«دنیای اقتصاد» بررسی می‌کند
وضعیت کارگزاران در روزگار نزول بورس
گروه بورس- اعظم شریفی: شرکتهای کارگزاری به عنوان نقطه اتصال اصلی انجام معاملات بورس تهران، روزهای رکود و رونق زیادی را پشت سر گذاشته‌اند. در حال حاضر نیز بورس تهران دچار رکودی عمیق شده و تقسیم حجم معاملات روزانه در میان ۸۷ کارگزار، شرایط بحرانی را برای فعالان این صنعت ایجاد کرده است.
فراز و نشیب‌های فعالیت کارگزاران در شرایطی رقم می‌خورد که متولیان این صنعت طی سال‌های گذشته با سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه، سعی در مدرن‌تر کردن هرچه بیشتر خدمات خود داشته‌اند و با به کارگیری نیروهای متخصص و تبلیغات گسترده، تمایل به سرمایه‌گذاری در بورس تهران را در جامعه موجب شدهاند.
گزارش پیش‌رو، چالش‌های کارگزاران در روزهای افت بازار، راهکارهای عبور از این شرایط و توصیه‌های مدیران کارگزاری‌ها به سهامداران را بررسی می‌کند. حسین خزلی‌خرازی مدیرعامل کارگزاری بانک تات، عباس اسپید مدیرعامل کارگزاری آگاه، رحمان بابازاده مدیرعامل کارگزاری فارابی و ارسلان امیری قائم‌مقام مدیرعامل در کارگزاری بانک اقتصاد نوین در این گزارش به پرسش‌های ما پاسخ داده‌اند.
حال و روز کارگزاران
در ابتدا از مدیران کارگزاری‌ها درخصوص وضعیت معاملات بورس تهران به لحاظ ارزش و دلایل افت شدید حجم معاملات پرسیدیم.حسین خزلی‌خرازی پاسخ داد: این روزها عمدتا به دلیل تاثیر عوامل برون‌زا مانند تشدید تحریم‌ها، موضوعات مربوط به آژانس بین‌المللی هسته‌ای و در ابعاد داخلی نزدیک شدن به فصل انتخابات نگرانی‌هایی در اذهان سرمایه‌گذاران ایجاد شده است. متاسفانه رفتار عمومی سرمایه‌گذاران طوری است که در شرایط رونق و صف‌های خرید طرف تقاضا را به شدت تحریک میکنند؛ ولی در شرایطی مانند این روزها که قیمت‌ها بین ۳۰ تا ۷۰ درصد نزول کرده است به دلیل ابهام از آینده سهامداران باز هم فروشنده هستند.
اما ارسلان امیری در این باره معتقد است: بورس تهران به علت رکود بازارهای جهانی و تنش‌‌های سیاسی داخلی وضعیت مطلوبی ندارد. از سوی دیگر، سودآوری کوتاه‌مدت معاملات سکه و دلار در کنار تضعیف صنعت بانکداری ناشی از تخلف بزرگ اخیر و توقف نماد شرکتهای سنگ‌آهن در بورس مهم‌ترین دلایل افت شدید معاملات است. در همین حال، عباس اسپید عمده دلایل افت حجم معاملات در شرایط فعلی را نگرانی فعالان بازار از احتمال تحریم بانک مرکزی و نیز بحران اقتصاد جهانی عنوان کرد.
رحمان بابازاده هم با بیان اینکه معاملات روزانه بورس تهران از نظر حجم و توزیع معاملات شرایط مناسبی ندارد، گفت: در واقع این حجم اندک نیز مدیون برخی حقوقی‌های خاص و تحرکات ویژه آنها است. از نظر اینجانب دلیل اصلی افت شدید حجم معاملات، ابهام سرمایه‌گذاران نسبت به آینده بازار به ویژه از ناحیه ریسک سیستماتیک نظیر شرایط سیاسی داخلی و بین‌المللی است. بر این اساس، سرمایه‌گذاران در تصمیم‌گیری‌های خود نهایت احتیاط و محافظه‌کاری را لحاظ میکنند که همین امر زمینه‌ساز کاهش دادوستدها شده است.
دخل و خرج کارگزاران
پرسش دیگر ما به چگونه حفظ سودآوری کارگزاران مربوط است. از کارگزاران پرسیدیم آیا در صورت تداوم حجم معاملات کنونی، کارگزاران به زیان نخواهند افتاد؟
رحمان بابازاده با اشاره به اینکه به طور متوسط برای کوچک‌ترین کارگزار حداقل یک میلیارد تومان معامله در روز شرایط سودآوری را ایجاد می‌کند، گفت: قطعا با شرایط فعلی صنعت کارگزاری به سوی زیان‌دهی خواهد رفت؛ چون بازیگران اصلی و عامه سرمایه‌گذاران از بورس رویگردان خواهند شد.
در همین حال، خرازی در تشریح دخل و خرج کارگزاران پاسخ داد: با توجه به نرخ کارمزد ۴/۰ درصد (چهار در هزار) برای معاملات سهام و نرخ ۱۸/۰ درصد (۸/۱ در هزار) برای معاملات کالایی، اگر کارگزاری هیچ گونه تخفیف و هزینه بازاریابی بر روی این نرخ‌ها ندهد، باید هزینههای ثابت اداری، مالی و پرسنلی آن را در این نرخ‌ها ضرب کرد تا حداقل میزان معاملات ماهانه هر کارگزار را در نقطه سر به سر به دست آورد.به عنوان مثال، کارگزاری که ماهی ۵۰ میلیون تومان هزینههای اداری مالی و پرسنلی دارد و فقط در بورس اوراق بهادار و فرابورس است باید حداقل ماهی ۵/۱۲ میلیارد تومان حجم معاملات خرد و بلوک داشته باشد تا فقط و فقط هزینه‌هایش را تامین کند و هیچ سودی عایدش نشود.به اعتقاد خرازی، هزینه ثابت ۵۰ میلیون تومان در ماه شامل کارگزاران در اواسط ردیف «ج» می‌شود. بدیهی است کارگزاران ردیف‌های «ب» و «الف» به مراتب هزینههای ثابت بیشتری دارند. به اعتقاد خزلی‌خرازی، کارگزاران ردیف «الف» که دارای تمامی مجوزها بوده و در تمامی بورس‌ها کار میکنند، ماهانه حداقل ۲۰۰ میلیون تومان هزینه ثابت دارند. پس حجم معاملات ماهانه آنها باید ۵۰ میلیارد تومان فقط در بورس اوراق بهادار یا ۱۳۴ میلیارد تومان فقط در بورس کالا برای رسیدن به نقطه سربه‌سری باشد. واضح است معاملات این روزهای بورس به هیچ عنوان جوابگوی هزینههای ثابت کارگزاران نیست و هرچه کارگزاری بزرگتر باشد در شرایط رکودی بازار ضرر بیشتری می‌کند.ادامه این روند در ماه‌های آتی باعث خواهد شد تا شرکتهای کارگزاری که تحمل کمتری دارند نسبت به تعدیل هزینهها که مشخصا تعدیل نیروی انسانی خواهد بود، اقدام کنند.
از سوی دیگر، ارسلان امیری با اشاره به اینکه شرایط شرکتهای کارگزاری از نظر پرسنل و اندازه یکسان نیست، تاکید کرد: بیشتر کارگزاری‌ها برای اینکه به زیان دچار نشوند مقداری از سرمایه خود را اوراق مشارکت و سهام شرکتهای معتبر و سودده خریداری میکنند تا در موارد رکود و کسادی معاملات، دچار زیان نشوند. اما در شرایطی مانند اکنون که بازار با رکود شدید مواجه شده بعضی از کارگزاری‌ها در عملکرد سالانه دچار زیان می‌‌شوند.
همچنین عباس اسپید معتقد است: حجم معاملات روزانه به منظور رسیدن به نقطه سر به سر برای کارگزاران در متغیر است. ولی به طور میانگین روزانه یک میلیارد تومان معامله، حداقل لازم می‌باشد. اسپید پیش‌بینی می‌کند با توجه به هزینههای بالای سربار در کارگزاری‌ها، ادامه روند فعلی بازار سبب زیان‌دهی حدود نیمی از کارگزاران شود.
سهم نامتقارن کارگزاران از معاملات
در سوالی دیگر دلایل توزیع نابرابر و نامتقارن حجم معاملات بین کارگزاران مطرح شد.مدیرعامل کارگزاری بانک تات در جواب گفت: کارگزارانی که وابستگی به نهادهای مالی پرکار و پرگردش در بورس دارند، به همراه کارگزارانی که صندوق‌های سرمایه‌گذاری متعدد تاسیس کرده و سبدهای اختصاصی را مدیریت میکنند از حجم معاملات بالاتری برخوردارند. از سوی دیگر، شرکت‌هایی که در سال‌های گذشته بر روی توسعه شبکه نیروی انسانی و شعب خود هزینه کرده و خدمات الکترونیک خود را توسعه داده‌اند از حجم و تعداد دفعات معاملاتی بهتری برخوردارند.خرازی معتقد است: در این بین، کارگزاران کوچک خانوادگی و کارگزارانی که برای توسعه خدمات خود اقدام نکرده‌اند، از حجم و تعداد دفعات معاملاتی کمتری برخوردارند؛ به طوری که هم‌اکنون حدود ۷۰ درصد حجم معاملات در اختیار ۱۰ کارگزار برتر است و تنها یک کارگزار ۳۷ درصد حجم کل معاملات با سامانه‌های آنلاین تریدینگ را انجام می‌دهد.
از منظری دیگر، مدیرعامل کارگزاری آگاه با بیان اینکه عواملی نظیر سابقه و نوع خدماتی که کارگزاران به مشتریان می‌دهند، در این امر تاثیر بسزایی دارد پاسخ داد: در شرایط فعلی که عمده حجم معاملات را دادوستدهای بلوکی تشکیل می‌دهند، روابط سهامداری در شرکتهای کارگزاری به خصوص در مدت اخیر که بسیاری از نهادهای فعال بازار اقدام به تملک کارگزاری کرده‌اند، نقش عمده‌ای دارد.همچنین، مدیرعامل کارگزاری فارابی درخصوص توزیع نامتقارن معاملات گفت: در شرایط کنونی ۹۵ درصد کارگزاران در زیان هستند و اگر چند مورد استثنا را که زیرساخت‌های مناسب چندین و چند ساله ایجاد کرده‌اند را جدا کنیم، حتی موقعیت درآمدی برخی کارگزاران که آمار دادوستد به ظاهر بالایی دارند، نیز به دلیل تخفیف‌های زیاد و تسهیل شرایط برای جذب مشتری، نامناسب است. بر این اساس، حجم دو برابری معاملات یک کارگزاری نسبت به همکاران خودش لزوما متضمن سودآوری آن کارگزاری نیست و چه بسا هزینههای آن کارگزاری بیش از آن افزایش داشته باشد.
بابازاده عمده‌ترین دلایل توزیع نامتقارن معاملات را در ۴ عامل محدود بودن بازیگران اصلی بازار و شرکتهای سرمایه‌گذاری، تملک برخی کارگزاران از طرف چند شرکت فعال و موثر، تخفیف بیش از اندازه کارگزاران برای جذب معاملات ظاهری (بدون کارمزد یا کارمزد اندک) و فراری شدن بدنه سرمایه‌گذاران حقیقی در بازار به دلیل زیان بیش از اندازه در ماه‌های اخیر دانست.قائم‌مقام مدیرعامل کارگزاری بانک اقتصاد نوین با بیان اینکه بسیاری از کارگزاری‌های خانوادگی تنها یک یا دو ایستگاه معاملاتی و تعداد محدودی کارمند و دارند، گفت: این در حالی است که ۱۰ الی ۲۰ کارگزاری متعلق به بانک‌ها و بخش خصوصی که در تهران و شهرستان‌ها فعالیت زیادی دارند؛ با استفاده بهینه از سرمایه و نقدینگی که بانک‌ها به عنوان اعتبار در اختیار آنها می‌گذارند، حجم معاملات بالاتری را کسب کرده‌اند.
نحوه جذب مشتری در زمان رکود
از کارگزاران درخصوص تفاوت‌های رفتار مشتریان در روزگار رکود و نحوه رقابت بین کارگزاران برای جذب مشتری در این شرایط سوال کردیم.دبیرکل سابق کانون کارگزاران در پاسخ به این پرسش گفت: نهادهای مالی و شرکتهای بزرگ و بانک‌ها در شرایط کنونی به تبعیت از جو عمومی بازار عمل میکنند. به طوری که یا دست نگهداشته و شاهد ذوب شدن ارزش دارایی‌هایشان هستند یا اقدام به فروش میکنند. این در حالی است که بانک‌های مرکزی در کشورهای پیشرفته که بازارهای مالی قوی دارند در این شرایط که اصطلاحا ترس بر بازار حاکم می‌شود، سریعا به بانک‌ها و صندوق‌ها و شرکتهای سرمایه‌گذاری برای خرید سهام وام می‌دهند. ولی در ایران، متاسفانه بانک مرکزی هر ساله در بسته سیاستی و نظارتی خود بانک‌ها را شدیدا از هر گونه پرداخت اعتبار برای خرید سهام منع می‌کند.
به این ترتیب این روزها مشتریان حرفه‌ای و بزرگ غیر‌فعالند و رقابتی برای جذب آنها وجود ندارد. مدیرعامل کارگزاری آگاه در این باره اظهار کرد: اکثر سرمایه‌گذاران در شرایط فعلی بیشتر از پیگیری قیمت‌ها به بررسی شرایط کلان سیاسی و اقتصادی می‌پردازند و همان طور که به وضوح در حجم معاملات می‌بینیم، رکود بازار سبب از بین رفتن امید اکثر مشتریان شده است. با توجه به ابهامات شدید در حوزه‌های تاثیرگذار بر عملکرد بورس، در حال حاضر جذب مشتری و بازاریابی‌ها به صورت محدود است و عمده رقابت‌ها بیشتر به جذب مشتریان در معاملات برخط اختصاص دارد.
مدیرعامل کارگزاری فارابی هم در این باره گفت: بیشتر مشتریان کارگزاری ما اشخاص حقیقی هستند که با فروش سهام خود از بازار خارج شدهاند یا حجم سرمایه‌گذاری در بورس را به حداقل رسانده‌اند. در دوران رونق چه مشتری و چه کارگزار به درآمد از ناحیه کارمزد کمتر توجه میکنند. زیرا با سود ناشی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری قابل قیاس نیست. ولی در بازار رکودی، شدت رقابت برای جذب مشتری جهت دسترسی به حداقل درآمدهای کارمزد بیشتر می‌شود و این رقابت‌های بعضا ناسالم به کل صنعت کارگزاری در بلندمدت آسیب می‌رساند.
آنلاین تریدینگ و کارگزاران
سوال بعدی درخصوص اثرات راه‌اندازی آنلاین تریدینگ بر صنعت کارگزاری بود. در این رابطه، خرازی با اشاره به اینکه من از واژه معاملات لحظه‌ای برای این ابزار جدید استفاده می‌کنم، گفت: این پدیده کمک کرده که سهامداران حقیقی و حقوقی فعال،کارگزار خودشان بوده و سفارش‌های خود را تولید کنند. معاملات آنلاین ذاتا کمکی به تصمیم سرمایه‌گذار برای خرید یا فروش نمی‌کند، یعنی سرمایه‌گذار تحت تاثیر همان عوامل روانی و بنیادی تصمیم به خرید، نگهداشت یا فروش می‌گیرد. فقط وقتی تصمیمش را گرفت، این سامانه کمک موثری به اجرای دقیق، سریع و کم هزینه آن می‌کند. بنابراین، به طور کلی راه‌اندازی این امکان جدید تاثیری در فضای رکود و رونق بازار سهام ندارد.
از سوی دیگر اسپید تاکید کرد: قطعا معاملات برخط یکی از گام‌های اساسی در جهت توسعه بورس بوده که سبب رونق فعالیت کارگزاران در جذب مشتریان جدید و کاهش هزینهها شده است.
در همین حال، امیری با اشاره به اینکه آنلاین تریدینگ کمک زیادی به کسب درآمد کارگزاران کرده است، افزود: به اعتقاد من از این به بعد معاملات آنلاین رونق بیشتری پیدا می‌کند، چون هر کسی از هر نقطه کشور یا خارج از کشور می‌تواند با افتتاح حساب در نزد بانک‌ها، از طریق سیستم کارگزاری، امکان معاملات سهام را داشته باشد. این کار منفعت بزرگی برای کارگزاری‌ها دارد، زیرا پول خرید سهام باید ابتدا در حساب کارگزاری واریز و پس از آن سیستم معاملات امکان انجام خرید و فروش را فراهم می‌کند و ریسک اعتباری کارگزاران را از میان می‌برد. به اعتقاد امیری، در آینده هر کارگزاری که این روش معاملات را نداشته باشد نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند حجم معاملات خوبی داشته باشد. همچنین بابازاده در حمایت از این ابزار خاطرنشان کرد: آنلاین تریدینگ حجم گردش معاملات را بالا برده است و حتی برای بهبود وضعیت حضور در بازار می‌توان ساعت معاملات آنلاین تریدینگ را بالا برد. در سوال دیگر حذف استیشن‌های فیزیکی معاملاتی با توجه به راه‌اندازی معاملات آنلاین کاهش هزینه کارگزاران از این محل بررسی شد. مدیرعامل کارگزاری بانک تات در این باره گفت: شرکتهای حقوقی و مدیران پرتفولیوی شرکتهای سرمایه‌گذاری و برخی از سهامداران حقیقی ترجیح می‌دهند همچنان به معامله‌گر خود تلفن زده و علاوه بر شنیدن وضعیت عمومی بازار و شایعات، نظر وی را نیز جویا شده و بعد تصمیم بگیرند. همچنین تعداد کمی مشتری حقیقی هم هستند که سالی یک یا چند بار به تالارهای اختصاصی و دفاتر کارگزاران در تهران و شهرستان مراجعه کرده و سفارش‌های خود را کتبی ارائه می‌دهند.
بنابراین، مدیران هر شرکت کارگزاری باید بر اساس استراتژی‌های خود درخصوص حذف استیشنها و دفاتر کارگزاری اقدام کنند.
در همین حال، قائم‌مقام کارگزاری بانک اقتصاد نوین پاسخ داد: فعلا امکان جمعآوری استیشنها به طور کامل وجود ندارد. شاید نیمی از استیشنها به عنوان سمبل در آینده وجود داشته باشد؛ به طور مثال در ژاپن تمام معاملات آنلاین است ولی برای سمبل، تالار معاملات سنتی هنوز حفظ و نگهداری شده است. همچنین مدیرعامل کارگزاری آگاه خاطرنشان کرد: طی دو سال آتی و با جا افتادن معاملات برخط و بهینه شدن بسترهای اینترنت به سمت جمعآوری برخی از استیشنها حرکت می‌شود و تنها استیشن‌هایی باقی خواهند ماند که معامله گران آن یا مشتری خاصی داشته باشند یا ویژگی‌هایی نظیر قدرت تحلیلگری داشته باشند، اما با توجه به مزیت‌هایی نظیر سهمیه عرضه‌های اولیه و... فعلا به نظر نمی‌رسد، اقدام فوق مزبور باشد. این در حالی است که مدیرعامل کارگزاری فارابی معتقد است: همه سرمایه‌گذاران حقیقی یا حقوقی شخصا تصمیم نمی‌گیرند و ارتباط کلامی و با کارگزاران هنوز هم وجه غالب تصمیمات سرمایه‌گذاران را تشکیل می‌دهد. بر این اساس، از بین رفتن کامل استیشن‌های فیزیکی حتی در بلندمدت امکان‌پذیر به نظر نمی‌رسد.
راهکارهای افزایش درآمد کارگزاران
در ادامه این گزارش از کارگزاران درخصوص راهکارهای افزایش درآمد زایی و حفظ سودآوری در شرایط رکود بازار سوال شد.
خرازی پاسخ داد: طبیعی است در زمان بحران، کسب و کار با مشکل مواجه می‌شود و نمی‌توان تصمیم مهم و اساسی گرفت. کارگزارانی که از سال‌ها پیش سرمایه‌گذاری کرده و سهام بورس‌ها، سپرده‌گذاری و... را خریده‌اند این روزها از محل سودهای نقدی این شرکت‌ها، بخشی از هزینههای خود را پوشش می‌دهند. در همین حال، کارگزارانی که با سرمایه‌گذاری بر روی شبکه، نیروی انسانی، سخت افزارها و نرم افزارها و افزایش سرمایه و... موفق شدند رتبه‌های بالاتر کسب کرده و در بورس کالای ایران فعال باشند، با بازار یابی و ارائه خدمات خوب، حجم مناسبی از درآمد را دارند و بخشی از هزینههای ثابت و سنگین خود را از محل کارمزد معاملات بورس کالا تامین میکنند.
از سوی دیگر اسپید معتقد است: عمده کارگزاران تا حدی وابستگی و ریسک‌های خود در بخش اوراق بهادار را با فعالیت‌هایی نظیر معاملات بورس کالایی، بخش تامین سرمایه، شرکتهای مشاوره سرمایه‌گذاری و... کاهش داده‌اند، اما همچنان معاملات سهام، عمده سودآوری اکثر کارگزاران را تشکیل می‌دهد که با توسل به ابزارهایی نظیر معاملات آتی سکه و معاملات برخط درصدد جبران کاهش درآمدها هستند. بابازاده با تاکید بر خارجی بودن متغیرهای کلان تاثیرگذار بر رفتار سرمایه‌گذاران گفت: خدمات آموزشی یا ارائه تحلیل‌های فاندامنتال و مشاوره‌‌های صحیح و به دور از هیجان می‌تواند منجر به جذب مشتریان و کمک به گذار از شرایط دشوار کنونی شود.
امیری هم در این باره گفت: در شرایط رکود، کارگزاری‌ها می‌توانند هزینههای غیر‌ضروری را کاهش دهند و اگر وضعیت به صورت حاد باشد می‌توانند تعداد پرسنل را کاهش داده یا بعضی از ایستگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معاملاتی را موقتا تعطیل کنند. این در حالی است که کارگزاری‌هایی که در بورس کالا پذیرفته شدهاند و در رینگ معاملات مواد شیمیایی، فلزات، کشاورزی و معاملات آتی سکه فعالیت دارند، می‌توانند قسمتی از هزینهها را از طریق معاملات بورس کالا جبران کنند.
توصیه‌ای برای سهامداران
در پایان توصیه‌های کارگزاران به سرمایه‌گذاران بورس تهران را در موقعیت فعلی جویا شدیم.
مدیرعامل کارگزاری فارابی پاسخ داد: به نظر بنده یک سرمایه‌گذار هوشمند در حالی که قیمت سهام بسیاری از شرکت‌ها افت غیرمنطقی کرده است، با دید بلندمدت اقدام به سرمایه‌گذاری کرده و از نوسانات کوتاه‌مدت نمی‌هراسد. بنابراین، بهتر است رفتار فعلی سرمایه‌گذاران را به خودکشی از ترس مرگ تعبیر کنیم و بر اشتباه بودن آن تاکید نماییم.
در همین حال مدیرعامل کارگزاری بانک تات معتقد است: برخی سهامداران از چند ماه قبل وضعیت فعلی را پیش‌بینی کرده و پرتفولیوی خود را نقد کرده‌اند. این افراد با شناسایی سهامی که از نظر بنیادی رشد خوبی خواهند داشت باید به صورت پلکانی خرید خود را آغاز کنند. این گروه پس از برگشت بازار به سرعت و به شدت سود خواهند کرد. در همین حال کسانی که کاملا در سهام هستند، فرصت مناسبی برای بهینه کردن پرتفولیوی خود و تعویض برخی سهام دارند، زیرا در شرایطی که ۳۰ تا ۷۰ درصد قیمت‌ها پایین آمده به هیچ عنوان وقت فروش و خروج از بازار نیست.
از نظر خرازی با پایان انتخابات مجلس که اوایل اسفند خواهد بود، بازار به اوراق رونق بازمی‌گردد. بر این اساس، کسانی که این روزها در قیمت‌های پایین خرید کرده باشند، برنده اصلی بوده و سودی بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد در سال آینده را کسب خواهند کرد.
مدیرعامل کارگزاری آگاه هم در این باره خاطرنشان کرد: توصیه همیشگی ما به سرمایه‌گذاران این است که بر مبنای تحلیل و بررسی همه‌جانبه شرایط اقتصادی و سیاسی اقدام به سرمایه‌گذاری نمایند و در شرایط فعلی که نوسانات بورس ناشی از شرایط کلان و ریسک‌های بیرونی است، از رفتار هیجانی پرهیز کنند.در پایان، قائم‌مقام مدیرعامل کارگزاری بانک اقتصاد نوین نیز توصیه کرد سرمایه‌گذاران در فروش سهام عجله نکنند تا شرایط بورس به حالت عادی برگردد.
ارسال نظر