«مستقیم» یا «غیرمستقیم»؟
دوراهی سرمایه‌گذاری در بورس
گروه بورس- هدیه لطفی: سرمایه‌گذاری به معنای به تعویق انداختن مصرف فعلی برای به دست آوردن فرصت مصرف بیشتر در آینده است. در حقیقت سرمایه‌گذار به امید به دست آوردن سود بیشتر در آینده از ارزش‌های کنونی چشم‌پوشی می‌کند. برای سرمایه‌گذاری دو روش مستقیم و غیرمستقیم وجود دارد که هر یک در جایگاه خود قابل استفاده است.در روش مستقیم سرمایه‌گذار با اتکا بر دانش و تحلیل خود اقدام به ورود به بازار تصمیم‌گیری می‌کند و مسوولیت سود و زیان متوجه شخص وی است. این روش برای افرادی که شغل آنها سرمایه‌گذاری است، مناسب است.در روش غیرمستقیم بین سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر، یک موسسه مالی به عنوان واسطه عمل می‌نماید. به عبارتی سرمایه‌گذار وجوه خود را در اختیار این موسسات قرار می‌دهد و آنها با به کارگیری تخصص خود، فرآیند سرمایه‌گذاری را به نیابت از سرمایه‌گذار انجام می‌دهند. این روش معمولا به سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای توصیه می‌شود. صندوق‌های سرمایه‌گذاری از سه سال پیش متولد شدند تا نقش واسطه سرمایه‌گذاری را برای علاقه‌مندان بر عهده بگیرند. این صندوق‌ها با ایفای نقش واسطه گر مالی در واقع سرمایه‌گذاری افراد غیرحرفه‌ای را از حالت مستقیم به حالت غیر مستقیم تبدیل می‌کنند و مزایای متعددی را هم برای بازار سرمایه (به لحاظ جذب منابع جدید) و هم برای سرمایه‌گذار (به لحاظ کسب سود مناسب) فراهم می‌کنند. تجربه جهانی ثابت کرده است که راهکار مناسب برای توسعه پایدار بازارهای سرمایه، تشویق سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و ورود افراد به بازار از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری است؛ رویکردی که در دنیا، صندوق‌ها را به بزرگ‌ترین بازیگران بازارهای سهام تبدیل کرده است.
سرمایه‌گذاری در تخصص هر کس نیست!
مدیرعامل کارگزاری بانک تات در گفت‌وگو با خبرنگار ما، سرمایه‌گذاری مستقیم را منوط به دارا بودن دانش، تجربه و زمان کافی دانست و گفت: در صورتی یک فرد می‌تواند مدیر سرمایه‌گذاری‌های خود باشد و به طور مستقیم سرمایه‌گذاری نماید که از تخصص، تجربه و حوصله کافی بهره‌مند باشد و بداند با چه روشی سرمایه‌گذاری کند تا بیشترین درصد سود را با کمترین ریسک دریافت نماید.حسین خزلی‌خرازی در ادامه افزود: این در حالی است که روش غیرمستقیم، تخصص، وقت و پیگیری روش‌های مستقیم را احتیاج ندارد و در این روش افراد سرمایه خود را در اختیار یک موسسه، بانک، نهاد واسطه یا همان صندوق سرمایه‌گذاری قرار می‌دهند و این موسسات به خرید و فروش سهام برای فرد مشغول می‌شوند.وی تصریح کرد: البته باید دقت داشت که بازده و سود کسب شده در سرمایه‌گذاری مستقیم بسیار بیشتر است، اما پیگیری اطلاعات در بازارهای مختلف در تخصص هر کس نیست و افراد با سرمایه زیاد هم برای تصمیم‌گیری نیازمند مشاوران هستند.خزلی‌خرازی در ادامه سخنانش مقیاس سنجش عملکرد یک مدیر صندوق را میزان بازده بازار سرمایه عنوان کرد و گفت: بازده و کارآیی مدیر صندوق سرمایه‌گذاری را باید با عملکرد بازار سرمایه مقایسه کرد؛ چنانچه بازده شاخص بورس تهران ۸ درصد منفی باشد و بازده صندوقی ۵ درصد منفی باشد در این صورت می‌توان گفت عملکرد مدیر آن صندوق مطلوب‌تر از عملکرد بازار سرمایه است هرچند باعث زیان گردیده است.
مدیریت صندوق‌ها تغییر می‌کند؟
مدیرعامل کارگزاری بانک تات در ادامه سخنانش از انتقال مدیریت صندوق‌ها به موسسات جدید خبر داد و گفت: اخیرا سازمان بورس تصمیم گرفته تا مجوز فعالیت سازمان‌ها و نهادهای جدیدی را برای اداره صندوق‌ها صادر کند و به این ترتیب علاوه بر کارگزاران، بخش‌های تخصصی دیگر به اداره این نوع سرمایه‌گذاری‌ها بپردازند.خزلی‌خرازی در ادامه افزود: به زودی شرکت‌های تامین سرمایه، بانک‌ها، بیمه‌ها و موسسات مالی جدید، مجوز سبدگردانی دریافت می‌کنند تا این نهادهای حرفهای و کارگزاران در کنار یکدیگر به رقابت بپردازند.
خرازی سپس به عمر کوتاه صندوق‌ها در بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: تنها ۴ سال از تصویب قانون جامع بازار سرمایه مبنی بر تشکیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌گذرد که در دو سال اخیر این صندوق‌ها مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته و چون اقتصاد کشور ما همچنان بانک محور است، طرفداران صندوق‌ها چندان زیاد نیستند.وی افزود: تاکنون تنها ۱۴۰۰ میلیارد تومان پول در صندوق‌ها جمع‌آوری شده که در مقایسه با دیگر کشورهای دنیا رقم ناچیزی است.خرازی تاکید کرد: با توجه به اجرای برنامه اصل۴۴ و چشم‌انداز کشور در سال‌های آینده، اقتصاد کشور به سمت تامین مالی از طریق بازارها پیش می‌رود و این امر نیازمند نهادهای حرفهای و واسطه‌ای بیشتر در این زمینه است.خرازی در ادامه به سهام عدالت به عنوان یک پرتفولیوی عظیم اشاره کرد و گفت: سهام عدالت خود به عنوان یک پرتفولیوی بزرگ بورسی به شمار می‌آید که متاسفانه گردش معاملات پایین دارد و از مدیریت حرفهای نیز برخوردار نیست.وی افزود: بخش عظیمی از سهام عدالت از وثیقه تشکیل شده که به همین دلیل نمی‌تواند گردش بالای معاملاتی داشته باشد.وی این سبد سهام چند هزار میلیارد تومانی بدون مدیریت حرفهای را از جمله منابعی دانست که با راهکاری مناسب می‌تواند برای سرمایه‌گذاری جدید مورد استفاده قرار گیرد.
مزایا و معایب شیوه‌های گوناگون سرمایه‌گذاری
در همین حال، مدیرعامل کارگزاری فیروزه آسیا در ابتدای سخنانش مزایا و معایب هر کدام از روش‌های سرمایه‌گذاری را برشمرد و گفت: از جمله مزایای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم می‌توان به مدیریت حرفهای، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و نقدشوندگی بالای دارایی اشاره کرد و گفت: در صندوق‌های سرمایه‌گذاری با در دست داشتن تیم تحلیلی، مدیریت به صورت حرفه‌ای‌تر انجام می‌شود و در نتیجه ریسک بهتر کنترل می‌شود.مهدی شبانی افزود: همچنین در این نوع سرمایه‌گذاری، هزینه‌های تحلیل داده‌ها بین افراد آن صندوق تعدیل و سرشکن می‌شود.وی ادامه داد: به خصوص در ایران صندوق‌ها از ضامن نقدشوندگی برخوردارند و هر زمان که افراد درخواست ابطال صادر کنند، حداکثر تا ۷ روز بعد پول خود را تحت هر شرایطی دریافت می‌کنند.وی در ادامه به مشکل بزرگ صندوق‌ها اشاره کرد و گفت: متاسفانه در ایران، امیدنامه تمام صندوق‌ها بسیار شبیه یکدیگر است و در واقع به نحو یکسان به فعالیت می‌پردازند و تفاوتی بین اشخاص با درجه ریسک‌پذیری مختلف وجود ندارد.وی افزود: در واقع مدیر صندوق برای تمام سرمایه‌گذاران خود به یک میزان سهام خریداری کرده و توجهی به ریسک‌پذیری افراد ندارد و در نتیجه سلیقه‌های شخصی در این سرمایه‌گذاری مدنظر قرار گرفته نمی‌شود.
محدودیت‌های دست و پاگیر در سرمایه‌گذاری
شبانی در ادامه قوانین سرمایه‌گذاری صندوق‌ها (که توسط سازمان بورس وضع شده) یکی از عوامل محدودکننده آنها دانست و گفت: از جمله این محدودیت‌ها می‌توان به محدودیت حداکثر ۱۰ درصدی سرمایه‌گذاری در هر سهم و ۳۰ درصدی در هر صنعت اشاره کرد؛ برخلاف این شرایط، افراد اگر اقدام به سرمایه‌گذاری مستقیم نمایند، امکان دسترسی به سود سریع‌تر و متمرکزتر خواهند داشت.شبانی در ادامه گفت: همچنین عملکرد صندوق‌ها وابسته به تمایلات شخص یا نهاد اداره‌کننده آن است و در برخی مواقع کارگزار یا مدیر صندوق تحت تاثیر مشتریان خود قرار می‌گیرد و بیشتر به سمت صنعت خاصی تمایل نشان می‌دهد و در این صورت می‌توان گفت برخی اوقات سرمایه‌گذاران شخصی عملکرد بهتری از صندوق‌ها داشته‌اند.
تضاد منافع در مدیریت صندوق‌ها
مدیرعامل کارگزاری فیروزه آسیا در ادامه سخنانش انتقال مدیریت صندوق‌ها از کارگزاران به نهادهای متخصص را بسیار مطلوب دانست و گفت: صندوق‌های سرمایه‌گذاری در دنیا توسط مشاوران و سرمایه‌گذاران مستقل اداره می‌شود که تنها یک درصد از این مدیران از کارگزاران هستند و مدیریت مابقی را مشاوران سرمایه‌گذاری خارجی، شرکت‌های بیمه و موسسات مالی و اعتباری بر عهده دارند.وی افزود: با توجه به عمر ۸۰ ساله فعالیت صندوق‌ها در دنیا و عملکرد مناسب آنها، اداره آنها توسط نهادهای یادشده مناسب بوده و راه‌حل بهینه‌ای است که باید در کشور نیز عملی شود.شبانی افزود: وقتی مدیریت صندوق بر عهده کارگزاران است آنها از گردش معاملات منفعت دارند و گاه ممکن است تصمیمی که به نفع صندوق نباشد، گرفته شود و به این ترتیب منافع سرمایه‌گذار ایجاب می‌کند که صندوق‌ها توسط مدیر مستقلی راهبری شود.
مشکل سبدگردانی، «فرهنگی» است!
شبانی در ادامه به روش سبدگردانی اشاره کرد و گفت: در زمینه سبدگردانی به عنوان یک روش سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، موفقیت چندانی نداشته‌ایم که بیشترین علت عدم استقبال از آن را می‌توان در فرآیند سبدگردانی دنبال کرد.
وی افزود: اولین قدم در فرآیند سبدگردانی، شناسایی سرمایه‌گذار است که عملا در ایران این شناخت صورت نمی‌گیرد.
وی در ادامه بیان کرد: در راستای تحقق این موضوع، سازمان بورس، کارگزاران را موظف کرده تا فرم‌های سنجش ریسک و اطلاعات مشتریان خود را تکمیل کنند و براساس این فرم‌ها و نیاز مشتری اقدام به سبدگردانی نمایند، ولی در عمل این موضوع انجام نمی‌شود و مدیران به تمام مشتریان خود به یک میزان سهام توزیع می‌کنند.
شبانی یکی دیگر از عدم جذابیت سبدگردانی را نبود فرهنگ لازم در این زمینه دانست و گفت: در خصوصیت اخلاقی و فرهنگی ایرانیان، استفاده از مشاوره به طور کامل جایگاهی ندارد و علاقه‌ای به انجام دادن کارهای خود توسط دیگران ندارند که این مساله باید از نظر فرهنگی تصحیح شود و جایگاه این نهادها در اداره برخی امور مشخص و تعیین شود.
وی افزود: برای جلوگیری از ابطال واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری باید دید سرمایه‌گذاران به میان‌مدت یا بلندمدت افزایش یابد و تا مرحله‌ای رشد کند که نوسانات لحظه‌ای، باعث ویرانی برنامه‌ریزی‌های طولانی‌مدت آنها نشود.
اعمال ریسک بیشتر
مصطفی بیاتی، مدیر سرمایه‌گذاری در کارگزاری آگاه نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما مهم‌ترین اصل در سرمایه‌گذاری مستقیم را داشتن تخصص و مهارت لازم دانست و افزود: لازمه سرمایه‌گذاری مستقیم در بازار سرمایه، داشتن تخصص و زمان کافی جهت پیگیری اخبار و اطلاعات مربوط به آن است، بدین ترتیب کسانی که دارای این شرایط هستند اقدام به سرمایه‌گذاری مستقیم می‌کنند.
او در ادامه گفت: این در حالی است که افرادی که وقت و انرژی لازم را در جهت سرمایه‌گذاری شخصی ندارند به سراغ موسسات، شرکت‌های سبدگردانی یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌روند و این وظیفه را به آنها واگذار می‌کنند.
بیاتی ادامه داد: هر کدام از روش‌های سرمایه‌گذاری مستقیم یا غیرمستقیم مزایا و معایبی دارند که برترین ویژگی در سرمایه‌گذاری مستقیم، اعمال ریسک‌پذیری دلخواه است.
وی افزود: در روش سرمایه‌گذاری مستقیم، شخص میزان ریسک‌پذیری خود را به طور مستقیم در نظر می‌گیرد و بر این اساس تصمیم به خرید و فروش می‌گیرد، اما در روش غیرمستقیم قدرت عمل کمتری وجود دارد و بیشتر براساس استراتژی مدیریت صندوق یا سبدگردان، ریسک‌پذیری تغییر می‌کند.
مردم به دنبال سود ثابت هستند
این مدیر سرمایه‌گذاری در ادامه سخنانش به همبستگی عملکرد صندوق‌ها با شاخص اشاره کرد و گفت: صندوق‌های سرمایه‌گذاری در مسیری همگام با شاخص کل بورس در حرکت هستند و عواملی چون تخصص و مدیریت صندوق و شرایط عمومی بازار ممکن است باعث کمی انحراف از مسیر شاخص شود اما کلیت همسویی آنها را از بین نمی‌برد.
او در ادامه گفت: از ابتدای سال تاکنون شاخص صندوق‌ها رشد چندانی نداشته که بیشترین علت، همان همسویی با شاخص کل بورس است.
با توجه به اینکه انتظار سرمایه‌گذاران در کوتاه‌مدت برآورده نشده، آنها از صندوق‌ها خارج می‌شوند و این ابطالی‌ها عملکرد صندوق را بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دهند.
وی افزود: در صورتی که مدیر صندوق با افق ۶ ماهه یا یک ساله اقدام به سرمایه‌گذاری در یک شرکت خاص می‌کند و با وجود ابطالی‌های زیاد ناچار است برای برطرف کردن نیاز سرمایه‌گذاران برخی از دارایی‌ها را با ضرر به فروش رساند و با این اقدام عملکرد صندوق منفی‌تر می‌شود.
بیاتی داشتن دید میان‌مدت و بلندمدت را در سرمایه‌گذاری صندوق‌ها بسیار مهم دانست و گفت: عامه مردم به دلیل تصور ذهنی از نرخ ثابت سودهای بانکی و اوراق مشارکت، به دنبال سرمایه‌گذاری با سود و بازده خطی و مشخص هستند که این قاعده در سرمایه‌گذاری سهام و صندوق‌های سرمایه‌گذاری حاکم نیست.
وی در ادامه راهکار رفع این معضل و اصلاح دید سرمایه‌گذاران را فرهنگ‌سازی مناسب عنوان کرد و گفت: در این راستا نهادهایی که رسالت بیشتری دارند، مانند سازمان بورس و اوراق بهادار باید از طریق رسانه‌های جمعی، برگزاری سمینار و همایش یا حتی گنجاندن مفاهیم سرمایه‌گذاری در قالب واحدهای درسی، اقدام به فرهنگ‌سازی مناسب کنند تا بدین ترتیب مردم در هر سطح و هر درجه‌ای با الفبای سرمایه‌گذاری آشنا شوند که لازمه این امر صرف زمان و هزینه کافی است.
به صندوق‌ها فرصت دهید
این مدیر سرمایه‌گذاری در ادامه به نوپا بودن صندوق‌ها در بازار سرمایه کشور اشاره کرد و گفت: در حال حاضر ۸۰ سال از عمر صندوق‌های سرمایه‌گذاری در دنیا می‌گذرد، که تنها در کشور آمریکا بیش از ۵۵ درصد مردم در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
بیاتی افزود: به دلیل فرهنگ‌سازی، بسترسازی و پیشینه لازم، اعتماد افراد به صندوق‌ها جلب شده و بدین ترتیب وجوه پس‌‌انداز خود را در این قالب وارد بورس‌ها می‌کنند.
وی افزود: این در حالی است که در بورس‌ها ایران تنها سه سال از عمر صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌گذرد و در یک سال اخیر جایگاه آنها مورد شناخت بیشتر قرار گرفته است. بدین ترتیب باید برای جا افتادن این ابزارهای نوپا در بازار ایران و استقبال عمومی مردم از صندوق‌ها به این پدیده نوین مالی فرصت لازم را بدهیم.
ارسال نظر