شروین شهریاری *

مزیت مکانیزم بازار آزاد این است که در ذات خود موجب ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا و برقراری عدالت می‌شود.

اما هرکجا توجه به این اصل مهم مورد غفلت واقع شود طبیعتا آشفتگی و رانت اقتصادی ایجاد می‌شود.

مصداق این شرایط را در وضعیت فروش دومین شرکت بزرگ بورس تهران یعنی ملی صنایع مس می‌توان یافت. این شرکت در سال گذشته حدود نیمی از محصولات خود را در داخل کشور و بقیه را به صورت صادراتی به فروش رسانده تا پس از صنعت نفت، بزرگ‌ترین مولد منابع ارزی برای کشورمان باشد.

در همین حال، مطالعه عملکرد سه ماهه شرکت نشان می‌دهد که سهم فروش داخلی در بهار ۹۰ با رشدی چشمگیر به ۸۹ درصد از کل سبد فروش محصولات رسیده است. در ریشه‌‌یابی مساله نمی‌توان چندان به افزایش تقاضای داخلی اتکا کرد، زیرا در این مدت کوتاه، اتفاق بنیادی در اقتصاد کشور روی نداده است که تقاضای فلز سرخ (که جزء کالاهای اساسی بوده و مصرف آن با رشد اقتصادی مرتبط است) چنین جهش شدیدی را تجربه کند. مطالعه جوانب مساله پاسخ دیگری را پیش‌روی می‌گذارد؛ «تقاضای غیر منطقی» برای خرید مس ارزان از بورس کالا. علت این اشتیاق هم استفاده از رانت «تفاوت نرخ دلار در بازار رسمی و آزاد» است که موجب جذابیت خرید مس برای واسطه‌ها شده است.

اما در روز دوشنبه هفته جاری شرکت ملی مس با آسیب‌شناسی رویکرد مزبور برای اولین‌بار در سال ۹۰ اقدام به تصحیح نرخ دلار در قیمت‌گذاری فروش محصولات خود کرد. در این راستا، قیمت فروش مس کاتدی (شمش خالص) با حدود ۶ درصد افزایش به محدوده ۱۰ هزار تومان در هر کیلو رسید.

با توجه به قیمت ۸۹۰۰ دلاری مس در رینگ معاملات بورس لندن در روز جمعه گذشته می‌توان گفت که نرخ دلار در قیمت عرضه اخیر مس در بورس کالا در محدوده ۱۱۱۰ تا ۱۱۲۰ تومان محاسبه شده است.

نرخ تبدیل دلار مذکور هرچند کماکان ۱۰ درصد کمتر از قیمت بازار آزاد است، اما از آنجا که برای نخستین بار در سال جاری فراتر از قیمت رسمی (۱۰۶۰ تا ۱۰۷۰ تومان) در نظر گرفته شده، حائزاهمیت است.

با عنایت به طی فرآیند خصوصی‌سازی و جذب تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران خرد به سمت سهام این شرکت، می‌توان امید داشت اقدام اخیر شرکت ملی مس در راستای حذف «رانت» واسطه‌ها (و نه لزوما مصرف‌کنندگان) تداوم یابد تا با پیروی از اصول بازار آزاد، دو هدف مهم ایجاد تعادل در بازار تقاضا و حفظ منافع سهامداران به طور همزمان تامین شود.

* از کارشناسان و صاحبنظران بازار سرمایه دعوت می‌شود تا یادداشت‌ها و مقالات خود را به آدرس Jadval۸۳@yahoo.com ارسال کنند.