واسطه‌های خرید و فروش سهام با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستند؟
مصائب کارگزاران
گروه بورس- اعظم شریفی: بدون شک رشد صنعت کارگزاری و حرفه‌ای شدن فعالیت این نهادهای مالی تاثیر مستقیمی در پیشرفت بورس تهران و جذب سرمایه‌گذاران به این بازار مولد دارد. این نهادهای مالی به سبب ارتباط تنگاتنگ با بازار سرمایه از فراز و نشیب‌های روزانه بورس تاثیر زیادی می‌پذیرند و دوره‌های رکود و رونق متوالی را ضمن فعالیت خود تجربه می‌کنند. این روزها هم از همان دورانی است که حال و روز کارگزاران چندان مناسب نیست و متاثر از رکود بورس، شرکت‌های کارگزاری نیز با چالش‌هایی به لحاظ کسب درآمد و ادامه فعالیت مواجه هستند. از این منظر، کارگزاران که با راه‌اندازی سیستم‌های جدید معاملات و صندوق‌های سرمایه‌گذاری در یکی دو سال گذشته اقدام به سرمایه‌گذاری‌های قابل ملاحظه‌ای برای رشد حرفه خود کرده بودند با سایه افکندن ابر رکود بر بورس، نتوانسته‌اند بهره‌وری لازم از اقدامات خود را کسب نمایند. رقابت ۸۷ کارگزار بورس تهران در این شرایط دشوار در حالی صورت می‌گیرد که حدود ۱۳کارگزار سهم ۷۰ درصدی از انجام معاملات را به خود اختصاص داده‌اند و سایر شرکت‌های کارگزاری در موسم رکود تنها برای بقا تلاش می‌کنند. در این میان، مخاطرات غیرمترقبه‌ای مثل از بین رفتن ناگهانی وجه تضمین مشتریان در معاملات آتی سکه در روزهای گذشته از مواردی بود که هرچند با ابطال معاملات، کارگزاران را از شر زیان‌های میلیاردی حفظ کرد، اما بار دیگر ریسک‌های سنگین صنعت خطیر کارگزاری را به فعالان آن گوشزد کرد.در گزارش پیش‌رو به بطن مصائب کارگزاران، نقبی زده‌ایم تا این بحث مهم را مورد موشکافی دقیق‌تر قرار دهیم.
کارگزار کیست؟
معامله‌گر کارگزاری بانک کشاورزی با اشاره به اینکه عموما دو تعریف برای کارگزاران وجود دارد به خبرنگار ما گفت: تعریف اول بر مبنای تسهیل‌کننده داد و ستد اوراق بهادار است که در آن کارگزار به معنای دلال و واسطه انجام معاملات اوراق بهادار در نظر گرفته می‌شود. اما در تعریف دوم، کارگزار علاوه بر نقش واسطه‌گری، مسوولیت راهنمایی و مدیریت دارایی مشتریان را بر عهده دارد. از این منظر، کارگزار کسی است که افراد دارایی خود را به او می‌سپارند و او با ریسک متناسب هر فرد، مجموعه‌ای از دارایی‌های مالی را برای سرمایه‌گذاران مدیریت می‌کند. در این حالت کارگزار علاوه بر حق‌الزحمه دادوستد اوراق، حق‌الزحمه مدیریت سرمایه را نیز دریافت می‌کند. همایون دارابی افزود: باید به تعریفی که در قانون بازار سرمایه نیز آمده اشاره کرد که در آن کارگزار شخصیت حقوقی یا به عبارت دیگر شرکتی است که کار دادوستد اوراق را در بورس انجام می‌دهد. این در حالی است که براساس قانون سازمان کارگزاران در گذشته افراد حقیقی نیز در کنار شرکت‌ها می‌توانستند کارگزار بورس باشند اما با قانون جدید این امر به افراد حقوقی محدود شده است. وی تاکید کرد: افرادی که به عنوان معامله گر یا نماینده شرکت‌های کارگزاری در بورس‌ها به خرید و فروش سهام می‌پردازند از شمول پوشش کانون خارج شده و عملا کانون کارگزاران خودخواسته یا سهوا نقشی در مقابل نیروهای انسانی شاغل در این حرفه ندارد.
معامله‌گر کارگزاری بانک کشاورزی درخصوص مسوولیت‌های کارگزاران گفت: انجام خرید و فروش مطابق با دستور مشتری و سرمایه‌گذاران منطبق با دستورالعمل‌ها و قوانین موجود به عنوان مهم‌ترین مسوولیت کارگزاران تعریف می‌شود. از سوی دیگر، کارگزاران در زمینه‌های مشاوره، تحلیل، مدیریت سبد سهام و صندوق‌های مشاع و پذیرش و ورود شرکت‌های جدید به بورس نیز اقداماتی را انجام می‌دهند که این امر نیازمند دریافت مجوزهای مختلف است.
چالش‌های کارگزاری
دارابی در ادامه با اشاره به چالش‌های کارگزاران گفت: مشکلات بازاریابی در این صنعت به برخی قوانین محدود‌کننده شرکت‌های کارگزاری باز‌می‌گردد که محدودیت در تبلیغات و ارائه تخفیفات از مهم‌ترین موارد است. در همین حال، ساختار سهامداری شرکت‌های کارگزاری مانع از رشد این شرکت‌ها و ورود سرمایه‌گذاران علاقه‌مند جدید شده است. وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر نهادهای مالی نظیر بانک‌ها، شرکت‌های بیمه، شرکت‌های لیزینگ و صرافی‌ها عموما شرایط سهامداری سهل تری نسبت به شرکت‌های کارگزاری دارند. همین ضعف که کمبود سرمایه را برای کارگزاران در پی داشته موجب شده است تا شرکت‌های کارگزاری توان بازار یابی و تبلیغاتی نظیر بانک‌ها، بیمه‌ها و لیزینگ‌ها نداشته باشند تا جایی که عمق نفوذ صنعت کارگزاری ما را در حد ناچیزی باقی نگه داشته است؛ به گونه‌ای که هم‌اکنون حتی در برخی از استان‌ها نشانی از شبکه کارگزاری وجود ندارد و حتی در حد یک شعبه نیز یک کارمند ساده در خدمت مردم نیست. وی در پاسخ به اینکه احراز هویت مشتریان و انتقال صحیح مالکیت سهام چه چالش‌هایی برای کارگزاران ایجاد می‌کند، افزود: متاسفانه زیرساخت‌های لازم در بخش‌های پشتیبانی از معاملات بورس تهران وجود ندارد؛ به همین دلیل قوانین و مقررات موجود نیز دشواری‌های قابل ملاحظه‌ای را ایجاد کرده است. به عنوان نمونه کارگزاران موظف به اخذ دستور کتبی از مشتریان پس از احراز هویت هستند و پس از آن موظف به نگهداری فیزیکی این دستورات هستند، بنابراین اگر شما الان به شرکت‌های کارگزاری مراجعه کنید عملا با یک بایگانی مواجه می‌شوید که دستورات از سال‌های دهه ۷۰تا حالا را در خود دارد که دشواری‌های مختلفی را فراهم کرده است. دارابی ادامه داد: درصورت شکایت یک مشتری، روش غالب بورس، الزام کارگزاران برای ارائه اسناد کتبی است که در عرف بازار لزوما به موقع بین مشتری و کارگزاری رد و بدل نمی شوند. در این راستا، سرعت حرکت بورس به سوی الکترونیکی شدن کند است و در نتیجه سرعت الکترونیکی شدن دستورات و صدور برگه سهم خیلی کم است.
شغل بدون بیمه
این معامله‌گر کارگزاری بانک کشاورزی افزود: کار کارگزاری برخلاف دیگر مشاغل، بیمه مسوولیت ندارد؛ زیرا بیمه کنندگان نمی‌توانند ریسک این صنعت را اندازه بگیرند. از دیدگاه بیمه‌کنندگان یک کارگزار ممکن است در یک معامله میلیارد‌ها تومان زیان ببیند که این قابل ارزیابی و بیمه شدن نیست. به همین خاطر شرکت‌های کارگزاری و پرسنل آن همواره با خطر بروز اشتباه و زیان سنگین مواجه هستند. بعضا رخ داده است که یک کارگزار به دلیل اشتباه در اجرای دستور مثلا به جای خرید، یک سهم را فروخته و میلیون‌ها تومان زیان کرده است؛ یا مثلا دستوری از سوی مشتری را در سیستم معاملات گذاشته و به علت قطعی برق یا بروز مشکل در شبکه کامپیوتری یا حتی نرم‌افزار معاملات قادر به تغییر یا حذف آن نشده که به زیان فرد و در واقع کارگزاری منجر شده است.
امان از بوروکراسی
دارابی در مورد ریسک‌های معاملات تلفنی و آنلاین فعالیت کارگزاران گفت: ریسک اساسی کمبود مقررات پشتیبانی‌کننده از کارگزاران است؛ یعنی فضای سنتی نتوانسته کاملا با رویکرد نوین جایگزین شود. هرچند در این بخش گام‌هایی برای بهبود شرایط و ایجاد کال‌سنتر برداشته شده است، اما همچنان کمبودهایی موجود است. بخشی از این کمبودها نیز ناشی از رویکرد سازمان بورس است که پیش از استفاده کارگزاران از خدمات نرم‌افزاری و فیزیکی نظیر کال‌سنتر خواهان آن است که این امکانات را شخصا تایید کند، اما سرعت انجام این امور بسیار کند است. دارابی گفت: از سوی دیگر، وقتی یک شرکت نرم افزاری برای ارائه خدمات مجوز دریافت می‌کند عموما تمامی شبکه کارگزاران به این شرکت ارجاع داده می‌شوند، بنابراین هم شرکت ارائه‌دهنده نمی‌تواند به همه خدمات دهد و هم با بروز یک مشکل برای آن شرکت، استفاده‌کنندگان پرشمار با مشکل مواجه می‌شوند. نظیر این امر در هفته‌های اخیر در شرکت رایان‌هم‌افزا دیده شد که پس از قطع شدن خدمات آنلاین این شرکت، شمار قابل ملاحظه‌ای از شرکت‌های کارگزاری با توقف خدمات آنلاین مواجه شدند.
دشواری‌های اعتباردهی
دارابی درخصوص روند اعتباردهی در کارگزاری‌ها گفت: دادن اعتبار یک روند طبیعی و شناخته شده در صنعت کارگزاری است اما آنچه در ایران ریسک به وجود آورده، نبود ساختار مورد اتکا در مقررات است. مثلا یک فرد در ایالات‌متحده نمی‌تواند به سادگی کارگزار خود را عوض کند؛ اما در اینجا یک مشتری می‌تواند به سادگی ناظر سهام خود را عوض کند، مثلا نزد یک کارگزار سهام خریداری کرده و نزد کارگزار دیگری بفروشد. در همین حال کارگزار از حمایت قوانین در هنگام دادن اعتبار برخوردار نیست تا مثلا قراردادهای مشخص و شفافی برای استفاده داشته باشد. به همین دلیل اعتباردهی و نحوه تسویه آن بعضا به بروز مشکل میان کارگزاران و مشتریان منجر می‌شود.
انفعال کانون
وی با انتقاد از عملکرد ضعیف کانون کارگزاران در بحث سخت و زیان‌آور بودن حرفه کارگزاری گفت: قسمت مهمی از مشکلات موجود در صنعت کارگزاری ناشی از انفعال کانون کارگزاران است. کانون کارگزاران نتوانسته هنوز راهی برای عضویت نیروی انسانی شاغل در این صنعت در کانون پیدا کرده و از این نیروی انسانی حمایت کند. وی افزود: کانون تنها به محلی برای رفع اختلاف مشتریان و کارگزاران تبدیل شده و پای خود را از اختلاف نیروی انسانی شرکت‌های کارگزاری و مدیران شرکت‌ها یا کارگزاران و سازمان و شرکت بورس بیرون کشیده است؛ حال آنکه انتظار اولیه از کانون، ایفای نقش مهمتری در تنظیم امور حقوقی و اجرایی کارگزاران است. متاسفانه کانون حتی در مورد میزان حقوق پرسنل شرکت‌های کارگزاری ورود نکرده است چه برسد به سخت و زیان‌آور بودن فعالیت‌ها.
تنش بالا برای سود کم
از سوی دیگر، مدیر معاملات کارگزاری بانک پاسارگاد با اشاره به نقش کارگزاران به عنوان واسطه میان سرمایه‌گذاران و بازار سرمایه گفت: این گروه به ارائه انواع خدمات واسطه‌ای و مشاوره‌ای به سرمایه‌گذاران در این بازار می‌پردازند و حفظ اصل مشتری مداری، امانتداری و رازداری از اصلی‌ترین مسوولیت‌های کارگزاران است.صدیقه طاهری خاطرنشان کرد: صنعت کارگزاری نسبت به سایر نهادهای مالی دارای حاشیه سود پایینی بوده و ریسک بالای این صنعت و استرس زیادی که کارگزاران ناگریز از تحمل آن هستند، این صنعت را به یکی از پر‌تنش‌ترین مشاغل کشور تبدیل کرده‌‌است.
وی درخصوص وضعیت بازاریابی شرکت‌های کارگزاری خاطرنشان کرد: رقابت ناسالم در حوزه بازاریابی خدمات کارگزاری که از سوی عده معدودی از کارگزاران انجام می‌شود عرصه را برای سایرین تنگ کرده و آینده صنعت را با مخاطره مواجه ساخته است؛ اما کانون کارگزاران اقدامات نظارتی مناسبی را در این زمینه در دستور کار قرار داده است.وی در مورد اعتباردهی به مشتریان معتقد است این مکانیزم دارای استاندارد خاصی نبوده و هر کارگزار به تشخیص خود و با توجه به شناخت از مشتری و میزان گردش مشتری به اعطای اعتبار به وی می‌پردازد.
کارگزاری از نمای درون
در همین حال مدیر معاملات کارگزاری بانک اقتصاد نوین نیز درخصوص مسوولیت‌های کارگزاران گفت: با توجه به حجم بالای فعالیت در شرکت‌های کارگزاری، بخش‌های مختلفی با مسوولیت‌های متنوع وجود دارد. به طور مثال در بخش معاملات، تلاش برای انجام دادوستد به بهترین قیمت برای مشتریان متمرکز شده است.در بخش سفارش‌ها نیز شناسایی کامل مشتریان و تکمیل مستندات برای انجام معاملات و نیز دریافت درست و به موقع درخواست‌های مشتریان و ارسال آن برای بخش معاملات صورت می‌گیرد.پورنعمت افزود: از سوی دیگر در بخش اداری و مالی، کنترل پیوسته حساب‌های مشتریان و اطمینان از صحت آنها، انجام خدمات به موقع به مشتریان و ارسال به موقع گزارش‌های مورد نیاز بورس و تلاش برای جذب نیروهای متخصص انجام می‌شود.در بخش تحقیق و توسعه، توسعه فیزیکی و سیستمی شرکت کارگزاری و به‌روزرسانی امکانات ایجاد شده و تلاش برای ایجاد رفاه هرچه بیشتر برای مشتریان و در بخش صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، تلاش برای جذب منابع سرمایه‌گذاران و استفاده از افراد متخصص برای مدیریت هرچه بهتر آن صورت خواهد گرفت.
رقابت تنگاتنگ در بازار یابی
پورنعمت با اشاره به اینکه فضای رقابتی بازاریابی نسبت به سال‌های گذشته در صنعت کارگزاری تشدید شده است، گفت: توانایی کارگزاران فعال برای ایجاد اعتبار برای مشتریان خاص و اعطای درصدهای بالای تخفیف در کارمزد معامله موجب شده مشتریان صرف نظر از نوع و کیفیت خدماتی که کارگزاران می‌توانند ارائه کنند با توجه به فاکتورهای اشاره شده نسبت به انتخاب کارگزار خود اقدام نمایند. از این جهت به نظر می‌رسد باوجود اقدامات خوبی که از سوی کانون کارگزاران در تعیین سقف میزان تخفیف صورت پذیرفته اما نیاز به داشتن هماهنگی بیشتر از سوی شرکت‌های کارگزاری و اعمال نظارت کانون در این زمینه احساس می‌گردد.
حساس‌ترین بخش عملیات
پورنعمت با بیان اینکه به جرات می‌توان از بخش احراز هویت در انتقال مالکیت سهام به عنوان مهم‌ترین بخش در فرآیند عملیاتی کارگزاری یاد کرد، افزود: مطمئنا تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که جابه‌جایی سهام در تملک خود را از طریق کارگزاری اعلام می‌دارند باید از لحاظ هویتی به تایید کارگزاری برسند. بنابراین، مسوولان مربوطه در شرکت‌های کارگزاری با تایید هویت این اشخاص و انجام معاملات مسوولیت حقوقی بسیار سنگین را می پذیرند. ضمن اینکه تشخیص صحت مدارک داده شده از سوی مشتریان مطمئنا در تخصص مسوولان بخش سفارشات نیست. مشکلاتی که طی سال‌های گذشته در زمینه وکالتنامه‌های فروش به وجود آمد ناشی از همین موضوع بود که تدابیر در نظر گرفته شده از سوی سازمان بورس و تایید وکالتنامه‌ها از سوی بورس را می‌توان گامی بسیار مهم در حفظ سلامت کاری در این بخش دانست.
ریسک‌های کارگزاران
پورنعمت خاطرنشان کرد: مطمئنا در یک فضای رقابتی که کارگزاران به دنبال افزایش سهم خود در معاملات بازار سرمایه هستند، ریسک دریافت و پرداخت مشتریان در سطحی بالا وجود دارد؛ به ویژه وقتی نوسانات بازار سرمایه تشدید می‌گردد. وی تاکید کرد: وجود مکانیزم مشخص برای اعطای اعتبار بر اساس سابقه کاری مشتریان و قانون‌مند شدن آن موجب خواهد شد تا از یک سو ریسک مورد بحث در این بخش کاهش یابد و از سوی دیگر میزان انتظارات مشتریان نسبت به دریافت اعتبار کاملا مشخص باشد.مدیر معاملات کارگزاری بانک اقتصاد نوین با اشاره به اینکه معاملات تلفنی و آنلاین چه ریسک‌هایی را بر فعالیت کارگزاران تحمیل کرده است، ادامه داد: ابزارهای جدید نظیر Call Center می‌تواند تا حد زیادی ریسک‌های مربوط به معاملات تلفنی را کاهش دهد؛ با این وجود عدم تکمیل درخواست‌های مورد نیاز از سوی مشتریان پس از انجام معامله، احتمال متوجه شدن اشتباه معامله مورد نظر از سوی کارگزار به علت مشکلات ارتباطی و احتمال انجام معامله اشتباه از سوی کارگزار به علت ترافیک کاری موجود در لحظه معامله از ریسک‌های معاملات تلفنی است.همچنین از ریسک‌های موجود در معاملات آنلاین می‌توان به احتمال نداشتن تخصص کافی برای شخص استفاده کننده در مورد دسترسی به سیستم معاملات، احتمال دستکاری قیمت از سوی مشتری به علت رفتارهای هیجانی، احتمال ایجاد مشکل در سیستم نرم افزاری مشتری و احتمال حضور افراد غیرمتخصص در پشت رایانه مشتری و دسترسی این افراد به سیستم معاملات اشاره کرد.
آنها که می روند، آنها که می‌مانند...
پورنعمت در پایان با بیان اینکه در تمام دنیا حرفه کارگزاری یکی از سخت‌ترین مشاغل موجود است، اظهار کرد: در کشور ما با توجه به فضای رقابتی بسیار شدید در این صنعت به جرات می‌توان گفت تنها شرکت‌هایی می‌توانند به حیات خود ادامه دهند که همسو با بازار سرمایه در جهت توسعه فیزیکی و گسترش و تنوع خدمات گام برداشته و با ایجاد بخش‌های حرفه‌ای سعی در افزایش و تنوع‌بخشی درآمدهای خود نمایند. در واقع نیاز به تغییر دیدگاه از «انجام معامله» به «ارائه خدمات حرفه‌ای» در کارگزاری‌ها به شدت احساس می‌گردد و شرکت‌هایی که نتوانند خود را با این روند هماهنگ کنند ناگزیر در بلند مدت با چالش بقا در این صنعت پررقابت مواجه خواهند شد.
ارسال نظر