گروه بورس - «نرخ بازده سرمایه‌گذاری معادل نرخ سود علی‌الحساب اوراق مشارکت دولتی به اضافه درصدی بابت مخاطره سرمایه‌گذاری...»، «عوامل تعدیل‌کننده سود: درآمدها، هزینه‌های استثنایی و غیر مترقبه، کسری ذخایر مربوط به سه سال آخر»، «تاریخ تعیین قیمت سهام نباید بیش از شش ماه از تاریخ پایان آخرین سال مالی شرکت تفاوت داشته باشد...»،.. «قیمت پایه سهامی که به صورت بلوکی عرضه می‌شود تا تاریخ تشکیل مجمع عمومی شرکت اعتبار دارد...»، «اعضای هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت‌هایی که سهام آنها قابل واگذاری است، موظفند کلیه اطلاعات مورد نیاز کارشناس قیمت‌گذاری سهام را در اختیار وی قرار دهند.» اینها بخشی از بندهای «آیین‌نامه اجرایی قیمت‌گذاری سهام متعلق به دولت و شرکت‌های دولتی، تخفیف‌ها و چگونگی پرداخت قیمت توسط خرید» است که سایت رسمی شرکت بورس جزئیات آن را هفته گذشته منتشر کرده است. به گزارش خبرنگار ما، مبنای کلی این آیین‌نامه در ارزش‌گذاری سهام شرکت‌های دولتی، لحاظ کردن ارزش دارایی‌های شرکت‌های مشمول واگذاری است.

مشوق‌های سرمایه‌گذاری

مطابق تعریف این آیین‌نامه، نرخ بازده سرمایه‌گذاری معادل نرخ سود علی‌الحساب اوراق مشارکت دولتی در سال، قیمت‌گذاری به اضافه درصدی بابت مخاطره سرمایه‌گذاری و نوع صنعت که توسط هیات عالی واگذاری در هر سال تعیین می‌شود.

چند عامل برای تعدیل سود

در بخش دیگری از این آیین‌نامه در مورد عوامل تعدیل‌کننده سود سهام شرکت‌های مشمول واگذاری به موارد زیر اشاره شده است:

اول: درآمدها و هزینه‌های استثنایی و غیر مترقبه طبق استانداردهای حسابداری، دوم: کسری ذخایر مربوط به سه سال آخر مبنای تعیین سود طبق بندهای گزارش حسابرس و بازرس قانونی و رسیدگی کارشناسان قیمت‌گذاری سهام، سوم: درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی که در روال عادی فعالیت‌های مستمر شرکت واقع نشده است نظیر سود یا زیان ناشی از فروش دارایی‌های ثابت، چهارم: سایر عوامل تعدیل‌کننده بر اساس گزارش حسابرس و بازرس قانونی، پنجم: سود سال‌های دوم و سوم ماقبل سال قیمت‌گذاری (پس از لحاظ کردن تعدیلات بالا) قبل از اینکه در محاسبه میانگین موزون سود سه سال مورد نظر منظور شوند، لازم است بر اساس تغییرات شاخص قیمت‌های عمده‌فروشی تعدیل شوند و ششم: مزیت‌ها و محدودیت‌های دولتی یا سازمان‌های پوشش‌دهنده از قبیل وابستگی‌ها و مناسبات خاص تجاری، تعرفه های گمرکی، سیاست‌های خاص قیمت‌گذاری کالا و خدمات (ورودی و خروجی) یارانه‌های دریافتی، عدم استفاده و بهره‌وری از عوامل تولید، استفاده از تسهیلات بانکی خاص (تکلیفی)، وجود بازار مطمئن یا انحصاری و همچنین شمول قوانین و مقررات خاص دولتی که سود شرکت را تحت تاثیر قرار می‌دهند و در صورت واگذاری، تداوم ندارند یا تغییر خواهند کرد، توسط کارشناس قیمت‌گذاری برآورد و به عنوان عوامل تعدیل‌کننده در محاسبه سود لحاظ خواهند شد. در صورتی که به هر دلیلی آثار عوامل مزبور قابل تقویم نباشد، ضروری است کارشناس موارد مذکور را با توضیحات لازم در گزارش کارشناسی افشا کند. قمت سهام پس از محاسبه به ترتیب بالا، با توجه به عوامل زیر تعدیل می‌شود:

۱ -دارایی‌های حاصل از افزایش سرمایه (اعم از نقد و غیرنقد)، غیر از افزایش سرمایه از محل مطالبات اشخاص و سهامداران در سال قیمت‌گذاری به قیمت سهام افزوده می‌شود.

۲ -توزیع منابع در سال قیمت‌گذاری یا سال قبل آن بین صاحبان سهام، از جمله سود سهام پرداخت شده، از قیمت سهام کسر می‌شود.

۳ -برای سال‌هایی که برگ‌های قطعی مالیات بر درآمد شرکت صادر نشده است، کسری ذخایر مالیاتی سال‌های مزبور طبق قانون مالیات‌های مستقیم توسط کارشناس قیمت‌گذاری سهام محاسبه و از قیمت سهام کسر می‌شود.

۴ -خالص ارزش بازیافتنی آن گروه از دارایی‌های ثابت مشهود و نامشهود شرکت که طی مدت سه سال قبل از سال واگذاری بلا استفاده بوده و در اجرای عملیات و فرآیند سودآوری شرکت تاثیر نداشته است و همچنین ارزش بازیافتنی موجودی کالای نایاب به قیمت سهام شرکت افزوده می‌شود.

-۵ ارزش طرح‌های توسعه و تکمیل شامل، طرح‌های نیمه تمام یا آماده بهره‌برداری که تا پایان سال قبل از واگذاری به مرحله بهره‌برداری نرسیده‌اند؛ حسب مورد و همراه با مفروضات و توجیهات لازم طبق یکی از روش‌های زیر محاسبه و به قیمت سهام شرکت اضافه می‌شود:

ارزش جایگزینی

ارزش خالص بازیافتنی

ارزش فعلی خالص جریان‌های نقدی آتی ناشی از اجرای طرح

بهای تمام شده طرح (که طبق استانداردهای حسابداری تعیین شده است)، اما دو تبصره برای بند پنجم در نظر گرفته شده است. تبصره یک، می‌گوید: ارزش طرح‌های توسعه که کمتر از سی ماه از تاریخ بهره‌برداری آنها گذشته است (نسبت به پایان آخرین سال قبل از سال قیمت‌گذاری) به قیمت سهام شرکت اضافه می‌شود، مشروط بر آنکه بازده هر یک از آنها بر اساس نرخ بازدهی و مدت بهره‌برداری در هر یک از سال‌های قبل از سال واگذاری محاسبه و به عنوان عامل تعدیل‌کننده، از سود سال‌های یاد شده کسر شود.

تبصره دوم نیز اضافه می‌کند: آن بخش از طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای که از محل منابع بودجه عمومی دولت تامین شده یا می‌شود شامل طرح‌های نیمه تمام یا آماده بهره‌برداری و کلیه اموال و دارایی‌های منقول و غیرمنقول آنها تا زمان بهره‌برداری و واگذاری، جزو طرح‌های توسعه شرکت مورد نظر محسوب نمی‌شوند.

۶ -ارزش جاری سرمایه‌گذاری در سایر شرکت‌ها در صورتی که به کنترل یا نفوذ قابل ملاحظه بر شرکت سرمایه‌پذیر منجر نشده باشد و همچنین سرمایه‌گذاری در سایر اوراق‌بهادار به قیمت سهام افزوده می‌شود و سود مربوط به این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها نیز به عنوان عامل تعدیل‌کننده، از سود شرکت کسر می‌شود.

۷ -مبلغ مانده موجودی نقد، سپرده‌های سرمایه‌گذاری، اوراق مشارکت و سایر دارایی‌های مالی مشابه که در سال قبل از سال قیمت‌گذاری از افزایش سرمایه و از محل آورده نقدی صاحبان سهام ایجاد شده‌اند و بر فرآیند سودآوری شرکت در سال مزبور اثر گذاشته‌اند و مبلغ این اثر آشکارا قابل اندازه‌گیری است، به قیمت سهام افزوده و اثر سودآوری آن به عنوان عامل تعدیل‌کننده از سود سال مزبور کسر می‌شود، اما اگر دارایی‌های مزبور بر سودآوری شرکت در سال قبل اثر نگذاشته است، تنها کافی است مبلغ آن به قیمت سهام اضافه شود. چنانچه دارایی‌های مزبور بر سودآوری شرکت اثر کلی گذاشته باشد، اما این اثر به طور مشخص قابل اندازه‌گیری نباشد، نیاز به انجام هیچ‌گونه تعدیلی نیست.

۸ -برای دوره بین تاریخ پایان آخرین سال مالی و تاریخ قیمت‌گذاری سهام، سودی براساس حاصل ضرب نرخ سود علی‌الحساب اوراق مشارکت دولتی در قیمت محاسبه شده برای سهام شرکت پس از لحاظ کردن کلیه عوامل تعدیل‌کننده، محاسبه و به قیمت سهام شرکت اضافه می‌شود.

آخرین تاریخ برای قیمت سهام

در مورد تاریخ تعیین قیمت سهام هم این آیین‌نامه آورده است که تاریخ تعیین قیمت سهام نباید بیش از شش ماه از تاریخ پایان آخرین سال مالی شرکت تفاوت داشته باشد.

تبصره‌های این بند نیز در دو مرحله ذکر شده است:

تبصره ۱- وقوع هرگونه رویداد عمده در دوره بین تاریخ پایان آخرین سال مالی و تاریخ قیمت‌گذاری سهام که اثر با اهمیتی بر دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت گذاشته است، باید مورد توجه کارشناس قرار گیرد و کلیه انتقالات یکطرفه (رویدادهای یکجانبه) نظیر توزیع سود نقدی سهام از محل اجزای متشکله حقوق صاحبان سهام و کمک‌های بلاعوض دریافتی یا اعطایی که طی دوره واقع شده است، حسب مورد، به قیمت سهام افزوده یا از آن کاسته می‌شود.

تبصره ۲- درصورت عدم تهیه صورت‌های مالی میاندوره‌ای شرکت، سود یا زیان دوره بین تاریخ پایان آخرین سال مالی و تاریخ قیمت‌گذاری سهام، با به کارگیری نرخ سود علی‌الحساب اوراق مشارکت نسبت به ارزش خالص دارایی‌ها توسط کارشناس محاسبه و به قیمت سهام افزوده شود.

برخی ملاحظات خاص

در بندهای جداگانه هم ملاحظات خاص این آیین‌نامه برای قیمت‌گذاری آورده شده است:

۱- کارشناس قیمت‌گذاری سهام باید با اتکا به دانش و مهارت خویش عواملی چون نوع تولید، فناوری مورد استفاده، مدیریت، نیروی انسانی کارآمد، بازار داخلی و بین‌المللی محصولات، موقعیت شرکت در مقایسه با رقبای تجاری اعم از داخلی و خارجی، سهم تولیدات شرکت در بازار را در قیمت‌گذاری سهام لحاظ کند.

۲ - چنانچه کارشناس قیمت‌گذاری سهم به نتایج کاملا متفاوتی دست یابد یا تعیین قیمت سهام براساس روش سودآوری میسر نباشد، لازم است با استفاده از قضاوت حرفه‌ای خویش و به کارگیری ابزارهای تحلیل مالی، نظیر نسبت‌های مالی و روندها، قیمت‌های به‌دست آمده را تحلیل و در نهایت قیمت واحدی برای پایه سهام شرکت که معرف ارزش عادلانه شرکت باشد همراه با دلایل و تحلیل‌های مستند، مشخص و ارائه کند.

اعتبار قیمت‌گذاری‌ها

درخصوص اعتبار قیمت‌گذاری و نحوه تعامل میدان شرکت‌های مشمول واگذاری هم در دو بند در ماده ۴۰ این آیین‌نامه توضیحات داده شده است.

در بخشی آمده است:

قیمت پایه سهامی که به صورت بلوکی عرضه می‌شود تا تاریخ تشکیل مجمع عمومی صاحبان سهام شرکت به منظور تصویب صورت‌های مالی جدید یا تغییر در سرمایه شرکت اعتبار دارد، مگر آنکه هیات عالی واگذاری مهلت کمتری را برای اعتبار آن تعیین کند.

همچنین در وقت دیگر هم آمده است: اعضای هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت‌هایی که سهام آنها قابل واگذاری است و دولت با شرکت‌های دولتی حسب مورد بر آنها کنترل یا نفوذ قابل ملاحظه دارند، موظفند کلیه اطلاعات مورد نیاز کارشناس قیمت‌گذاری سهام را در اختیار وی قرار دهند و بدین ترتیب، ابهامات قیمت‌گذاری سهام را به حداقل برسانند. اعضای هیات‌مدیره و مدیرعامل این‌گونه شرکت‌ها منفردا یا متضامنا، حسب مورد، مسوولیت ناشی از نارسایی در قیمت سهام به دلیل عدم اجرای این بند را به عهده خواهند داشت.

تخفیف‌هایی برای خریداران

در قسمت‌های آخر این آیین‌نامه شرایطی که سود فروش اقساطی تعدیل یا دراز مدت می‌شود هم ذکر شده است. در قسمتی عنوان شده است:

چنانچه خریدار طی مدت پرداخت اقساط به موجب قرارداد فروش، حداقل یکی از موارد زیر را انجام دهد، سازمان خصوصی‌سازی می‌تواند به موجب دستورالعملی که به تصویب هیات عالی واگذاری می‌رسد، سود فروش اقساطی را تا صفر تقلیل یا دوره بازپرداخت اقساط را به مدت دو سال دیگر افزایش دهد. این مدت برای شرکت‌های تعاونی خریدار سهام تا پنج سال قابل افزایش است:

الف- اشتغال را در سطح روز خریداری حفظ کند یا آن را افزایش دهد.

ب- کارآیی و اثربخشی (بهره‌وری) واحد خریداری شده را ارتقا بخشد.

ج- سرمایه‌گذاری جدید در همان واحد انجام دهد.

تبصره - در فروش اقساطی سهام، برای شرکت‌های تعاونی متقاضی خرید سهام قابل واگذاری، مبلغی که به صورت نقدی دریافت خواهد شد، حداکثر به میزان ۵۰درصد قیمت کل سهام قابل واگذاری توسط هیات عالی واگذاری تعیین می‌شود.