محمدتقی رضایی*

حسابرسی بازرسی جست‌وجوگرانه مدارک حسابداری و سایر شواهد زیربنای تهیه صورت‌های مالی است. حسابرسان با جمع‌آوری و ارزیابی شواهد عینی مرتبط با ادعاها نسبت به صورت‌های مالی و اطلاعاتی که در اختیار استفاده کنندگان مختلف قرار می‌گیرد قضاوت حرفه‌ای کرده و به آنها اطمینان معقول از صحت و درستی اطلاعات می‌دهند. با این تعریف در‌می‌یابیم حسابرسی حرفه شریفی است، زیرا حسابرسان با اظهار نظر حرفه‌ای نسبت به صورت‌های مالی و سایر اطلاعات مالی دغدغه استفاده‌کنندگان و کسانی که برای تصمیم‌گیری خود به این اطلاعات اتکا می‌کنند را کاهش و در نهایت ایجاد اطمینان و آرامش می‌کنند. متاسفانه در حال حاضر حسابرسان با چالش‌هایی روبه‌رو هستند که نبود توجه جدی به آنها، پیامدهای ناگواری را برای حرفه حسابرسی به دنبال خواهد داشت. در این نوشتار سعی خواهد شد به یکی از این چالش‌ها که در مهر ماه سال جاری خود را بیشتر نمایان ساخت اشاره کنیم.

با عنایت به بند ۶ آیین‌نامه ضمانت اجرایی و تقویت حسابرسی و بخشنامه سازمان امور مالیاتی مقرر شد مالیات اشخاصی که گزارش حسابرسان مستقل عضو جامعه حسابداران رسمی ایران را حداکثر ۳ ماه پس از تاریخ انقضای تسلیم اظهار‌نامه مالیاتی، به سازمان امور مالیاتی ارائه کنند، از طریق علی‌الراس شناسایی شود. در شهریور و مهر‌ماه سال جاری مراجعات متعددی از سوی این اشخاص که اولا برای اولین بار حسابرسی می‌شدند، ثانیا بیشتر آنها فاقد نظام مناسب کنترل‌های داخلی در روش‌های حسابداری بودند. ثالثا با استانداردهای حسابداری تهیه و تنظیم صورت‌های مالی آشنایی کافی نداشته و رابعا گزارش حسابرسی را تنها برای ارائه به سازمان امور مالیاتی می‌خواستند، صورت گرفت.

وضع الزامات اخیر که در نوع خود بی‌نظیر و در شفافیت اطلاعات تاثیر بسزایی خواهد داشت حسابرسان را با چالشی جدید روبه‌رو ساخت. آنها از یک طرف ملزم به گزارش موارد رعایت نشدن استانداردهای حسابداری در تهیه و تنظیم صورت‌های مالی و از طرف دیگر با مقاومت واحدهای مورد رسیدگی برای درج نشدن هر گونه مطلب مبنی بر رعایت نشدن استانداردهای حسابداری هستند.

رعایت نشدن استانداردهای حسابداری از مواردی است که سازمان امور مالیاتی به استناد آن دفاتر مودی را غیر‌قابل رسیدگی دانسته و تشخیص مالیات را به صورت علی‌الراس انجام می‌دهد و هیچ توجهی به آثار رعایت نشدن استانداردهای حسابداری بر درآمد مشمول مالیات شرکت نمی‌کند. حسابداران رسمی به نیکی می‌دانند که درج بند عدم رعایت استانداردهای حسابداری در گزارش حسابرسی چه مشکلاتی را برای واحد مورد رسیدگی ایجاد خواهد کرد. واقعا در چنین شرایطی حسابداران رسمی چه باید بکنند. تمرکز بیش از حد واحد کنترل کیفیت جامعه حسابداران رسمی بر رعایت کامل استانداردهای حسابداری در تهیه و تنظیم صورت‌های مالی و قائل نبودن هیچ گونه تفکیکی بین شرکت‌های کوچک و بزرگ و برخورد ناصواب سازمان امور مالیاتی با گزارش‌های حسابرسی، دو پیامد جدی خواهد داشت. ۱- رواج هر چه بیشتر چنددفتره عمل کردن و کتمان درآمد برای فرار از شمولیت حسابرسی ۲- نادیده گرفتن موارد رعایت نکردن استانداردهای حسابداری در گزارش‌های حسابرسی از سوی حسابداران رسمی.

نتیجه نهایی پیامدهای یاد شده، نابودی اعتماد عمومی و به مسلخ بردن حسابرسی بوده و انتظار دارد مسوولان محترم جامعه حسابداران رسمی ایران و سازمان امور مالیاتی موضوع را در دستور کار خود قرارداده و چاره‌اندیشی کند.

*حسابدار رسمی