راهکارهای توسعه حرفه حسابداری در ایران

عکس: مهرداد توحیدی

«دنیای اقتصاد»به عنوان روزنامه برتر حسابداران شناخته شد

گروه بورس- مجید اسکندری: نخستین کنفرانس بین‌المللی حسابداری در ایران روز پنجشنبه و جمعه با کوشش انجمن حسابداری ایران و با حضور کارشناسان داخلی و خارجی در سالن همایش‌های صدا و سیما برگزار و موضوعات مختلف در آن مطرح شد.

دکتر ناصر پرتوی، دبیر علمی این کنفرانس با تاکید بر توانایی حسابداری و حسابرسی ایرانیان و لزوم شناسایی آن به جهانیان گفت: «کشتی در ساحل بسیار امن‌تر است، اما به این منظور ساخته نشده ... ، دنیا باید توانایی ما را باور کند.»

ترس از سقوط مانع از دید جامع می‌شود

دبیر علمی کنفرانس بین‌المللی حسابداری در ایران با اشاره به فعالیت انجمن حسابداری گفت: ما در مدت ۵ سال فعالیت خود به کلیه اهداف خود رسیده‌ایم، زیرا توانستیم مجوز انتشار دومین مجله حسابداری با درجه علمی پژوهشی را دریافت کنیم، در بین ۱۹۰ انجمن علمی تخصصی رتبه هفتم را کسب کنیم و وارد کمیته برنامه‌ریزی دانشگاه آزاد شویم.

پرتوی افزود: امسال رشته حسابداری به موفقیتی بزرگ دست خواهد یافت زیرا با جدا کردن رشته حسابداری از مدیریت، به یک کرسی مستقل در وزارت علوم دست خواهیم یافت.

وی با انتقاد از برخی حسابداران در برابر استقلال این حرفه گفت: در کمیته دانشگاهی باید سه نفر حضور داشته باشند، اما برخی حسابداران مقاومت می‌کنند اما «اشک‌ها هرگز باران را نمی‌بلعند.»

حسابداری محصول نیاز انسان

دبیر کل انجمن حسابداری ایران سپس گفت: حسابداری باید متناسب با فرهنگ، محیط قانونی، اجتماعی و سیاسی تعریف و مرزهای آن مشخص شود، محصول حسابداری باید با ارزش‌های ایران سازگار باشد.

وی افزود: شکی نداریم که مثل بقیه، نیازمند بهره‌گیری از دستاوردهای علمی اقصی نقاط جهان هستیم و نمی توانیم به دیدگاه‌های علمی خارجی بی‌تفاوت باشیم، باید جهانی شویم، اما این به آن معنی نیست که ۴ ارکان قوی حسابداری در کشور، خود را با دانش دیگران مجهز کند، بلکه باید دانش و علمی را که منشا خارجی دارد با نیازهای خود همراستا کنیم.

آنچه برای دیگران جدید است باید برای ما قدیمی باشد

این استاد دانشگاه در ادامه به یک میلیون دانش‌آموخته رشته حسابداری و نرخ بیکاری صفر درصد در این رشته اشاره کرد و گفت: ما توان جهانی شدن را داریم پس باید کاری کنیم به درجه‌ای برسیم که آنچه برای دیگران جدید است برای ما قدیمی باشد.

وی سپس گفت: امیدوارم این کنفرانس علاوه‌بر موضوعات تعیین‌شده به بحران مالی جهان و شفاف‌سازی نیز بپردازد.

پرتوی ادامه داد: معنای شفاف‌سازی در کوتاه‌ترین عبارت، بارها بیان شده، اما در فرهنگ ما باید «مرزستانی» کرد به این معنی که در بینش ما شفاف‌سازی به معنای عریان‌سازی نیست.

دبیر علمی کنفرانس یادشده سپس اهداف و چشم‌انداز سال ۸۸ انجمن حسابداری را مورد اشاره قرار داد و گفت: ایجاد شعبه یا نمایندگی در سه مرکز استان، برگزاری اولین مسابقه علمی کشور بین دانشجویان کارشناسی و ورود برگزیدگان آن بدون کنکور به مقطع کارشناسی ارشد، حمایت مالی و معنوی از ۲۰ انجمن علمی دانشجویی در سراسر کشور، اعطای امتیاز یک نشریه علمی و پژوهشی توسط انجمن به یک دانشگاه، عضویت انجمن در دو ارگان رسمی بین‌المللی و ایجاد شعبه یا نمایندگی درخارج از کشور اهداف آتی ما را تشکیل می‌دهد.

کاهش فعالیت‌ها نشانه کم‌کاری حسابداران است

دکتر عبدالرضا رحمانی فضلی رییس دیوان محاسبات کشور نیز در این کنفرانس با اشاره به پیچیدگی و ظرافت‌های رشته حسابداری گفت: ما نباید حسابداری را یک علم مستقل تلقی کنیم، بلکه باید آن را به عنوان یک علم میان‌رشته‌ای قبول و تلاش کنیم، ارتباطات این رشته با تمام فعالیت‌های زندگی انسان تعریف شود. اگر بخواهیم این فعالیت‌ها را کاهش دهیم، حتما حسابداری به نقش خود عمل نکرده است.

وی افزود: فعالان حسابداری اعم از آموزشی و اجرایی باید ابعاد این علم را مشخص کنند، ما امروزه در حسابرسی از مراحل ابتدایی، مالی و رعایت عبور کرده‌ایم، اما حسابرسی عملکرد، حسابرسی محیط‌زیست، حسابرسی اجتماعی و فرهنگی نیز جنبه‌های مختلف حسابرسی است.

رییس دیوان محاسبات سپس گفت: ما تصمیم داریم موارد فوق را در دیوان محاسبات تقویت کنیم، اما پایه‌های این علم که بر دوش حسابرسان است، نقص‌های زیادی دارد و پالایش آنها یک فرآیند طولانی را اقتضا می‌کند، بنابر این رسیدن به حسابرسی نوین برای ما زمانی طولانی و مسیری کند پیش می‌آورد، بنابر این باید پیشاپیش حسابرسان حرکت کرد.

رحمانی فضلی ادامه داد: اگر اطلاعات و داده‌های لازم، با طبقه‌بندی و پالایش در اختیار حسابرسان گذاشته شود، فضای کار با گسترش ابعاد مختلف آن، حسابداری نیز تقویت می‌شود.

وی افزود: پایه‌های اصلی اصل ۴۴، نیازمند حسابداری مطمئن، شفاف، صریح و روشن است، بنابر این باید برای ایجاد بستر اجرای آن همه حسابداران کشور تلاش کنند.

رییس دیوان محاسبات در ادامه گفت: دیوان محاسبات، بدون یاری حرفه حسابداری نمی‌تواند کاری انجام دهد، زیرا حساب‌ها معمولا غیرشفاف و غیرطبقه‌بندی شده‌اند و بیشتر به صورت ناقص و جهت داده نشده است و ما با یک حسابداری ناکافی مواجه هستیم. با توجه به ظرفیت موجود در حرفه حسابداری، می‌توان آن را به منصه ظهور رساند و به یک بستر مناسب تبدیل کرد.

وی سپس فقدان اطلاعات حسابداری در برخی زمینه‌ها را مورد اشاره قرار داد و گفت: وقتی ما وارد اموری مانند حسابرسی محیط‌زیست با فقدان اطلاعات حسابداری در این زمینه مواجه می‌شویم، همچنین با فقدان شاخص‌ها و مولفه‌ها و یکپارچه بودن اطلاعات حسابرسی روبه‌رو هستیم.

رحمانی فضلی افزود: آنچه دیوان محاسبات به عنوان بررسی انجام می‌دهد، مراجعه به صورت‌های مالی پس از حسابرسی است. برای انجام دقیق این کار و ارتقای بهره‌وری ما امر نظارت را بر بررسی، اولویت می‌دهیم به‌گونه‌ای که بتوانیم همگام با مدیران مالی، ذی‌حساب‌ها و مدیران اجرایی بر فعالیت‌ها نظارت کنیم، یعنی از موضع مچ‌گیری به موضع مشورت‌دهی منتقل شویم.

رییس دیوان محاسبات سپس گفت: ما در حوزه نرم‌افزاری دچار اشکال هستیم، زیرا حسابداری دستگاه‌های ما یکپارچه نیست و استاندارد نشده است. وظیفه حسابداران، تدوین شاخص‌هایی است که یکپارچه‌سازی حسابداری را محقق کند.

وی تاکید کرد: با تهیه نرم‌افزارها، امکان تهیه ارقام فراهم می‌شود. حسابرس باید در کنار حسابدار باشد، در این‌صورت هزینه‌های سرسام‌آور کنونی حذف گزارش‌گیری، هفتگی می‌شود و گزارش‌ها به صورت آنلاین در اختیار قانون‌گذار و دولت خواهد بود تا برنامه‌ریزی کنند.

رحمانی فضلی در پایان با انتقاد از وضعیت قراردادها گفت: بزرگ‌ترین نهادهای مالی در کشور ما قراردادهای مختلفی دارند که حسابرس باید برای بررسی آنها با بی‌نهایت متخصص سر و کار داشته باشد. چرا فرمت‌های مشخصی تهیه نمی‌شود تا در زمان و هزینه صرفه‌جویی شود.

ارتباط تنگاتنگ بورس با حسابداری

علی صالح‌آبادی رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در کنفرانس یاد شده با اشاره به ارتباط نزدیک حرفه حسابداری با بازار سرمایه گفت: بازار سرمایه می‌تواند منابع مالی را برای بخش تولید، تامین کند و با سرمایه‌گذاری در این بخش می‌توان به توسعه اقتصادی دست یافت، اما دستیابی به رشد بازار سرمایه و توسعه اقتصادی، نیازمند اعتماد عمومی است.

وی افزود: یکی از سازوکارهایی که می‌تواند به اعتماد عمومی منجر شود، نظام گزارشگری سالم، شفاف و منصفانه است. این نظام در اختیار حرفه حسابداری است و این حرفه می‌تواند کمک زیادی به شفافیت کند.

رییس سازمان بورس سپس گفت: یکی از نکاتی که می‌تواند گزارشگری را نظام‌مند کند، اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی است که شامل واگذاری سهام شرکت‌های دولتی و امکان سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی در فعالیت‌هایی است که در گذشته به‌طور انحصاری در اختیار دولت بوده است.صالح‌آبادی ادامه داد: ما در مسیری قرار گرفته‌ایم که باید سرمایه‌گذاری مردمی و پس‌اندازهای خرد مردم را وارد فعالیت‌ها کنیم، بنابر این سرمایه‌گذاران اگر بخواهند به این سمت سوق پیدا کنند، نیازمند گزارشگری شفاف هستند تا بتوانند، جهت سرمایه‌گذاری آینده را شکل بدهند. که از این نظر، وظیفه حسابداران خطیرتر می‌شود و دوستان ما در حرفه حسابداری باید با کار و مسوولیت بیشتر زمینه را مساعد کنند.

رییس سازمان بورس در ادامه با اشاره به تحولات ایجاد شده در زمینه‌های مختلف گفت: فضای کسب و کار در دنیا پیچیده شده و تغییرات زیادی رخ داده است. بحران‌های مالی اخیر نشان‌دهنده اهمیت گزارش‌گری شفاف به سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی است.

وی افزود: در ماه‌های اخیر سازمان‌های بورس دنیا، اطلاع‌رسانی خود را افزایش داده‌اند، بنابر این وظیفه ما حرکت به سمت شفاف‌سازی بیشتر است.صالح‌آبادی سپس گفت: امروز حوزه‌های جدیدی داریم مانند فناوری اطلاعات، استفاده از ابزارهای پیچیده، جهانی شدن بازارهای مالی، همگرایی بین‌المللی در مقررات‌ گذاری که برای فعالیت در این حوزه‌‌ها باید فعالیت خود را توسعه بدهیم. رییس سازمان بورس در ادامه به همکاری حرفه حسابداری با بورس اشاره کرد و گفت: حرفه حسابداری می‌تواند از طریق همگرایی با استانداردهای بین‌المللی حسابداری، بازنگری در شیوه‌های استانداردگذاری و نظارت بر تشکل‌های حرفه‌ای، تلاش در جهت استقرار نظام حاکمیت شرکتی و تاکید بر استقلال حسابرسان و گزارشگری الکترونیکی با بورس همکاری کند.وی سپس فعالیت‌های سازمان بورس در راستای تقویت گزارشگری را مورد اشاره قرار داد و گفت: فاز دوم کدال طی یک‌سال آینده ارتقا می‌یابد و گزارش‌های مختلفی از این سامانه تولید می‌شود و نظارت‌های دستی از بین خواهد رفت. همچنین مطالعات سیستم XBRL آغاز شده و امیدواریم بتوانیم با این سیستم، استانداردها را بیشتر مورد توجه قرار دهیم.صالح‌آبادی افزود: با استقرار این سیستم، سرمایه‌گذاران در همه جای دنیا می‌توانند از نظام گزارشگری ما استفاده کنند و نیاز خود را از گزارش‌ها، به‌موقع و با کاهش هزینه‌ها، حذف فاصله‌ها و محدوده جغرافیایی و ایجاد سازمان‌های بدون مرز برطرف سازند.وی تاکید کرد: ما در خصوص استانداردها باید تکلیف خود را روشن سازیم یا استانداردهای ما بین‌المللی است یا ملی و XBRL می‌تواند در حوزه ملی مورد استفاده قرار گیرد و ما می‌توانیم از این طریق، زبان واحدی برای گزارشگری مالی برای بازار سرمایه خود و بین‌المللی شدن این بازار ایجاد کنیم.

راهی طولانی تا جایگاه واقعی حسابداری

دکتر مهدی کرباسیان رییس شورای عالی جامعه حسابداران رسمی در کنفرانس یاد شده با اشاره به سابقه حسابداری در ایران گفت: ۶۴سال از فعالیت حرفه حسابداری در ایران سپری می‌شود و طی این مدت، حرفه حسابداری فراز و نشیب‌های متعددی را پشت سر گذاشته و در پس این فراز و نشیب‌ها، رشد فزاینده‌ای را تجربه کرده است. البته سابقه حسابداری در ایران، بسیار فراتر از این ۶۴سال است. ایران، کشوری با تمدن کهن و دیرینه است که از سه‌هزار سال پیش، به دلیل در اختیار داشتن تشکیلات منسجم کشوری، از سیستم منظم و مدون پرداخت حقوق و انضباط مالی برخوردار بود و به همین دلیل می‌توان ایران را از پیشگامان حرفه حسابداری در جهان دانست.

وی افزود: برگزاری این کنفرانس با وقوع بحران مالی و اقتصادی جهانی همزمان شده به گونه‌ای که مجالی برای نگرش به مقوله حسابداری از زاویه‌ای متفاوت را فراهم می‌کند. یکی از علل و ریشه‌های بحران اقتصاد جهانی اخیر، بی‌انضباطی هم در حیطه اقتصاد و هم در حیطه مدیریت مالی است که اگر ریشه‌های آن را دنبال کنیم، به برخی سیاست‌مداران، اقتصاددانان و مدیرانی می‌رسیم که اهداف و نیات سیاسی خود را همواره بر واقعیت‌های اقتصادی ترجیح می‌دهند و به دلیل عدم اعتقاد به اصول اثبات شده مالی و اقتصادی که حسابداری قلب تپنده و مغز تنظیم‌کننده آن است، اقتصاد جهان را به بیراهه می‌برند. کرباسیان سپس با اشاره به نقش مهم حسابداران خاطرنشان کرد: اکنون زمانی فرا رسیده است که حسابداران تمام کشورها اعم از صنعتی و غیرصنعتی، توسعه یافته و در حال توسعه، نقش موثر حسابداران را برای عموم و به خصوص سیاست‌گذاران و سیاست‌مداران تشریح کنند و این موضوع را به عنوان یک مسوولیت احتمالی مهم در هفته جهانی حسابداری در دستور کار خود قرار دهند. رییس شورای عالی جامعه حسابداران سپس گفت: ما اکنون در یک دوران گذار مهم و تاریخی قرار داریم. دورانی که سرنوشت و آینده این کشور را رقم خواهد زد. دورانی که بنا به تاکید و ابلاغیه رهبر معظم انقلاب به اجرای دقیق اصل ۴۴، باید سبب کاهش تصدی‌گری دولتی و آزاد کردن اقتصاد از بندهای پیچیده به آن شود. اما آیا به راستی هرگز به طور عمیق و جدی فکر کرده‌ایم که حسابداران در این دوره تحول چه نقشی دارند؟ یا چه نقشی می‌توانند داشته باشند؟آیا به این موضوع اندیشیده‌ایم که اگر حسابداران و حسابرسان فعلی کشور نقش مهم و فعال خود را در اجرای صحیح اصل ۴۴ قانون اساسی به درستی و با دقت و با رعایت دقیق و صحیح اخلاق حرفه‌ای ایفا کنند چه تحول عظیمی، نه فقط در حوزه حسابداری بلکه در اقتصاد دولتی کشور ایجاد خواهد شد. در این باره باید اندیشید، راهکارهایی را جست‌وجو و با تدوین دقیق آنها، چشم‌انداز روشنی را برای اقتصاد کشور ترسیم کرد. به طور قطع با اجرای اصل ۴۴ و خصوصی‌سازی‌های گسترده، خدمات حسابداری و حسابرسی گسترش می‌یابد. کرباسیان ادامه داد: طی چند سال اخیر به رغم آنکه تشکل‌های حرفه‌ای متعددی چون جامعه حسابداران رسمی، انجمن حسابداران خبره، سازمان حسابرسی و انجمن حسابداری ایران با قدمت‌های مختلفی تشکیل شده‌اند و در زمینه‌های مختلف این رشته، کتب و نشریات و مقالات متعددی انتشار داده‌اند و هر یک به نوبه خود به رشد حرفه حسابرسی و حسابداری کمک کرده‌‌اند. ولی هنوز تا کسب جایگاه واقعی و منزلت اجتماعی حرفه حسابداری و حسابرسی در کشور، راه طولانی در پیش است. وی در پایان گفت: من به عنوان عضوی از جامعه حسابداران رسمی از اعضای هیات علمی تقاضا دارم، آموزش اخلاق حرفه‌ای در برنامه‌های درسی رشته حسابداری گنجانده شود، استانداردهای حسابداری، گزارش‌دهی حسابرسی مالیاتی و موضوعات مرتبط را بررسی و نقد کنند و با تشکیل کارگروه‌های علمی و تخصصی در انجمن حسابداری ایران، تحقیقات کاربردی برای بهتر کردن وضعیت گزارشگری مالی در ایران اقدام کنند.

حسابداران روزنامه«دنیای‌اقتصاد» را برگزیدند

روزنامه‌ دنیای اقتصاد در نخستین کنفرانس بین‌المللی حسابداری در ایران، به عنوان روزنامه منتخب حسابداران معرفی و از مدیرمسوول آن قدردانی شد.به گزارش خبرنگار ما بر اساس نتایج یک نظرسنجی که در میان حدود یک‌هزار نفر از اعضای انجمن حسابداری ایران، قبل از برگزاری این کنفرانس انجام شد، روزنامه دنیای‌اقتصاد به عنوان روزنامه برتر از لحاظ توجه به مقوله‌ حسابداری و اطلاع‌رسانی در این حرفه انتخاب شد.همچنین در این کنفرانس از دکتر علی ثقفی ، مصطفی علی مدد و محمد نمازی به عنوان مشاهیر حرفه حسابداری تقدیر به عمل آمد.