«دنیای اقتصاد» وضعیت بازیگران جدید بازار سرمایه را بررسی می‌کند
عملکرد صندوق‌ها در ترازوی ارزیابی
گروه بورس- هدیه لطفی: صندوقهای سرمایهگذاری به عبارت ساده سبدی از سهام و اوراق بهادار هستند که با پول سرمایه‌گذاران تشکیل و توسط متخصصان مدیریت می‌شوند. طی دو دهه گذشته صندوقهای سرمایهگذاری مشترک از محبوبیت زیادی برخوردار شده‌اند. در حال حاضر بیش از ۸۰ میلیون نفر در ایالات متحده آمریکا در صندوقهای مشترک سرمایهگذاری کرده‌اند و برای بسیاری از مردم جهان، سرمایهگذاری در بورس به معنای ورود در صندوقهای سرمایهگذاری است. کشور ما نیز از این رویه عمومی دور نبوده است و در حال حاضر بیش از ۶۰ صندوق سرمایهگذاری در بازار سرمایه ایران در حال فعالیت هستند.
این صندوق‌ها براساس نوع فعالیت خود به سه دسته صندوقهای سرمایهگذاری با مقیاس کوچک، با مقیاس بزرگ و با درآمد ثابت تقسیم‌بندی می‌شوند. در حال حاضر، ۷۱ درصد از منابع کل صندوق‌ها در بخش صندوقهای سرمایهگذاری با درآمد ثابت، ۲۵ درصد در بخش صندوقهای سرمایهگذاری در مقیاس کوچک و حدود ۵ درصد در بخش صندوق سرمایهگذاری با مقیاس بزرگ قرار دارند. در این میان، نکته قابل توجه این است که صندوقهای سرمایهگذاری در ایران عمری حدود سه سال دارند و بازار سرمایه کشور در این دوره زمانی رشدی پیوسته و پایسته را تجربه کرده است. بنابراین، قضاوت در مورد کارکرد کلی این صندوق‌ها باید با دقت بیشتری صورت بگیرد.
در گزارش زیر که حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ما با مدیر نظارت بر صندوق‌ها و چند تن از مدیران صندوقهای سرمایهگذاری است، ابعاد پنهان و آشکار عملکرد صندوق‌ها مورد بررسی بیشتر قرار گرفته است.
صندوقهای جدید در راهند
در همین راستا، مدیریت نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار، فعالیت صندوق‌ها را باوجود گذشت کمتر از ۴ سال از آغاز فعالیت بسیار مطلوب دانست و گفت: اولین هدف در شکل‌گیری صندوقهای سرمایهگذاری، جذب افراد متخصص در بازار سرمایه و حضور غیرمستقیم این افراد در خرید و فروش سهام بود که با تاسیس اولین صندوق‌ها در سال ۸۶ و گذشت ۴ سال از فعالیت آنها، این هدف تا حد زیادی محقق شده است.
ایوب باقرتبار در ادامه افزود: با توجه به حجم ۵/۳ میلیون نفر سهامدار فعال در بازار سرمایه، جذب ۷۰ هزار نفر سرمایه‌گذار در صندوقهای سرمایهگذاری در این مدت قابل توجه است.
وی تصریح کرد: همچنین صندوقهای سرمایهگذاری با ایجاد تنوع در پرتفولیوی خود توانسته‌اند، به افرادی که سرمایه اندکی دارند هم کمک کنند تا بتوانند در بخش‌های مختلف و با سلیقه‌های متفاوت سرمایهگذاری کنند.
مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس در ادامه به صرفه‌جویی ناشی از هزینه‌ها اشاره کرد و گفت: صندوق‌ها به دلیل ماهیت یکپارچه کردن و جمع‌آوری وجوه، هزینه کمتری در برداشته و در واقع هزینه‌ها بین افراد سرشکن می‌شود. بدین ترتیب هزینه‌ای که ممکن است برای سرمایهگذاری شخصی پرداخت شود، در این صندوق‌ها کاهش می‌یابد. باقرتبار در ادامه بیان کرد: سازمان بورس و اوراق بهادار از تاسیس صندوقهای سرمایهگذاری سه هدف عمده را پیگیری می‌کرد که تا حدود زیادی به آن دست یافت.
یکی از این اهداف، جذب طیف متفاوتی از سرمایه‌گذاران در این نهاد اقتصادی است؛ در واقع صندوق‌ها با هدف ریسک کمتر و سود کمتر تاسیس شدند.
همچنین برای تامین خواسته سرمایه‌گذاران کمتر ریسک‌پذیر، صندوقهای مختلط (بین سهام و اوراق بهادار درآمد ثابت) تشکیل شده که سود بیشتری از اوراق درآمد ثابت و سپرده بانکی در پی دارند.
از سوی دیگر، صندوقهای ارزی و صندوقهای زمین و ساختمان نیز دو نوع صندوق جدیدی هستند که به زودی پذیره‌نویسی آنها آغاز شده و از این طریق رونق بیشتری به صندوق‌ها بازمی‌گردد.
باقرتبار در ادامه به عدم شناخت و اطمینان کافی مردم از صندوق‌ها اشاره کرد و افزود: باوجود گذشت چند سال از آغاز فعالیت صندوق‌ها، همچنان این ابزار ناشناخته مانده و باید فعالیت‌های فرهنگی بیشتری توسط سازمان بورس برای شناساندن این فرصت سرمایهگذاری صورت گیرد.
وی خاطرنشان کرد: همچنین لازم است خود صندوقهای سرمایهگذاری نیز برای شناسایی هرچه بیشتر در میان عامه مردم، چه به طور مستقیم و چه از طریق رسانه‌ها وارد عمل شده و بدین ترتیب زمینه ایجاد اعتماد کامل را فراهم سازند.
صندوق‌ها بهتر از شاخص عمل می‌کنند
باقرتبار در ادامه سخنانش به عملکرد مثبت صندوق‌ها اشاره کرد و افزود: در نیمه نخست سال جاری بیشتر صندوقهای سرمایهگذاری عملکردی بالاتر از شاخص بورس داشتند، به طوری که در این مقایسه، ۲۸ صندوق کارنامه‌ای بهتر از شاخص داشتند.
این در حالی است که صندوق‌هایی که در مرتبه پایین‌تر از شاخص بودند، همان صندوقهای کوچکی هستند که هزینه‌های بالاتری داشته‌اند. اگر این هزینه‌ها نبود، صندوقهای مزبور در همان مرتبه شاخص یا حتی بالاتر از آن قرار می‌گرفتند. بنابراین، می‌توان گفت در این ۶ ماه تقریبا صندوق سرمایهگذاری پایین‌تراز شاخص نداشته‌‌ایم.
باقرتبار همچنین یکی از دلایل عملکرد منفی چند صندوق را در اقبال بد، دارایی کم و نبود سرمایه‌گذار زیاد در آنها دانست.
این مقام مسوول در این باره گفت: نکته مهم این است که عملکرد صندوق‌ها را در دوره رکود بازار بررسی کنیم؛ از این رهگذر درمی‌یابیم تعداد صندوقهای با بازدهی منفی در روزهای سخت بازار کمتر بوده است.
همچنین باید بررسی کرد که تاکنون چه میزان سرمایه‌گذار میان‌مدت به این بازار جذب شده است؟ در واقع ورود و خروج روزانه را نباید ملاک مناسبی برای ارزیابی دانست و سود سرمایه‌گذارانی که از شش ماه به بالا در این حوزه فعالیت دارند را باید سنجید.
باقرتبار انتشار روزانه NAV صندوق‌ها را جزو دستورالعمل صندوق‌ها دانست و گفت: طبق اساسنامه مزبور، باید هر روز NAV صندوق‌ها منتشر شود، اما توجه به NAV روزانه چندان توجیه‌پذیر نیست و سرمایه‌گذاران برای تحلیل صندوق موردنظر خود باید عملکرد بالای سه ماه را مورد عنایت قرار دهند.
سنجش عملکرد مدیران صندوق‌ها
مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس در ادامه گفت: در صورتی که این امکان فراهم شود تا ریسک صندوق‌ها در کنار بازدهی آنها به طور روزانه اعلام شود، عملکرد مدیران صندوق‌ها به خوبی انعکاس می‌یابد تا سرمایه‌گذاران شناخت بهتر از صندوق‌ها داشته باشند و با اطلاعات بیشتر به سرمایهگذاری روی آورند.
باقرتبار افزود: متاسفانه در حال حاضر با کمبود مدیران قوی در صندوقهای سرمایهگذاری روبه‌رو هستیم و سازمان از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی سعی در جذب و تربیت مدیران حرفه‌ای برای بازار دارد.
سرمایه‌گذاران بلندمدت؛ برندگان اصلی
مدیر سرمایهگذاری صندوق پویا نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما، صندوقهای سرمایهگذاری را به عنوان یک نهاد تازه تاسیس، تجربه موفقی دانست و گفت: بازدهی صندوق‌ها طی سه سال گذشته، مخاطبان زیادی را جلب کرده است.
امیر سلامتی در ادامه افزود: البته نباید عملکرد منفی صندوق‌ها را در برخی از بازه‌های زمانی نادیده گرفت؛ هرچند که علت اصلی این رویداد به شرایط کلی بازار و فقدان شرکت‌های بازارساز در بورس بازمی‌گردد.
سلامتی در ادامه مشتریان بلندمدت صندوق‌ها را برندگان اصلی عنوان کرد و گفت: تمام سرمایه‌گذارانی که از بازه سه سال گذشته تاکنون به فعالیت خود ادامه داده‌اند، سود کافی را کسب کرده و به بازدهی مطلوب دست یافته‌اند ولی اگر شخصی به دنبال سود زیاد در زمان کم باشد، در این بازار به موفقیت نخواهد رسید.
وی در ادامه بیان کرد: اگر در همین بازار، نهادهای بازارساز فعالیت داشتند و فعالیت آنها محدود به دوره خاص نبود بلکه مداومت داشت، صندوق‌ها به مراتب رشد بیشتری را شاهد بودند.
انتقادهایی از مدیران
سلامتی در ادامه عقب افتادن ۸۰ درصد از صندوق‌ها را از بازدهی شاخص را مدنظر قرار داد و گفت: در حال حاضر از بین صندوقهای موجود، ۵ تا ۱۰ صندوق فعالیت مطلوبی دارند و توانسته‌اند در بازه زمانی یک تا سه ساله، بازدهی قابل قبولی کسب کنند. اما صندوق‌هایی که بازدهی نامناسب یا منفی داشته‌اند، جدا از عوامل آسیب‌زا در کلیت بازار، تحت تاثیر مدیریت نامناسب هم قرار گرفته‌اند.
او افزود: با توجه به اینکه رفتار مدیران صندوقهای سرمایهگذاری در زیر ذره‌بین سازمان بورس قرار دارد، این افراد باید از تجربه فنی خود مبنی بر حضور در بازار استفاده کنند و بر نتیجه تصمیمات خود نظارت بیشتری داشته باشند.
مدیر سرمایهگذاری صندوق پویا، یکی از عوامل عدم اشتیاق افراد به سرمایهگذاری در صندوق‌ها را عدم شناخت کافی در این زمینه عنوان کرد و افزود: بخشی از فرهنگ‌سازی این موضوع از طریق کار تبلیغاتی صورت می‌گیرد که متولیان اصلی آن، سازمان بورس، روزنامه‌ها و دیگر رسانه‌ها هستند.
ریشه‌یابی ابطال واحدهای سرمایهگذاری
در همین حال، مدیر معاملات کارگزاری بانک اقتصاد نوین نیز اصلی‌ترین هدف در تشکیل صندوق‌ها را جمع‌آوری وجوه پراکنده عامه مردم و مدیریت آن بیان کرد و افزود: صندوق‌ها از زمان تاسیس تاکنون در تحقق این هدف کوشیده‌اند و تا حد زیادی آن را با موفقیت عملی ساخته‌اند.
مجید پورنعمت در ادامه بیان کرد: همچنین صندوق‌ها به عنوان ابزارهای جدید جزء جدایی‌ناپذیر از بازار هستند و تلاش‌های بسیاری در جهت توسعه بازار سرمایه انجام داده‌اند. البته با توجه به تازه‌کار بودن صندوق‌ها ممکن است سهامداران بازدهی موردنظر را کسب نکرده باشند، اما همین ابزارهای نوپا سودآوری مناسبی در یک سال اخیر داشته‌اند.
پورنعمت در ادامه به ابطال گروهی واحدهای سرمایهگذاری از جانب مردم اشاره کرد و افزود: در ماه‌های اخیر خروجی‌های صندوق بالا رفت که علت عمده آن عدم کسب بازدهی مناسب توسط سرمایه‌گذاران بود. وی در ادامه گفت: چون سهامداران بازدهی صندوق‌ها را با شاخص کل بورس مقایسه می‌کنند و در این مقیاس رشد صندوق‌ها به حد و اندازه رشد شاخص نیست، در نتیجه اقدام به ابطال واحدها می‌نمایند.
این کارشناس یکی دیگر از دلایل خروج منابع از صندوق‌ها را نگرانی مردم از شرایط کلی بازار سرمایه عنوان کرد و گفت: چون شرایط سرمایهگذاری و ریسک در بازار سهام در پرده‌ای از ابهام به سر می‌برد، کمتر فردی خواهان ورود به بازار است و عموم مردم ترجیح می‌دهند در وضعیت مبهم کنونی منابع خود را به صورت نقد نگهداری کنند، اما با تغییر وضعیت کلان بورس قطعا این روند معکوس می‌شود.
پورنعمت در ادامه بیان کرد: با توجه به مدیریت صندوق‌ها توسط کارگزاران، باید گروه‌های متخصص هم در کنار آنها در این حوزه وارد عمل شوند. پس از کسب اعتماد مردم از حضور افراد حرفه‌ای، طبیعتا عملکرد «تحلیل محور» صندوق‌ها پاسخگوی نیاز سرمایه‌گذاران خواهد بود. وی افزود: همچنین مدیریت صندوق‌ها را باید به گونه‌ای طراحی کرد که به سمت روش‌های حرفه‌ای‌تر و اطمینان‌بخش سوق یابد تا سرمایه‌گذاران انگیزه کافی برای حفظ سرمایه‌های خود در این بخش را کسب کنند.
مزایا و معایب انتشار روزانه NAV
مدیر معاملات کارگزاری بانک اقتصاد نوین، انتشار روزانه NAV صندوق‌ها را عاملی در توسعه شفاف‌سازی عنوان کرد و گفت: صندوق‌ها در راستای شفاف‌سازی بازار تاسیس شده‌اند و انتشار روزانه عملکرد آنها در راستای همین شفاف‌سازی صورت می‌گیرد، زیرا هرچه اطلاع‌رسانی دقیق‌تر باشد، اطمینان به سرمایهگذاری بالاتر می‌رود. وی ادامه داد: اما عیب اصلی انتشار روزانه NAV، انتقال هیجانات به سرمایه‌گذاران و تمرکز بر دیدگاه کوتاه‌مدت در مشارکت‌کنندگان است. اما از نگاه دیگر هم می‌توان انتشار روزانه ارزش واحدهای سرمایهگذاری را مثبت دانست. زیرا اگر صندوقی در روزهای متوالی نوسانات شدیدی را تجربه کند، نشان از مدیریت نامطلوب دارد؛ برعکس هرچه NAV روزانه با ثبات‌تر بوده و نوسان کمتری داشته باشد، از ثبات بیشتر مدیریت صندوق حکایت دارد.
در مجموع از خلال اظهارات کارشناسان بازار سهام به نظر می‌رسد صندوقهای سرمایهگذاری به عنوان بازیگران تازه‌وارد بازار سرمایه در طی سال‌های گذشته و همگان با رونق بورس کارنامه نسبتا قابل قبولی داشته‌اند؛ البته برای ارزیابی دقیق‌تر عملکرد آنها باید به انتظار روزهای زمستانی بازار سرمایه و رصد وضعیت صندوق‌ها در شرایط مزبور باقی بمانیم.
ارسال نظر