علیرضا کدیور

رییس سازمان بورس و اوراق‌بهادار در آخرین مصاحبه مطبوعاتی خود خبر از نبود امکان عرضه بیشتر سهام مخابرات در بورس به صورت خرد داد. این در حالی است که پیش از عرضه سهام شرکت، مدیرعامل بورس از عرضه ۵درصد دیگر سهام در صورت وجود تقاضا خبر داده بود. نبود عرضه طی چهار روز گذشته سبب شده است با وجود افزایش قیمت مخابرات، صف خرید آن نیز افزایش یابد. اطمینان از نبود عرضه و امکان تشکیل صف خرید بی‌نام، اصلی‌ترین دلیل تشکیل این صف ارزیابی می‌شود.

در واقع طی دو سال گذشته و پس از ابلاغ سیاست‌های کلی اصل۴۴، بورس تهران شاهد حضور هفت شرکت بزرگ دولتی بوده است. شرکت‌هایی که غیر از مخابرات و کشتیرانی، جملگی در زمینه تولید موادخام فعالیت دارند و افزایش قیمت موادتولیدی آنها طی یکسال گذشته، سود سرشاری را نصیب شرکت کرده است و سهامداران نیز از محل افزایش سود و قیمت منتفع شده‌اند.

اما در میان این شرکت‌ها، دو شرکت کشتیرانی و مخابرات چند تفاوت اساسی با سایر شرکت‌ها دارند. نخست اینکه عرضه سهام آنها در بورس تنها محدود به عرضه اولیه بوده است. به بیان دیگر سهام قابل معامله کشتیرانی دربورس ۵۵/۲درصد و سهام قابل معامله مخابرات محدود به ۵درصد کل سهام شرکت است. وضعیتی که درخصوص دو شرکت پالایشگاه اصفهان و فولادخوزستان نیز مشاهده می‌شود. اما عرضه محدود سهام کشتیرانی و مخابرات در شرایطی صورت می‌گیرد که فعالان بازار تا حد زیادی از عدم وجود عرضه‌های خرد بعدی اطمینان دارند و در نتیجه آن تشکیل صف‌های خرید سنگین در خصوص این دو نماد به روشنی قابل مشاهده است.دومین تفاوت این دو شرکت به ساختار درآمدی این دو شرکت مربوط می‌شود. درحقیقت کشتیرانی و مخابرات صنایع تازه‌وارد و منحصربه‌فردی در بورس تهران هستند و تحلیل سود و زیان این شرکت‌ها به سادگی برای اکثر فعالان بازار میسر نیست؛ در حالی که سایر شرکت‌های عرضه شده به دلیل وجود منابع کافی در زمینه قیمت مواداولیه و محصولات نهایی تحلیل‌پذیر هستند. تعدیل‌های مکرر و جهشی پیش‌بینی سود هر سهم کشتیرانی پس از ورود به بورس شاهد این مدعا است و درنتیجه آن مخابرات نیز پس از عرضه با شایعاتی از این دست همراه بوده است.

حال به نظر می‌رسد سازمان و شرکت بورس برای جلوگیری از دستکاری قیمت و ضرر و زیان سهامداران باید پیش از عرضه سهام شرکت‌ها تعهد عرضه خرد سهام را از سهامدار عمده دولتی اخذ کند. این موضوع باعث می‌شود کلیه سهامداران در هر زمان عرضه سهام جدید را محتمل بدانند و نتوانند در غیاب فروشنده عمده، اقدام به تشکیل صف‌های سنگین خرید کنند. همچنین اعلام پیش‌بینی سود شرکت‌های تازه وارد باید به گونه‌‌ای باشد که بتوان ارتباط معناداری بین سود پیش‌بینی شده و سودهای واقعی سال‌های قبل برقرار کرد و در صورت عدم اصلاح بودجه از سوی شرکت از عرضه سهام جلوگیری شود.

باید توجه داشت که اولین مشکل انحراف معنادار پیش‌بینی سود یک شرکت پس از ورود به بورس حتی در صورت مثبت بودن، زیان خریداران روزهای ابتدایی است. به بیان دیگر انحراف زیاد بودجه با عملکرد واقعی حتی در صورت مثبت بودن نیز می‌تواند منجر به زیان برخی از سهامداران شود.از سوی دیگر نوسان زیاد بودجه شرکت می‌تواند باعث انتفاع برخی از دارندگان اطلاعات نهانی شود و این در عمل به معنای عدم تقارن اطلاعاتی بین کلیه فعالان بازار است.