نگاه حسرت‌بار بورس به بازارهای موازی

گروه بورس- شروین شهریاری: فعالان بازار سهام در هفته جاری همانند دیگر فعالان اقتصادی، نظاره‌گر تحولات اعجاب‌انگیز در بازارهای سکه و ارز بودند؛ نوساناتی که در مورد قیمت ارز، در مواردی افزایش لحظه‌ای و سریع ارزش ارزهای بین‌المللی در برابر ریال را در پی داشت. در این هفته در حالی که شاخص بورس، به یک عقب‌نشینی ۴/۰ درصدی بسنده کرد، نه تنها سقف ۱۴۰۰ تومانی که بیش از دو ماه، مانع از پیشروی دلار شده بود، شکسته شد، بلکه این بار تنها دو روز کافی بود تا قله ۱۵۰۰ تومانی برای ارزش اسکناس یک دلاری هم فتح شود. به این ترتیب رکورد تضعیف بیش از ده درصدی ارزش ریال در یک هفته در بازار آزاد ثبت شد تا نشانه‌های آشکار از رفتار هیجانی و کنترل نشده تقاضا در بازار ارز پدیدار شود؛ نشانه‌هایی که اگر جدی گرفته نشوند، به هیچ وجه با رشد قیمت ارز تخفیف نیافته و هرگونه افزایشی تنها بالارفتن تب تقاضا و هجوم بیشتر خریداران را موجب می‌شود. در این میان، سکوت مسوولان بانک مرکزی و عدم اقدام عاجل برای اصلاح سیاست‌های پولی و افزایش معنادار نرخ سود بانکی (که وظیفه مهم هر بانک مرکزی در شرایط بحرانی است)، عملا افق مبهمی را پیش‌روی فعالان اقتصادی به منظور پیش‌بینی تحولات آتی ارز قرار داده است.

بی‌تفاوتی به سهام تا اطلاع ثانوی!

صعود پرشتاب قیمت ارز هرچند از دیدگاه برخی کارشناسان به آشفتگی و تلاطم در سیستم اقتصادی تعبیر شده است، اما فارغ از تحولات آنی، باید توجه داشت که تضعیف ارزش ریال از دیرباز آرزوی بسیاری از تولیدکنندگان و صنعتگران داخلی بوده است. رویداد مزبور که این روزها تا حدی نیز بدون برنامه‌ریزی قبلی اتفاق افتاده است، می‌تواند دارویی برای ناخوش‌احوالی مزمن اقتصاد نفتی ایران موسوم به «بیماری هلندی» (رشد واردات ارزان به لطف درآمدهای سرشار نفتی) باشد. بدین ترتیب در موازنه آثار منفی و مثبت، چشم‌انداز رشد تورم و قیمت کالاهای وارداتی در مقابل افزایش صرفه تولید داخلی قرار گرفته است؛ در این میان، مطالعه رفتار بازار سرمایه در دوره‌های قبلی تضعیف ریال نیز جالب توجه است. قدیمی‌ترهای بورس، هنوز هم رونق رویایی بازار سرمایه در سال‌های ۷۳ تا ۷۵ و ۸۱ و ۸۲ را به یاد دارند که عمدتا با یک فاز تاخیر پس از رشد قابل توجه قیمت ارز رخ داد. در این دوره‌ها، با بهبود رقابت‌پذیری صنعت داخلی، چرخ‌های تولید به حرکت درآمده و همزمان با رشد اقتصادی کشور، سرمایه قابل توجهی به سمت دارایی‌های مولد، نظیر سهام جذب شد. از ابتدای سال ۹۰ تاکنون هم نرخ ارز حداقل ۳۰ درصد تقویت شده است، اما قیمت سهام ثابت بوده و هیچ گونه تغییر محسوسی نداشته است. بنابراین، هرچند چهره امروز بورس تهران بی‌تفاوت و سرد به نظر می‌رسد، اما الگوی تاریخی رفتار بازار نشان می‌دهد که پس از فرو نشستن گرد و غبار نوسانات ارزی، زمان انعکاس آثار این متغیر در رشد سودآوری شرکت‌ها فرا خواهد رسید و این رویداد، می‌تواند آغازی برای یک دوره رونق در بازار سهام پس از روزهای زمستانی رکود باشد.

مجامع مهم هفته

بعد از تیرماه که اوج فصل برگزاری مجامع در بورس تهران است، اواخر آذر و دی‌ماه نیز یکی از مقاطع زمانی برگزاری مجامع شرکت‌های بازار سرمایه محسوب می‌شود. در این دوره، بیشتر شرکت‌های سرمایه‌گذاری و ساختمانی که سال مالی منتهی به ۳۱ شهریورماه دارند، از سهامداران خود برای برگزاری نشست سالانه دعوت به عمل می‌آورند. در همین راستا، در هفته جاری نیز مجامع برخی شرکت‌های ساختمانی برگزار شد. در مجمع شرکت تازه‌وارد مسکن شمال شرق، علاوه بر تقسیم ۳۵ تومان سود نقدی، صراحتا به تعدیل مثبت پیش‌بینی درآمد هر سهم «ثشرق» اشاره شد که احتمالا همزمان با گزارش سه ماهه به بازار اعلام می‌شود. در مجمع بین‌الملل توسعه ساختمان، بزرگ‌ترین شرکت انبوه‌ساز بورس هم در حالی ۵۲۰ ریال سود نقدی بین سهامداران توزیع شد که در صورت‌های مالی شرکت‌ نشانه‌هایی از کمبود نقدینگی به چشم می‌خورد. در مجمع «ثاخت» برنامه افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی شرکت در چند ماه آینده از محل مطالبات و آورده نقدی سهامداران اعلام شد. مهم‌ترین رویداد مجمع پرحاشیه سرمایه‌گذاری ساختمان هم که با تقسیم سود ۵۰ ریالی همراه شد، ابقای هیات‌مدیره شرکت و تداوم مدیریت استراتوس بر این هلدینگ بود که عملا تحول جدیدی در سکانداری «وساخت» را رقم نخواهد زد. وجه اشتراک مباحثات مجامع ساختمانی این هفته، همان کمبود نقدینگی بود که با توجه به سرمایه ناکافی و روند فزاینده تورم، به معضلی مزمن برای توسعه فعالیت شرکت‌های این صنعت تبدیل شده است؛ چالشی که در عمل، جز اجرای افزایش سرمایه‌های پراکنده از محل سود تقسیمی سهام، تدبیر جدی برای رفع آن از سوی هیات مدیره شرکت‌های ساختمانی اندیشیده نشده است. در روز چهارشنبه، همچنین مجمع فوق‌العاده شرکت توسعه معادن و فلزات به منظور اجرای افزایش سرمایه ۲۴۳ درصدی به تنفس کشیده شد، تا پس از برخی نقل و انتقالات سهام و بازگشایی نماد، این مجمع دوباره برگزار شود. در حاشیه این جلسه، معاون مالی و اداری «ومعادن» از تحولات سنگ‌آهنی‌ها سخن گفت. بنا بر اظهارات علی‌اکبری، آخرین توافق سنگ‌آهنی‌ها با ایمیدرو بر مبنای پرداخت همان هزینه ۱۲ هزار تومانی در هر تن بابت حق پروانه بهره‌برداری بوده است. در این میان، به علت عدم توافق طرفین و ورود سازمان بورس به جریان، این مساله به نتیجه نهایی نرسیده است. وی ابراز امیدواری کرد که با رفع ابهامات، نماد شرکت‌های سنگ‌آهنی به زودی بازگشایی شود.

سایه نوسان ارز بر جشن هدفمندی

۲۸ آذر ۸۹ برای اقتصاد ایران تاریخ مهمی محسوب می‌شود، زیرا از این روز، طرح جراحی بزرگ موسوم به هدفمندی یارانه‌ها کلید خورد. با همه خوش‌بینی‌ها و بدبینی‌هایی که قبل از اجرای طرح وجود داشت، هدفمندی به مرحله اجرا رسید و اکنون پس از یک سال، فرصت نقد آن فراهم شده است. هدفمندی یارانه‌ها همان طور که پیش‌بینی می‌شد در عمل برای موازنه پرداخت‌ها و دریافت‌ها با عدم تعادل مواجه شد، که این وضعیت، عدم پرداخت سهم تولید از محل حذف یارانه‌ها را رقم زد؛ هرچند با کاهش محدودیت‌‌های قیمت‌گذاری دولتی، صنایع توانستند پس از تعدیل قیمت‌های فروش، با آرامش نسبی این تحول بزرگ را پشت سر بگذارند. در این میان، اگر چه توفیقات طرح به ویژه در زمینه حذف سوبسیدهای عظیم قیمت سوخت (که منجر به تشویق قاچاق می‌شد) تحسین‌برانگیز است، اما رشد ۴۰ درصدی قیمت ارز در بازار آزاد در یک سال گذشته تا حدی آثار اصلاح قیمت‌ها را خنثی کرده است. از این منظر، می‌توان گفت در جشن یک سالگی هدفمندی، تضعیف نسبتا شدید ارزش ریال (که به معنای ارزان شدن نسبی قیمت انرژی به دلار است) قسمتی از دستاوردها و اهداف این طرح بزرگ را تضییع کرده است. بدین ترتیب در حالی که این روزها زمزمه اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها نیز شنیده می‌شود، مناسب خواهد بود تا با درس گرفتن از تجربه اخیر، این بار سیاست‌های پولی و مالی به طور هماهنگ با اجرای هدفمندی اتخاذ شود، تا آثار مثبت این طرح بزرگ ملی با نوسان نامطلوب سایر متغیرهای اقتصادی آسیب نبیند.