بهادار تهیه شده است. پولشویی که یک فعالیت مجرمانه است، زمانی رخ میدهد که اشخاص حقیقی یا حقوقی بهدنبال تغییر ماهیت منشاء غیرقانونی درآمدهای خود که ناشی از فعالیتهای تبهکارانه است به یک جریان قانونی و رسمی هستند.
بخش اول
این مطالعه در خصوص بررسی وضعیت موضوع مبارزه با پولشویی در بازار اوراق بهادار تهیه شده است. پولشویی که یک فعالیت مجرمانه است، زمانی رخ میدهد که اشخاص حقیقی یا حقوقی بهدنبال تغییر ماهیت منشاء غیرقانونی درآمدهای خود که ناشی از فعالیتهای تبهکارانه است به یک جریان قانونی و رسمی هستند.
پولشویان بهطور سنتی بانکها را که پول نقد دریافت کرده و امکان مبادلات مالی و بینالمللی در آنها سهولت دارد، مورد هدف قرار میدهند.
به هر حال بازار اوراق بهادار ایالات متحده که بزرگترین و نقد شوندهترین بازار اوراق بهادار جهان است، میتواند هدف مناسبی برای تبهکاران جهت پنهان کردن منشاء درآمدهای نامشروع باشد. در این راستا این گزارش به بررسی اقدامات قانونگذاری در خصوص مبارزه با پولشویی در بازار اوراق بهادار و بهخصوص نهادهای کارگزاران - معاملهگران و صندوقهای سرمایهگذاری میپردازد.
در این مطالعه چهار مولفه زیر مورد بررسی قرار گرفته است:
۱.بررسی دیدگاه دولت و بازار اوراق بهادار در خصوص پتانسیلی که برای پولشویی در بازار اوراق بهادار وجود دارد.
2.تشریح الزامات قانونی تبین مقررات مبارزه با پولشویی در بازار اوراق بهادار و اقدامات انجام گرفته در این خصوص 3.تشریح تلاشهای کارگزاران - معاملهگران و صندوقهای سرمایهگذاری که مسوولیت شناسایی معاملات مشکوک و مبارزه با پولشویی را بهعهده دارند.
۴.تشریح تلاشهای بینالمللی مبارزه با پولشویی در بازار اوراق بهادار و تاثیرگذاری این تلاشها. در این مطالعه با نهادهای قانونگذاری، کارگزاران - معاملهگران، صندوقهای سرمایهگذاری، شرکتهای خصوصی و نهادهای بینالمللی مبارزه با پولشویی مشورتهای لازم صورت گرفته و دیدگاه آنها در این گزارش لحاظ شده است.
در این گزارش همچنین مروری به اسناد قابل دسترس شامل گزارشهای داخلی و بینالمللی درخصوص اقدامات صورتگرفته در مبارزه با پولشویی و قوانین و تجربیات مختلف داشتهایم.
در مجموع بهطور سرزده نمونههای انتخابی از بازار اوراق بهادار را مورد پیمایش قرار داده و از این اطلاعات برای تهیه این گزارش استفاده کردهایم. این پیمایش در ۳۰۱۵ کارگزار - معاملهگر و ۳۱۰ صندوق سرمایهگذاری انجام شده است.
نتایج در یک نگاه
اگر چه اسناد و یافتهها نشان میدهد کارگزاران - معاملهگران و صندوقهای سرمایهگذاری که مرتکب جرم پولشویی شدهاند، محدود میباشند، اما نهادهای اجرای قانون این دغدغه را داشتهاند که تبهکاران تلاش فزایندهای را به منظور استفاده از بازار اوراق بهادار در جهت پولشویی بهعمل آورند. نهادهای اجرای قانون بر این عقیده هستند که بازار اوراق بهادار به احتمال زیاد در مراحل بعدی جهت از بین بردن منشاء غیرقانونی پولهای نقدی که وارد نظام مالی میشود توسط پولشویان مورد استفاده قرار میگیرد.
با اینحال مقامهای اجرای قانون بر این باورند که وسعت، تنوع فعالیت و نقدشوندگی بالا در بازار اوراق بهادار ایالات متحده همراه با توانایی حرکت سریع سرمایهها میان حسابهای داخلی و بینالمللی، بازار اوراق بهادار را برای پولشویان جذاب میکند.
مقامهای ناظر بر بازار اوراق بهادار نیز دریافته بودند که بازار اوراق بهادار میتواند یکی از اهداف بالقوه پولشویان باشد. بههر حال میزان پولشویی که توسط یا بهوسیله کارگزاران - معاملهگران و صندوقهای سرمایهگذاری انجام میشود خیلی واضح و مشخص نیست.
در حال حاضر تمام کارگزاران - معاملهگران و نهادهای مرتبط با بازار سرمایه ایالات متحده ملزم به رعایت الزامات و مقررات مربوط به مبارزه با پولشویی هستند. این نهادها متعهد به ثبت اطلاعات و گزارشدهی هستند. این تعهد بر اساس قانون رازداری بانکی که در آن نهادهای مالی ملزم به کشف فعالیتهای غیرقانونی مالی و گزارشدهی سپردهگذاری بیش از 10 هزار دلار صورت میپذیرد، میباشد.
برای توسعه مقررات مبارزه با پولشویی وزارت خزانهداری ایالات متحده با دقت با کمیسیون بورس اوراق بهادار در خصوص تعیین آستانه دلاری مناسبی برای گزارشدهی معاملات مشکوک و انواع فعالیتهایی که باید گزارش شوند، به همکاری مشغول است.
کمیته مقررات انجمن ملی معاملهگران اوراق بهادار بهطور مرتب آزمونهایی را در راستای اطمینان از اجرای مقررات مبارزه با پولشویی و نگهداری اطلاعات از این نهادهای ذیربط بهعمل میآورد.
با بررسی ۳۰۱۵ کارگزار - معاملهگر و ۳۱۰ صندوق سرمایهگذاری در این مطالعه، نتایج نشان میدهد که بیش از ۹۰درصد کارگزاران - معاملهگران و صندوقهای سرمایهگذاری هرگز پول نقد دریافت نمیکنند و در نتیجه آسیبپذیری آنها در مرحله اول پولشویی یعنی زمانی که وجوه نامشروع در نظام مالی مکانیابی میشوند، به حداقل میرسد.
این مطالعه نشان میدهد که برخی از صندوقهای سرمایهگذاری و تعدادی از کارگزاران - معاملهگران از ابزارهای پولی نظیر سفارشهای نقدی و چکهای مسافرتی استفاده کردهاند که این ابزارها میتواند توسط پولشویان مورد استفاده قرار گیرد.
مطالعات نشان میدهد که اغلب نهادهای مورد بررسی بهطور داوطلبانه مقررات ضد پولشویی از جمله مقررات مربوط به شناسایی مشتری و ارائه گزارش فعالیتهای مشکوک به مقامهای مسوول را به اجرا گذاشتهاند.
در مجموع 17درصد از کارگزاران - معاملهگران و 40درصد از صندوقهای سرمایهگذاری در این مطالعه بهطور داوطلبانه مقررات ضد پولشویی را اجرا میکردند.
طی سالهای اخیر نیز نهادهای بینالمللی مختلفی نظیر گروه بینالمللی اقدام مالی توصیههای خود را از بانکها به کلیه نهادهای مالی از جمله بورسهای اوراق بهادار توسعه دادهاند.
گروه بینالمللی اقدام مالی این توصیهها را به کشورهای عضو جهت بهکارگیری در نهادهای مالی از جمله بازار اوراق بهادار ارائه میدهد. اگر چه بسیاری از کشورها این توصیهها را به کار بستهاند، اما در عمل به کار بستن این توصیهها در نهادهای مرتبط با بازار اوراق بهادار کار سادهای بهنظر نمیرسد.
در تهیه این گزارش از نظرات وزارت خزانهداری، کمیسیون بورس اوراق بهادار و وزارت دادگستری ایالات متحده استفاده شده است.
سابقه موضوع
فعالیتهای نامشروع نظیر تجارت مواد مخدر، فساد مالی، کلاهبرداری و قاچاق کالا به وسیله پول نقد صورت میگیرد. پولشویان طی فرآیندی پولهای ناشی از جرایم تبهکارانه را به سرمایه و داراییهایی با منشاء قانونی تبدیل میکنند.
پولشویی بهطور عموم طی سه مرحلهای که در شکل بالا نشان داده شده صورت میگیرد.
همانطور که در شکل فوق آمده در مرحله جایگذاری یا مکانیابی پول نقد به ابزارهای مالی نظیر چکهای بانکی (حساب جاری) یا مسافرتی یا حساب سپرده نزد حسابهای نهادهای مالی تبدیل میشود. در مرحله لایهگذاری این سرمایهها جابهجا و انتقال یافته و به سایر حسابهای نهادهای مالی دیگر برای از بین بردن منشاء غیرقانونی منتقل میشود. در مرحله سوم با یکپارچه سازی، این منابع در خرید داراییهای قانونی نظیر مسکن، کارخانه، اتومبیل یا اوراق بهادار سرمایهگذاری میشوند.
در این فرآیند، روشی جهت تعیین میزان واقعی پول غیرقانونی که در بازار اوراق بهادار شستوشو میشود، وجود ندارد.
با اینحال کارشناسان میزان پولی که در نظام مالی جهان پولشویی میشود را حدود ۲ تا ۵درصد تولید ناخالص جهانی برآورد میکنند. تخمینها حاکی از پولشویی بهمیزان حدود سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار در ایالات متحده است.
نهادهای متعدد بازار اوراق بهادار
پولشویان میتوانند از انواع فعالیتهای تجاری در بازار اوراق بهادار ایالات متحده استفاده کنند.
بهطور مثال کارگزاران - معاملهگران خدمات متنوعی از قبیل خرید و فروش سهام (خردهفروشی و بلوکی)، اوراق قرضه و سهام صندوقهای سرمایهگذاری را ارائه میکنند.
همانطور که در شکل زیر نشان داده شده دو نوع کارگزار - معاملهگر وجود دارد. کارگزاران واسطهای که به نماینده کارگزاری معروف هستند (IB) و کارگزارانی که علاوه بر خرید و فروش سهام مجاز به فعالیت در امور تسویه و پایاپای نیز هستند. این امر میتواند تاثیر متفاوتی در مسوولیت هر کدام در امر مبارزه با پولشویی داشته باشد.
خدمات کارگزاران تسویهکننده و عامل (نماینده)
برخی از کارگزاران - معاملهگران بهصورت بنگاههای تسویهکنندهای سازمان داده شدهاند که فقط معاملات بنگاههای خودشان را تسویه میکنند. این بنگاهها بهصورت بنگاههای خود تسویه کننده شناخته شدهاند.
صندوقهای سرمایهگذاری یکی از اصلیترین فعالان بازار اوراق بهادار هستند. این صندوقها شرکتهای سرمایهگذاری هستند که پولهای سرمایهگذاران مختلف را جمعآوری کرده و در راستای خرید سبدهای متنوعی از اوراق بهادار بهکار میگیرند.
رییس (متولی اصلی) صندوق که در بیشتر موارد مشاور سرمایهگذاریهای صندوق نیز هست، با دیگر نهادها برای ارائه خدمات مورد نیاز صندوق قرارداد میبندد. در نمودار صفحه بعد برخی از این نهادها و خدماتی که برای صندوق فراهم میکنند، مشخص شده است. بسته به وسعت ارتباطی که این نهادها با مشتریان یا مبالغ قابل پرداخت آنها دارند، این نهادها در راستای اجرای فعالیتهای ضد پولشویی مسوول هستند.
مقام ناظر بازار اوراق بهادار
کمیسیون بورس اوراق بهادار ایالات متحده اگر چه اولین مقام ناظر بر نهادهای بازار اوراق بهادار ایالات متحده از جمله کارگزاران - معاملهگران و صندوقهای سرمایهگذاری است، اما تنظیم مقررات و اقدام قانونی علیه نهادهایی که قوانین و مقررات بازار اوراق بهادار را نقض میکنند نیز از وظایف این کمیسیون است. قبل از هرگونه فعالیت اقتصادی در
عرضه عمومی کارگزاران - معاملهگران ملزم به ثبت نزد این کمیسیون و عضویت در یک سازمان خود انتظام هستند.
این سازمانهای خود انتظام از جمله انجمن ملی معاملهگران اوراق بهادار و بورس اوراق بهادار نیویورک اعضای خود را با مقررات داخلی و مقررات کمیسیون اوراق بهادار قانون اوراق بهادار ایالات متحده تطبیق میدهند. بانک مرکزی ایالات متحده نیز مسوولیتهای مشابهی در قبال بانکها و شرکتهای هلدینگ دارد. قبل از تصویب قانون مدرنسازی مالی ایالات متحده مقامهای ناظر بانکها بهطور مستقیم بر فعالیتهای بانکها در بازار اوراق بهادار نظارت داشتند اما پس از تصویب قانون مدرنسازی مالی مقرر شد، فعالیت نهادهای پولی در بازار اوراق بهادار هم بر اساس مقررات کمیسیون بورس اوراق بهادار و نهادهای خودانتظام مطابقت داده شود.
بازار اوراق بهادار هدفی بالقوه برای پولشویی
اگرچه میزان پولی که جهت پولشویی از طریق کارگزاران - معاملهگران و صندوقهای سرمایهگذاری مورد استفاده قرار میگیرد نامعلوم است اما ماموران اجرای قانون مبارزه با پولشویی بر این باور هستند که بازار اوراق بهادار یک هدف بالقوه برای پولشویان است.
همانگونه که بیان شد تبهکاران بهدنبال تبدیل عواید غیرقانونی خود به داراییهای قانونی هستند و در این مسیر به طور سنتی از بانکها که با وجوه نقد برای سپردهگذاری سر و کار دارند سوءاستفاده میکنند.
بنابراین ماموران اجرای قانون و فعالان بازار اوراق بهادار بر این عقیده هستند که چون بازار اوراق بهادار با وجوه نقد سرو کار ندارد، کارگزاران - معاملهگران و صندوقهای سرمایهگذاری به اندازه نظام بانکی در مرحله اول فرآیند پولشویی (جایگذاری) در مقابله با پولشویان آسیبپذیر نیستند.
به هر حال اکثر پولشویان در مرحله جایگذاری با ابزارهای پولی نظیر چک و پول نقد سر و کار دارند و عمده تلاش آنها هم در این مرحله این است که کارگزاران - معاملهگران و صندوقهای سرمایهگذاری این شکل از پرداختها را بپذیرند.
با توجه به این مطالب پولشویان بیشتر تمایل دارند در مراحل لایهگذاری و یکپارچهسازی (مراحل دوم و سوم پولشویی) از کارگزاران - معاملهگران یا صندوقهای سرمایهگذاری استفاده کنند.
شبیه کاری که پولشویان در بانکها انجام میدهند، پولشویان از حسابهای کارگزاران یا صندوقهای سرمایهگذاری برای لایه کردن سرمایههایشان استفاده میکنند. برای مثال ارسال و دریافت پول و انتقال وجوه بهصورت سریع از طریق چندین حساب و موسسه مالی متعدد یکی از این شیوهها میباشد.
از طرفی بورس اوراق بهادار نیز هدفی برای یکپارچهسازی درآمدهای غیرقانونی به داراییهای قانونی است. در یک مورد، عواید غیرقانونی از یک کلاهبرداری بهحساب یک کارگزار وارد و در خرید سهام سرمایهگذاری گردید. برای جلوگیری از افشای این امر پولشویان از طریق یک سری سپردههای متعدد از یک هزار دلار تا کمتر از ده هزار دلار این عمل را انجام داده بودند. از همین رو ماموران اجرای قانون با توجه به ویژگیهای متفاوت بازار اوراق بهادار و معاملات آن نگران جذابیتهای حاصله برای پولشویان هستند. این گزارش با توجه به این که سرمایهها میتوانند بهطور کارآمدی میان حسابهای مختلف در نهادهای متعددی چه در سطح داخلی یا بینالمللی نقل و انتقال یابند، بازار اوراق بهادار را بهعنوان هدف بالقوه و بالفعلی برای پولشویان قلمداد میکند. با توجه به این امر که مشابه بعضی بانکها، کارگزاران - معاملهگران بزرگ هم شعب متعدد داخلی و بینالمللی دارند این امکان رو به گسترش است.
برخی مقامهای اجرای قانون با توجه به ارزش بالای بازار اوراق بهادار و حجم دلاری بالای نقل و انتقالات سهام و طبیعت بالقوه سودآور بازار بورس اوراق بهادار را از جمله جذابیتهای لازم برای پولشویان قلمداد میکنند. بهطور مثال در یک روز خاص سه میلیارد سهم با ارزش بالغ بر 85 میلیارد دلار در بازار اصلی اوراق بهادار ایالات متحده معامله شد که در مقایسه با بالاترین رقم مشابه (20 میلیارد دلار در سال 1995) فوقالعاده بود.
مقامهای اجرای قانون همچنین به این نکته تاکید داشتند که رشد سریع بازار اوراق بهادار و فراگیر شدن سرمایهگذاری در بازار سهام و صندوقهای سرمایهگذاری جذابیت این صنعت را برای کسانی که در امر پولشویی تبحر دارند افزایش داده و از این طریق پولشویان روشهای جدیدتری را در این بازار برای پولشویی جستوجو میکنند.
مقامهای اجرایی قانون و بازار اوراق بهادار فعالیتهای ویژه مالی که بیشتر در معرض ریسک و استفاده توسط پولشویان قرار دارد را شناسایی کرده بودند. برای مثال مقامهای اجرایی قانون نگرانی خود را از استفاده از حسابهای آنلاین کارگزاران که در پولشویی بسیار آسیبپذیر هستند اعلام کردهاند. این حسابها با رشد شتابانی از 7 میلیون حساب در سال 1998 به 20 میلیون حساب آنلاین در سال 2000 افزایش پیدا کرد. خدمات آنلاین فرصت کمی به کارگزاران برای مواجهه چهره به چهره با مشتریان جهت تشخیص هویت و شناسایی آنها میدهد.
اگر چه فعالیت در بازار اوراق بهادار معمولا از طریق تماس تلفنی صورت میگیرد، با اینحال مقامهای ناظر و مدیران بازار بر این باورند که فعالیتهای آنلاین در بازار سرمایه از دیدگاه پولشویی میتواند به یک چالش جدی مبدل شود.
مقامهای اجرای قانون همچنین به این نکته اشاره دارند که تعداد اندکی از کارگزاران - معاملهگران بزرگ خدمات بانکداری شخصی ارائه میدهند (بهطور مشخص این خدمات فقط به مشتریان ثروتمند ارائه میشود)، اما این مساله هم میتواند این نهادها را در مقابله با پولشویی آسیبپذیر سازد.
این خدمات عمدتا به عدهای از مشتریان قابل اعتماد که بهصورت روزمره درگیر نقل و انتقالات مالی و ارزی با حجم بالا هستند، ارائه میشود.
برخی از مقامهای اجرای قانون مدعی هستند که صنعت اوراق بهادار فاقد مقررات کافی برای مقابله با پولشویی است و بر این اساس معتقدند که بازار اوراق بهادار ایالات متحده میتواند توسط پولشویان در یافتن روشهای جدید مورد سوء استفاده قرار گیرد.
این مقامات بر این باورند که بازار اوراق بهادار میتواند بهعنوان روزنهای برای پولشویان عمل کرده و این روزنه باید مخصوصا در زمانی که سایر بخشهای مالی خود را برای مقابله با پولشویی تجهیز کردهاند، مسدود شود.
برای مثال در سال 1996 نظام بانکی و در سال 2000 موسسات خدمات پولی ملزم به ارائه گزارش فعالیتهای مشکوک (معاملاتی که بهطور بالقوه ممکن است به پولشویی منجر شود) شدند و طی سالهای اخیر مقررات مشابهی نهادهای بازار اوراق بهادار را ملزم به مبارزه با پولشویی نمودند.
مدیران کمیسیون بورس اوراق بهادار ایالات متحده در سال ۲۰۰۱ طی بیانیهای اعلام کردند، با توجه به گردش بالای پول در بازار اوراق بهادار، ریسک پولشویی در این بازار به اندازه سایر نهادهای مالی بالا رفته است.
موارد اندک شناسایی شده پولشویی در بازار اوراق بهادار با وجود آنکه نگرانیها در مورد پولشویی به سمت و سوی بازار اوراق بهادار نیز سرایت پیدا کرده، اما واقعا میزان پولشویی که توسط کارگزاران - معاملهگران و صندوقهای سرمایهگذاری انجام شده به درستی مشخص نیست.
طبق نظرات مقامات رسمی و قانونی، در حال حاضر هیچ بنگاهی راسا اقدام به جمعآوری اطلاعاتی که نشان دهد، پولهای حاصل از فعالیتهای غیرقانونی خارج از بازار اوراق بهادار، از طریق حسابهای کارگزاران یا صندوقهای سرمایهگذاری مورد پولشویی قرار میگیرد، نمیکند. تحقیقات رسمی نشان داد که موارد عمده پولشویی شناخته شده میتواند از طریق کارگزاران - معاملهگران و دیگر نهادهای فعال در بازار اوراق بهادار اتفاق افتد. به طور مثال معاملات غیرقانونی سهام و اوراق بهادار (دستکاری بازار)، یا فروش اوراق بهادار تقلبی و همچنین شستن عواید حاصل از فعالیتهای غیرقانونی از طریق بانکها یا سایر نهادهای مالی رخ داده است. مقامات رسمی بازار و همچنین مقامات قانونی تصدیق کردند که تاکنون موارد محدودی از پولشویی از طریق کارگزاران - معاملهگران و صندوقهای سرمایهگذاری رخ داده است. بر اساس درخواست ما، آژانس خدمات درآمدهای داخلی و مقامات اجرایی قضایی، اطلاعات پروندههای مشمول پولشویی از طریق حسابهای صندوقهای سرمایهگذای یا کارگزاران را از سال ۱۹۹۷ جمعآوری کردند که حدود ۱۵ مورد شناسایی شد. بر اساس این موارد مشخص شد پولهایی که در هر یک از
این موارد شسته شده بود از طریق فعالیتهای غیرقانونی چون فروش مواد مخدر، شرطبندیهای غیرقانونی و کلاهبرداری بهدست آمده بود که مبالغ آنها نیز بین ۲۵ هزار تا ۲۵ میلیون دلار تخمین زده شده است، این در حالی است که تنها در سال ۱۹۹۹، در آمریکا ۹۹۶ مورد پولشویی گزارش شد که در بیشتر این موارد پول از طریق بانکها و سایر نهادهای مالی شستوشو شده بودند. کمیسیون بورس اوراق بهادار و مقامات رسمی بازار همچنین بیان داشتند که بازار اوراق بهادار از یک تاریخچه پولشویی برخوردار نیست.
مقامات رسمی یکسری مولفههایی را که به محدود شدن شناخت پولشویی از طریق حسابهای کارگزاران و صندوقهای سرمایهگذاری منجر میشود را بیان داشتند. این مولفهها عبارتند از:
۱ - ماهیت سخت شناسایی پولشویی در مرحله لایهگذاری و تجمیع ۲ - نبود سیستمهای شناسایی معاملات مشکوک در بازار اوراق بهادار مقامات رسمی بیان داشتند که نبود مقررات گزارش معاملات مشکوک میتواند شناسایی پولشویی از طریق حسابهای کارگزاران یا صندوقهای سرمایهگذاری را با مشکل مواجه کند.
با اینحال مقامات رسمی پیشبینی میکنند که در آینده میزان پولشویی از طریق بازار اوراق بهادار بیشتر گسترش یابد.
یک وکیل آمریکایی بیان داشته که اگرچه به طور تاریخی پولشویی از طریق بازار اوراق بهادار یک مساله مسلم نیست، اما برخی جریانات از قبیل جابجایی سرمایههای روسی از طریق انواع مختلفی از حسابهای مالی که شامل حسابهای کارگزاران نیز میشود، نشان داد که فعالیتهای پولشویی در این بخش میتواند در آینده افزایش یابد.
ارسال نظر